М. Хакімжанова «Бала Мәншүк»

Әдебиеттік оқу 4 сынып
Сабақтың тақырыбы: М. Хакімжанова. «Бала Мәншүк»
Сабақтың мақсаты:
Білімділік - Қазақтың қаһарманы қызы, Кеңес Одағының батыры Мәншүк Мәметованың балалық шағымен таныстырып, оның ерлігі туралы түсініктерін тереңдету. Оқушыларға Ə. Молдағұлова туралы мағлұмат беріп және бағыт - бағдар бере отырып өздігінен əңгіме түйінін тауып, мазмұнын түсініп, қорытынды жасай білуге үйрету.
Дамытушылық - сабақ тақырыбын өздігінен талқылап, Мәншүктің ерлігі туралы ойларын тұжырымдау, ой өрісін дамыта отырып, қорытынды шығаруға машықтандыру. Тіл байлығын, шығармашылық қабілетін дамыту арқылы сөздік қорын молайту.
Тәрбиелік - туған елін, туған жерін қорғау əрбір азаматтың міндеті екенін
түсіндіре отырып отансүйгіштікке, елінің патриоты болуға, кішіпейілділікке тәрбиелеу.
Оқу нәтижелері: Мәншүктің балалық шағы туралы мәлімет алады, Оның ерлігі мен қайсар жүректілігі туралы біледі.
Түйінді идеялар:
Білу: Мәтінді түсініп оқуды, ойын толық айтуды
Түсіну: мазмұнын түсінеді, Мәншүктің мінезі туралы мәлімет алады.
Қолдану: Мәншүктің ерлігін үлгі тұтады.
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақ типі: іздендіру сабағы
Әдіс - тәсілі: баяндау, түсіндіру, сұрақ - жауап, ой туғызу, қызығушылығын ояту, іздендіру, ой қорыту. топпен жұмыс.
Пәнаралық байланыс: тарих, сурет, музыка.
Сабақтың көрнекілігі: интерактивті тақта, on – Iine жүйесі бойынша сабақ өткізу, М: Мәметованың портреті, шығармалар жинағы, слайдтар, бейнефильм, флипчарт.
Пайдаланылған әдебиеттер: Ана тілі 4 - сынып оқулығы «Атамұра» 2011, әдістемелік нұсқаулық, ғаламтор

Сабақтың барысы.
І. Ұйымдастыру кезеңі.
Психологиялық дайындық.
Тіл арқылы биіктерге жетеміз,
Тіл арқылы қиындықтан өтеміз.
Ана тілді қастерлесек, қадірлеп,
Болашақта самғай ұшып кетеміз.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.
- Өткен сабақты қазақтың қандай батыр қызымен таныстық?
- Әлия Молдағұлова.
- «Әлия кім?» деген сұраққа топтастыру әдісі арқылы теңеу сөздер жазып көрейік (Флипчарт)
Әлия
↓
Батыр, қайсар, ержүрек, өжет, жауынгер, мейрімді, білімді, әділ, өнерлі.

- Ендеше Әлия қандай қасиетімен халықтың есінде қалды? Сол қасиеттерге байланысты айтылған сөздерден өз тобымыздың атын таңдап алайық.
І топ: Батыр
ІІ топ: Ержүрек
ІІІ топ: Қайсар

ІV топ: Өжет
1. Әлия туралы не білдіңдер?
Балалардың жауабы: слайд
Әлия – батыр қызы сен халқымның!
Әлия - ару қызы сен халқымның
● Бала кезінде анасынан айырылып (1933 ж.), кейіннен Алматыда ағасының қолында тұрған
● 1938 жылы Академияны Ленинградқа көшірілуіне орай Молдағұловтар отбасы осы қалаға көшіп барды.
● Отбасындағы материалдық қиыншылықтарға орай, Әлия өз келісімі бойынша Ленинградтағы №46 мектеп - интернатқа орналастырылды. Мектеп тәрбиеленушілері № 140 мектепте оқыды.

