Етістіктің шақтары туралы түсінік

Маңғыстау облысы, Жаңаөзен қаласы,
№9 орта мектептің ағылшын тілі мұғалімі
Атаджанова Наргиза Довлетовна

Сабақтың тақырыбы: Етістіктің түрленуі. Етістіктің шақтары туралы түсінік
Сабақтың мақсаты:
а) Білімділік - Етістіктің шақтары туралы білімдерін тереңдету, оның түрленуін үйрету.
ә) Дамытушылық - Оқушылардың ой - өрісін, сана - сезімін, белсенді ойлау дағдыларын жандандырып, топтық тапсырмалармен жұмыс істеуге машықтандыру, білімін дамыту, сауаттылыққа баулу, сабаққа ынталандыру.
б) Тәрбиелік – Түрлі жаттығу жұмыстарын орындату арқылы елжандылыққа, ана тілін, туған жерін қастерлеуге, ұқыптылыққа, шапшаңдыққа тәрбиелеу.
Сабақтың әдіс тәсілі: түсіндіру, сұрақ - жауап, топпен жұмыс, шығармашылық жұмыс.
Сабақтың көрнекілігі: плакат, карточкалар
Пәнаралық байланыс: сурет, тарих, орыс тілі, ағылшын тілі.
Сабақтың барысы:
Ұйымдастыру: Оқушылармен сәлемдесіп, сабаққа қатынасын түгендеп, оқу құралдарын алдырып, назарларын сабаққа аудару.
Оқушыларды үш топқа бөлу, бірнеше тапсырмалар орындалатынын ескерту.
1 - топ. Осы шақ.
2 - топ. Келер шақ.
3 - топ. Өткен шақ.

Үй жұмысын сұрау.
Есімдіктен өткенді қайталау.
Жаңа сабақ: Етістіктің қимыл, іс - әрекетті білдіретіндігі белгілі. Ал іс - әрект, қимыл белгілі бір кезеңде іске асады, орындалады. Қимылдың өту кезеңі сөйлеушінің хабарлау кезімен немесе сөйлеп тұрған сәтпен айқындалады. Сөйлеп тұрған сәтке байланысты қимылдың өту кезеңін білдіру етістіктің шағы деп аталады. Шақтық мағынасы мынадай болуы мүмкін:
1) Үнемі қайталанатын, дағдыға айналған іс - қимыл, сөйлеп тұрған кезде болып жатқан қимыл, іс - әрект.
2) Сөйлеп тұрған сәттен бұрын болып кеткен қимыл, іс - әрекет.
3) Сөйлеп тұрған кезде әлі болмаған бірақ кейін болуға тиісті қимыл, іс - әрекет.
Мысалы: Өнер - білім бар жұрттар. Тастан сарай салғызды. Енді бүгін қарасам. Айналам бақыт кең жатыр. Бірімен - бірі туысқан, қол ұстасқан ел жатыр. Жазғытұры қалмайды қыстың сызы, Масатыдай құлпырар жердің жүзі.
Еттістіктің шақтары есімше, көсемше тұлғалы етістік түбіріне – ды,- ді,- ты,- ті және – мақ,- мек,- бақ,- бек,- пақ,- пек жұрнақтары жалғану арқылы жасалады.
Мысалы: Оқушылар мектепке келіп - ті. Сөйлеп тұрған сәтке байланысты, яғни сол сәтте болып жатқан қимылды осы шақ, әлі болмаған, бірақ кейін болатын қимылды келер шақ, сөйлеп тұрған сәттен бұрын болып өткен қимылды өткен шақ білдіреді.

Жаңа сабақты пысықтау. Сөзжұмбақ.
Етістік
Сабақты бекіту. 103 - жаттығу.
Шығармашылық жұмыс. 3 - топқа етістіктің шақтарын қатыстырып, мәтін құрату.
Мәтінге байланысты сурет салдырту.

Сергіту сәті. 1. «Жеті жұрттың тілін біл»
Оқылған мақалдағы айтылмай қалған сөзді тауып айту, орысша, ағылшынша баламасын тау.
а) Жігітті намыс өлтіреді,... қамыс өлтіреді (қоян – заяц – hare)
ә) Баланың тілі -... (бал – мед – һunу). Ананың тілі -... (бал – мед – honey)
б) Оқусыз... жоқ,... күнің жоқ.(білім – знание – knowledge)
г) Өнер алды – қызыл... (тіл – язык – tongue)
ғ) Көп сөз – көмір

Аз сөз -... (алтын – золото – gold)
д)... – оттан да ыстық»Отан – Родина – Motherland)
е) Ашу – дұшпан, ақыл -... (дос, друг – friend)
ж)... өссе – жердің көркі(гүл – цветы – flower)

... өссе – елдің көркі (қыз – девочка – girl)
з) Айтылған... – атылған оқ(сөз – слова – word)
и)................ инемен құдық қазғандай(білім - знание - knowledge)
к )................ жұрттың тілін біл(жеті - семь - seven)
................. түрлі білім біл(жеті - семь - seven)
қ )................. алма, ақыл ал(алтын - золото - gold)

2. Сөз ішінде сөз. «Етістік» сөзі.
Үйге тапсырма беру. 105 - жаттығу.
Оқушыларды бағалау.