Мағжан Жұмабаев "Қысқы жолда" өлеңі

Қазақ әдебиеті пәнінен ашық сабақ жоспары (5 сынып)
I. Сабақтың тақырыбы: Мағжан Жұмабаев (1893 - 1938) «Қысқы жолда» өлеңі
II. Сабақтың мақсаты:
1. Білімділік: Мағжан Жұмабаевтың жыр әлемімен танысу, өлеңнің мазмұнын, идеясын ашу, мәнерлеп оқыту. Өлеңнің көркемдік қуатын оқушылар санасына жеткізу
2. Дамытушылық: Оқушылардың қабылдауын, танымын, белсенділігін арттыра отырып, өз бетімен оқуға үйрету, сөйлеу тілін дамыту.
3. Тәрбиелік: Өлеңдегі табиғат суреті арқылы эстетикалық тәрбие беру. Туған жерге, елге
деген сүйіспеншілігін арттыру.
III. Сабақтың типі: жаңа сабақ
Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ
Сабақтың әдіс - тәсілдері:
түсіндіру, талдау, әңгімелеу, сұрақ - жауап, сын тұрғысынан ойлауды дамыту стратегиялары
Сабақтың көрнекілігі:
тірек – кесте, ақын суреті, иллюстрациялық суреттер, интерактивті тақта
Пәнаралық байланыс:
қазақ тілі, сурет

Сабақтың барысы:
1. Ұйымдастыру
а) Оқушыларды түгендеу
ә) Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру
б) Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару

Үй тапсырмасын тексеру:
─ Балалар, үйге қандай тапсырма берілді?
М. Жұмабаевтың «Сағындым» өлеңін жатқа сұрау
1. Ақын нені, кімдерді сағыныпты?
2. Ақын абақтыға кімдер үшін түсті?

ІI Қызығушылықты ояту сатысы
«Ой қозғау» стратегиясы
«Кім тапқыр?»
Күншығыстан таң келеді, мен келем,
Көк күңіренеді, мен де көктей күңіренем.
Жердің жүзін қараңғылық қаптаған,
Жер жүзіне нұр беремін, Күн берем!
─ Балалар, бұл өлең жолдарының авторы кім?

Қайталау сұрақтары:
1) М. Жұмабаев кім?
2) Ақын қай жылы, қай жерде дүниеге келген?
3) Мағжан неше жасында сауатын ашты?
4) Қандай тілдерді жақсы меңгерген?
5) Қандай өлеңдерін білесіңдер?

ІІІ Жаңа сабақ:
1. Сабақ тақырыбы жазылады
Мағжан Жұмабаев
(1893 - 1938)
«Қысқы жолда» өлеңі
2. Сабақ мақсаты түсіндіріледі.
3. Тірек - сурет (М. Жұмабаев)
4. «Топтастыру» стратегиясы
Педагог қоғам қайраткері

ақын Мағжан журналист
публицист
ағартушы аудармашы
М. Жұмабаев – жүрегі от, рухы биік, жалынды ақын.
Балы жасынан зерек болып өскен, Мағжан «Табиғаттың өз тілі бар» дегенге сенетін Соны білуді, үйренуді армандады. Мөлдіріне ұзақ қарап, көл жағасындағы ақ маржан тастарды уыстап алып, иіскеп, көзін жұмып, рақаттанып тұрғаны да шындық.
(апасы Күләндәм, қызы Күлзипаның естеліктерінен)
«Табиғатты Мағжаннан көп, онан артық суреттеген қазақ ақыны кемде - кем шығар»
Ж. Аймауытов
Ақынның табиғат лирикасына арналған бірнеше өлеңдері бар:

Табиғат лирикасы → «Жазғытұрым», «Жазғытұры», «Жазғы таң», «Күз», «Жаз келеді», «Күзді күні», «Қысқы жолда», «Жазғы жолда»