Санкт - Петербургтегі 9 - орта мектебінде оқыды.
● Артекте батырлар тақтасына Рубен Ибаррури, Тимур Фрунзе сияқты батырлармен қатар Әлия Молдағұлованың да суреті енгізілген.
● Соғыс басталған соң балалар үйімен бірге Ярослав облысының Вятское селосына эвакуацияланған. Вятское орта мектебінен 7 - сыныпты бітірісімен Рыбинск авиациялық техникумына түседі, бірақ көп ұзамай (1942) ЖШҚӘ - ға (Жұмысшы - Шаруа Қызыл Әскері) майданға жіберу туралы өтініш жібереді.
● 1942 жылы Әлия өз еркімен майданға аттанып, мергендер мектебін үздік бітірді. Бірақ біраз уақытқа дейін оның алғы шептегі атыс - шабыс алаңында білім - білігін іс жүзінде көрсетуіне рұқсат етпеді. Бірақ жас қазақ қызы алға ұмтылды, жауға қарсы оқ жаудыруға асықты.
● Бір хатында ол өз құрбылары мен достары үшін фашистерден кек алуды қалайтынын жазады.
●. Ақындар жырын арнаса, сазгерлер әнін жазды, қыл қалам шеберлері Әлия бейнесін жасады. Ақтөбе, Астана, Алматы,
● Мәскеу, Санкт-Петербор, Новосокольники қалаларында ескерткіштер орнатылған.

Сөзжұмбақ шешу:
1. Ботаникадан қандай тақырыпқа байланысты «4» алды?
2. Нағашысының аты кім?
3. Бөлмесінде өсірген гүлдердің бірі.
4. Қандай өнермен айналысты?
5. Әлия қандай?
6. Әлияға қайда баруға ұсыныс жасады?

III. Жаңа сабақ:
Кіріспе. Балалар, сөзжұмбақтан сендер қандай сөзді шығарып алдыңдар?
Балалардың жауабы: Мәншүк.
1. БББ кестесі. Мәншүк туралы не білесіңдер?
Әр топқа кесте таратылып беріледі. Топ өздері жеке - жеке орындайды
«Білемін» бөлігін топтастырады.

2. БББ кестесі. «Білгім келеді» бөлімін топтастырады.
- Мәншүк туралы не білгілерің келеді?
«Білгім келеді» бөлімін топтастырыңдар
3. «Білгім келеді» бөлімі бойынша әр топ негізгі 3 сұрақты сыныпқа жариялап айтады.
4. Автормен таныстыру.

ІІІ. Жаңа сабақ.
1. Автормен таныстыру. М. Хакімжанова 1906 жылғы 16 қарашада Қостанай облысының қазіргі Алтынсарин ауданындағы «Қызыл шоқ» ауылында туған. 7 ақпанда жасы 89 - ға қараған шағында дүние салды. Соғыс жылдары Кеңес Одағының Батыры М. Мәметованың өшпес ерлігін шабытты жырға қосқан «Мәншүк» поэмасын жазды. Ақын ғұмыр бойы өз өлеңдерінің алтын арқауы – аналық сезімді жырлап кетті. Ақынға «Қазақстанның халық жазушысы» құрметті атағы берілген, орден, медальдарға ие болған.

б) Мәншүк Жиенғалиқызы Мәметова (шын есімі Мәнсия) 1922, Орал облысы Орда ауданы, 1943 ж. қазанның 16 - ы қаһарман қазақ қызы, Кеңес Одағының Батыры (1944). 1942 ж. тамызда ол өз еркімен Қызыл Армия қатарына алынып, 21 - нші атқыштар дивизиясының құрамында ұрысқа қатысты. Аға сержант, пулеметші Мәншүк Невель қаласы үшін болған кескілескен шешуші ұрыста ақтық демі біткенше пулеметтен оқ боратып, қаһармандықпен қаза тапты.

