Педагогтың сөз мәдениеті

Педагогтың сөз мәдениеті
Сөздің мәнерлігі дегеніміз - сөйлеушінің немесе жазушының тыңдарманын немесе оқырманын қызықтыра білу, сөзін ұғындыра алу қажет!
Мұндай жағымды қасиет көпшілік алдында лекция оқитын оқушылардың, баяндамашылардың, жазушының қоғам қайраткерлері сөздерінде, баспасөз беттерден материалдарда міндетті түрде болуы керек. Сөздің мәнерлігі қасиеттің бойына сіңіре білген адам шешендік өнердің өкілі деп саналуға лайық. Классиктер мен көрнекті жазушылардың шығармаларын оқығанда, эстетикалық ләззат алуымыздың бір себебі сөз мәнерлігін авторлардың қисынды пайдалануында жатыр.

Профессор Б. Головин сөздің мәнерлігінің бірнеше шартын сенімді дәлелдеп көрсетеді. Осы шарттар орындалғанда, ойды барынша шешен жетудің мүмкіндігі туады. Ол шарттар мыналар: ойлаудың, сана қызметінің дербестігі, не туралы айтып тұрғанына және ол сөздің мәнерлігі кімге бағытталып, арналып тұрғанына назар аудару, сөздің мәнерлілік құралдарын жақсы білу, тілдегі функционалдық стильдерді бір - бірінен ажырата білу, тілдік дағдыларда қолдануда тәжірибе жасап отыру, жаттығу ісі, мәнерлілікті сақтау психологиялық қажетті жағдайларды жасау, осы шарттардың барлығы бір жерден шығып, біріккенде ғана, сөздің мәнерлігінің күш - қуаты, қолданылуының қолайлығына көз жеткізуге болады,

Сөздің мәнерлі болуы көп жағдайда ойлауға және сол ойлаудың өзіндік ерекшелігіне байланысты. Сөйлеуші алдын - ала не жайында сөйлемек екенін және кімдерге арнап сөйлейтінін мұқият ойластыруы қажет және мәтін де соған лайықты құрастырылады.
Сол сияқты әйтеуір, міндеттен құтылуды мақсат етіп, дайын мәтінді оқып шығу немесе алдын - ала жаттап алған мәтінді қайталап берумен тілдің мәнерлігіне қол жеткізу қиын.
Тілдегі мәнерлікті сақтау үшін функционалдық, стильдердің ерекшеліктерін есте ұстау өте қажет, өйткені әр стильде мәнерлікті тудырудың тәсілдері әр түрлі.

Еңбек етудің қажеттілігі адам өмірінің қай саласында да сезіліп отырады. Демек сөздің мәнерлі болуын қадағалаған адам ерінбей еңбектеніп, ізденуі керек. Бұл және аз күндік емес, дағдыға айналған еңбек болуы тиіс. Дәлірек айтқанда, сөзінің мәнерлі болуын мақсат еткен әр адам көркем, саяси әдебиетті, баспасөз материалдарын үзбей оқып, радио және телехабарларды үздіксіз тыңдап отырмағы ләзім.
Мәнерлікті сақтау үшін автордың психологиялық жай - күй қалыпты - салмақты немесе біршама көтеріңкі болғаны жөн. Дегенмен де, сөздің тартымды шығуы үшін психологиялық жай - күйдің атқарар қызметі аз емес.

Мәнерліктің соңғы шарты бойынша сөйлеушінің немесе жазушының өз мүмкіндігі ескерілуі керек, яғни көп алдында сөйлейтін немесе көпшілікке арнап жазатын адамның өзінің мәнерлігін түсініп бағалайтын қасиеті болуы керек.
Қорыта айтқанда: мамандардың көптеген кемшілік байқауы мәселен: Жас маманның өз ойын дұрыс жеткізе білуі оның басты себебі. Емтихан тест түрінде өткізілуі яғни қарым - қатынас түспеуі. Тіл дамымауы. Осы мәселені шешуі үшін семинарды конференция, баяндама сияқты өткізуі керек. Сондай шаралар сияқты қарым - қатынасқа түсіп мәдениетті артып тілді жан - жақты дамытады.