Кірме сөздер. Көнерген сөздер

Қазақ тілі
Тақырыбы: Кірме сөздер. Көнерген сөздер
Лексикалық тақырып: «Қазақ халқының қонақжайлығы»
Сабақтың мақсаты:
Білімділігі: студенттерге кірме және көнерген сөздерді қайталату және қазақ халқының қонақжайлығы жайлы мағлұмат беру.
Дамытушылығы: қазақ халқының қонақжайлығы туралы мағлұмат бере отырып, қазақ халқының қонақ күту салты мен әдеп - ғұрыптарын студенттерге терең меңгерту, сөз саптау, сөйлем құрастыру дағдыларын жетілдіру. Студенттер бойында ой еркіндігін қалыптастыру. Бағыт - бағдар бере отырып, өздігінен жұмыс істеуге, іздену барысында шапшаңдық танытуға машықтандыру.
Тәрбиелігі: халықтық салт - сана мен халықтық тәлім – тәрбие беру. Ұқыптылыққа, сауаттылыққа үйрете отырып, адамдармен дұрыс қарым - қатынас жасауға, тіл табыса білуге үйрету, мейірімділікке шақыру.
Оқыту әдіс - тәсілдері: түсіндіру, мәнерлеп оқу, сұрақ - жауап, пікірлесу.
Сабақ түрі: дәстүрлі сабақ, жаңа білімді қалыптастыру
Сабақ типі: аралас сабақ
Пәнаралық байланысы: орыс тілі, тарих, қазақ әдебиеті, өзін - өзі тану
Оқыту құралдары: интербелсенді тақта, ноутбуктер, суреттер, бейне жазба, слайдтар.
Пайдаланылған әдебиеттер: Қ. Ибрагимов, Б. Базаргалиева. Қазақ тілі Алматы - 2006, Қ. Ибрагимов Қазақ тілі Алматы - 2011, Ф. Оразбаев, Т. Аяпова, Ж. Нұрсултанқызы. Қазақ тілі (жаттығулар жинағы), Алматы - 2007

1. Ұйымдастыру кезеңі: 3 мин.
2. Өткен тақырыпты қайталау: 25 мин.
3. Жаңа тақырыпты түсіндіру: 40 мин.
4. Жаңа сабақты бекіту: 10 мин.
5. Қорытынды сөз: 5 мин
4. Бағаларға түсінік беру: 2 мин.
5. Үй тапсырмасы: 5 мин.

Сабақ барысы:
I. Ұйымдастыру кезеңі:
- амандасу
- студенттердің қатысуын түгендеу және аудиторияның дайындығын тексеру

ІІ. Өткен тақырыпты қайталау
Өткен сабақтың тақырыбын пысықтау (ноутбукте my test бағдарламасы арқылы):
Тест сұрақтары:
1. Белгілі бір аймақта қолданылатын сөздерін не дейді?
a) Көнерген сөз
b) Диалект сөз
c) Термин сөз
d) Кірме сөз
e) Кәсіби сөз

2. Лингвистикалық терминді табыңыз
a) Сәуегей
b) Жұлдыз жорамал
c) Жедел жәрдем
d) Медбике
e) Фонетика

3. Терминге тән ең басты белгі не?
a) Көп мағыналы
b) Жалпы халыққа түсінікті
c) Дара мағыналы
d) Белгілі аймаққа қолданылады
e) Халық арасында жиі қолданады

4. Интернационалдық терминді табыңыз
a) Грамматика
b) Әдебиет
c) Сөйлем
d) Шығанақ
e) Үйкеліс күші

5. Қайсысы неологизм бола алады?
a) Гарантия
b) Процент
c) Фонд
d) Несие
e) Импорт

6. Қай қатар неологизмдерге жатады?
a) Анализ, скидка
b) Класс, лампа
c) Сәулет, пайыз
d) Градус, температура
e) Хандық, барымта

7. Неологизм сөзді көрсетіңіз.
a) Сайлау
b) Революция
c) Партия
d) Құжат
e) Дулыға

8. «Қияр» сөзінің диалектісін табыңыз
a) Бәдірен
b) Рауғаш
c) Кәмпит
d) Оттық
e) Көпшік

9. Физикалық терминге жататын сөзді табыңыз
a) Фонетика
b) Дыбыс
c) Энергия
d) Экология
e) Бизнес

10. «Пенсия» сөзінің неологизмін табыңыз
a) Жарнама
b) Делдал
c) Кешен
d) Құжат
e) Зейнетақы

Үйге берілген тапсырма «Біз қонақ күтеміз» тақырыбына шағын эссе.
Жазып келген эсселерін студенттер орнынан тұрып, дауыстап оқиды.
Жағдаятқа байланысты диалогтар:
Туған күнде қонақ күту.
Наурыз мейрамында қонақ күту.
Күтпеген қонақты күту

IIІ. Жаңа сабақ барысы:
Жаңа тақырып: Кірме сөздер. Көнерген сөздер
Лексикалық тақырып: «Қазақ халқының қонақжайлығы»
Кірме сөз – ана тілімізге шет тілінен енген сөздер.
Мысалы: араб тілі: қалам, ғылым, отан, мұғалім, т. б.
парсы тілі: тақта, дос, нан, апта, т. б.
орыс тілі: парта, кино, цирк, т. б.
Кірме сөздердің көпшілігінде буын үндестігі сақталмай, дауысты дыбыстары жуан - жіңішке болып араласып келе береді.
Кірме сөздер – тілдің сөздік құрамын байытатын тәсілдердің бірі
Көнерген сөздер – қазіргі уақытта қолданыстан шығып қалған немесе мағынасы ескірген сөздер. Оның екі түрі бар: архаизмдер және историзмдер
Архаизм - әр халықтың тұрмыс - тіршілігіне, дүниетанымына байланысты әр дәуірде өзгеріп, әр түрлі басқаша сөздермен ауысып отыратын, яғни қазір басқаша аталатын ұғымның бұрынғы атауы болатын сөздер