Тақырыпты таныстыру. Балалар. Әр топ мына бөлім бойынша тауып тізбектей оқиды.(Флипчарт)
І бөлім. «Ауылдан келген қазақ қызы»
ІІ бөлім. «Мәнсияның байсалдылығы»
ІІІ бөлім. «Мәнсияның жанама аты»
Мәтінді тізбектей оқу.
4 түрлі геометриялық фигуралар беріледі. Сол фигуралар бойынша қызыл 1-топ, жасыл 2-топ, сары 3-топ, көк 4-топ болып бөлінеді. Жаңа шағын топ құрылады.
6. Мәтін бойынша әр топқа тапсырмалар беріледі.
І топ. Батыр
Әңгімедегі кейіпкерлерді ата. Мәнсия, тәрбиеші Мария Ивановна, Ахмет, Моншақ, апасы Әмина.

ІІ топ. Ержүрек
Тәрбиеші Мария Ивановнаға Мәнсияның ұнаған қылықтарын мәтіннен тауып оқыңдар.( Тәрбиеші Мария Ивановнаға Мәнсияның ұстамды мінезі, тапжылмайтын табандылығы, айтқанды ұмытпайтын зеректігі, үстіне кір жуытпайтын тазалығы, қолөнеріне бейімділігі қатты ұнады).

ІІІ топ. Қайсар
Бес жолды өлең құрастыру.
1. Зат есім. Кім? – Мәншүк
2. Етістік Не істеді? Қайтті? – атысты, шайқасты, ерлік көрсетті.
3. Сын есім. Қандай? – ержүрек, батыр, өжет.
4. Синоним. Мәншүк - Мәнсия
5. Сөйлем. Мәншүк қазақтың батыр қызы.

IV топ. Өжет
«Мәншүк туралы естелік» оқып көрініс көрсету.

ІV. Топтық жұмыс.
І топ: Оқулықтағы сұрақтарға жауап іздеу.
ІІ топ: Мәншүкке мінездеме беру.
ІІІ топ: Поэзиялық сәт (тақпақтар оқу).
IV топ. Кеңес Одағының батыры Мәншүк Мәметова жөнінде деректер іздеу Ғаламтормен жұмыс.

VII. Рефлексия (Оқушылар пікірі, ойтолғау)

VIII. Қорытынды.
1. БББ кестесі «Білдім» бөлігін топтастыру.
▪ Білемін
Мәншүк соғысқа қатысқан ержүрек батыр қыз.
▪ Білдім
1. Мәншүктің шын есімі Мәнсия.
2. Олар бір - бірімен кездеспеген.
3. Батыс Қазақстан облысында дүниеге келген. 19 жасында майданға аттанған.
▪ Білгім келеді
Мәншүк пен Әлия соғысты бір - бірімен кездесті ме?
Ол соғысқа аттанғанда неше жаста болды?

Сілкінтіп зеңбіректер көктің жүзін,
Оқ борап, снарядтар қаққанда ызың.
Қаптаған қалың жаудан тайсалмаған,
Мен көрдім пилоткалы қазақ қызын.
Қыр қызы орындады берген антты,
Халқына адал болу ердің салты.
Елі үшін қасық қанын аямаған,
Жүректе мәңгі өшпейді. Мәншүк аты.

2. Ұлы Отан соғысында құрбан болған Әлия мен Мәншүк апамызды 1 минут үнсіздікпен еске алу.
«Жойылсын Соғыс»әнін айту.

Бағалау. Сабақ барысына байланысты бағалау парағы үлестіріп беріледі, сол бойынша оқушы білімін бағалау.

Үйге тапсырма. Оқу, мазмұндау. «Шығыстың қос шынары» шағын эссе жазып келу.
Кері байланыс. Мұғалім оқушылардың сабақ туралы пікірлерін келесі сұрақтар арқылы айқындайды:
- Сабақтың тақырыбын жақсы меңгердім деп ойлайсың ба?
- Сабақ ұнады ма?
- Бүгін алған білімдеріңді өмірде қалай қолданасың?

Алматы облысы, Қарасай ауданы,
«Алмалыбақ ауылындағы орта мектеп - гимназия мектепке дейінгі шағын орталықпен» КММ
Бастауыш сынып мұғалімі: Сәріпова Раушан Құмашқызы