Балалар, біз ақынның «Қысқы жолда» өлеңін оқимыз
Миға шабуыл
«Қыс» деген сөзді естігенде көз алдарыңа не елестейді? Өз ойларын парақшаға бір сөзбен жазу.
1. Өлеңді мәнерлеп оқу
2. Оқушылар мәнерлеп оқиды
─ Балалар, өлең сендерге ұнады ма? Несімен ұнады? Қандай әсер алдыңдар?
Өлеңде қай жыл мезгілі суреттелген? Қазір жылдың қай мезгілі?
Өлеңде қазақ ауылындағы қыс мезгілі суреттеледі. Табиғаттағы өзгерістер, қысқы боранның суреті, қазақтың сар даласындағы қыс суреті, оның адамға, жолға қаупі бейнеленген.
Өлеңді оқып отырғанда боранның дауысын естіп, денеміз тоңып, жалғыз атты жолаушыны жылы үйге кіргізіп алғымыз келеді.

Сөздік жұмыс:
1) Сорап – ескі жолдың сүрлеуі, сілемі
2) Құлағын қайшыландырып – ерсілі - қарсылы қозғалу
3) Борт - борт желеді – аттың жайсыз желуі
4) Құр – бекер, бос, жай, әншейін
5) Аңдай – аң сияқты, аңға ұқсап
6) Қаракөк – аттың аты

Эвристикалық тапсырмалар
Сұрақтар:
1) Қыста табиғат қалай өзгереді?
2) Адамдар мен жан - жануарлардың тірлігі қалай болады?
3) Қыста адамдар қалай киінеді?
4) Өлеңдегі қыстың кейпінен нені аңғарамыз?

Мәтінмен жұмыс
1 - тапсырма
Өлеңнің тақырыбы мен идеясын ашу
Тақырып – ақынның айтар ойының қазығы
Идея – ақынның айтар ойы мен мақсаты
Өлеңнің тақырыбы – қыс мезгілінің ерекшелігі, долы боранның адамға, жан - жануарға әсері.
Өлеңнің идеясы – қыс сипатын күшейтіп, суреттеп, адамдарды табиғаттың долы күшіне қарсы тұра білуге шақыру.

2 – тапсырма
Өлең неше шумақтан, неше тармақтан тұрады? (5 шумақ, 21 тармақ)
Қыстың ерекше сипатын қай шумақтардан аңғардыңдар?

3 – тапсырма
Әдебиет теориясы
Өлеңнен кейіптеу, теңеу, эпитеттерді табу.

Кейіптеу:
Екі иінінен дем алып
Ішін тартып осқырып
Кейде қатты ысқырып
Аңдай ұлып бір мезгіл
Екі санын шапақтап
Біресе сақ - сақ жүреді.
Теңеу: Аңдай ұлып
Эпиттеттер: қараңғы түн, сар дала, ызғарлы жел, суық кебін

4 – тапсырма
«Салыстыру» стратегиясы
А. Құнанбаевтың «Қыс» өлеңімен салыстыру
Ақын шығармасы-------------------------------- Ұқсастығы------------ Ерекшелігі--------- Менің ойым
1. А. Құнанбаевтың «Қыс» өлеңі
2. М. Жұмабаев «Қысқы жолда» өлеңі

Сергіту сәті
Жұмбақтар шешу
1. Қолы жоқ, сурет салады
Тісі жоқ, тістеп алады (Аяз)

2. Қанаты жоқ, ұшады,
Аяғы жоқ, жетеді
Аузы жоқ, ұлиды. (Боран)

5 – тапсырма
«Тез тап!» психологиялық тренингі
«Қыс» сөзіндегі әр әріптен қысқа байланысты сын есімдер құрастыру
Қ - қарлы, қатты, қаһарлы
Ы – ызғарлы, ызғырық
С – суық, салқын
Бекіту.
Үйге тапсырма: 1. Өлеңді жаттау
2. Қыс туралы әңгіме жазу, сурет салу
Бағалау