Етістіктің түрленуі. Етістіктің шақтары
I. Сабақтың тақырыбы: Етістіктің түрленуі. Етістіктің шақтары
II. Сабақтың мақсаты:
а) білімділік: Етістіктің шақ категориясы туралы мағлұмат беру: шақтың мағынаны білдіретін етістіктердің морфологиялық құрылымын ұғындыру.
ә) дамытушылық: Етістіктің қолданыстағы маңызын, қызметін аша түсетін жаттығулар арқылы оның күрделі, ауқымы кең сөз табы екеніне көз жеткізу, етістікті басқа сөз табымен байланыстыру.
б) тәрбиелік: Етістіктің іс жүзінде қолданылуын игеруге, байланыстырып сөйлеуге жаттықтыру. III. Сабақтың түрі: жаңа сабақ
IV. Сабақтың әдісі: баяндау, әңгімелеу.
V. Көрнекіліктер: «Етістіктің түрлері» кесте. СЛАЙД
VI. Сабақ барысы:
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Білімді жан - жақты тексеру. (өтк. еске түсіру)
- Етістік дегеніміз не?
- Етістіктің ерекшелігі?
– Етістіктің мағыналық түрлері қандай?
IV. Жаңа мат. қаб. саналы белс. д.
- Балалар, бүгін етістіктің шақтары туралы. жаңа сабақ өтеміз. Сабақтың мақсаты – шақтық мағынаны білдіретін етіс - ң жасалу жолын (морфологиялық құрылымын білу.) Оңда етістіктерді басқа сөз табының сөздерімен байланыстырып, сөз тіркесін, сөйлем түрлерін құрастырып үйрену.
V. Жаңа тақырыпты түсіндіру.
- Балалар, етістіктің қимыл іс - әрекетті білдіретіні белгілі. Бүгінгі сабақта осы қимыл, іс - әрекет белгілі кезеңде бір іске асатынына назар аударыңдар. Ал қимылдың өту кезеңі сөйлеушінің хабарлау кезімен н - е сөйлеп тұрған сәтімен айқындалады. Сөйлеп тұрған сәтпен бай - ты істелген қимылдың, іс - әрекеттің мезгілі, шақтық мағынасы мынадай болады:
1) үнемі қайталанып отыратын – дағдыға айналған іс - қимыл; сөйлеп тұрған сәтте болып жатқан іс - әрекет.
2) сөйлеп тұрған сәттен бұрын болып кеткен қимыл, іс - әрекет.
3) әлі болмаған, бірақ кейін болуға тиісті қимыл, іс - әрекет.
Мысалы: 1) Костя мен Митя таудың терістік жағын қарауылдап отыр.
2) Жау бізді өкшелеп қуып келеді. Енді оларға бір соққы беруге дайындалдық.
3) Дөңестен екі - үш метрдей ғана қашықтықта жауды күтеміз.
Етістік шақтарының өзіне тән белгілері:
- үш шақтың бірінде жіктеліп келеді. Бар - ар - сың, айт - пақ - сың.
- жіктік жалғауы күрд. етістіктердің құрамында көмекші етістікке жалғанады. Жазып отырған - быз, көмектесіп жіберерсіз - дер.
– Етіс - ң шақтары есімше, көсемше тұлғаларымен етістік түбірге – ды, - ді, - ты, - ті ж - е – мақ, - мек, - бақ, - бек, - пақ, - пек жұрн. ж. арқ. жасалады.
VI. Алған білімдерін тиянақтау.
122 - жат. Өлеңді мән. оқып, ақын суреттеген табиғаттың әсемдігін әңгімелеңдер. Етістіктерді теріп жазып, оларды қай шақты білдіретінін айтыңдар.
123 - жат. Үлгі бойынша орында.
«Шақ» жарысы грамматикалық ойын. (1, 2, 3, қ) Жаз, көмектес, айт, жүр, көр.
VII. Қорытындылау.
Біз бүгінгі сабағымызда етістіктердің шақтарымен таныстық. Сөйлеп тұрған сәтпен бай - ты қимылдың болу мезгілі үш түрлі болады екен. Сөйлеп тұрған сәтте болып жатқан қимылды осы шақ дейміз, әлі болмаған бірақ кейін болатын қимыл, іс - әрекетті келер шақ дейміз, ал сөйлеп тұрған сәттен бұрын болып кеткен қимылды өткен шақ дейміз.
Үйге тапсырма: «Көшедегі қимыл әрекетті сипаттау».
Бағалау:
II. Сабақтың мақсаты:
а) білімділік: Етістіктің шақ категориясы туралы мағлұмат беру: шақтың мағынаны білдіретін етістіктердің морфологиялық құрылымын ұғындыру.
ә) дамытушылық: Етістіктің қолданыстағы маңызын, қызметін аша түсетін жаттығулар арқылы оның күрделі, ауқымы кең сөз табы екеніне көз жеткізу, етістікті басқа сөз табымен байланыстыру.
б) тәрбиелік: Етістіктің іс жүзінде қолданылуын игеруге, байланыстырып сөйлеуге жаттықтыру. III. Сабақтың түрі: жаңа сабақ
IV. Сабақтың әдісі: баяндау, әңгімелеу.
V. Көрнекіліктер: «Етістіктің түрлері» кесте. СЛАЙД
VI. Сабақ барысы:
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Білімді жан - жақты тексеру. (өтк. еске түсіру)
- Етістік дегеніміз не?
- Етістіктің ерекшелігі?
– Етістіктің мағыналық түрлері қандай?
IV. Жаңа мат. қаб. саналы белс. д.
- Балалар, бүгін етістіктің шақтары туралы. жаңа сабақ өтеміз. Сабақтың мақсаты – шақтық мағынаны білдіретін етіс - ң жасалу жолын (морфологиялық құрылымын білу.) Оңда етістіктерді басқа сөз табының сөздерімен байланыстырып, сөз тіркесін, сөйлем түрлерін құрастырып үйрену.
V. Жаңа тақырыпты түсіндіру.
- Балалар, етістіктің қимыл іс - әрекетті білдіретіні белгілі. Бүгінгі сабақта осы қимыл, іс - әрекет белгілі кезеңде бір іске асатынына назар аударыңдар. Ал қимылдың өту кезеңі сөйлеушінің хабарлау кезімен н - е сөйлеп тұрған сәтімен айқындалады. Сөйлеп тұрған сәтпен бай - ты істелген қимылдың, іс - әрекеттің мезгілі, шақтық мағынасы мынадай болады:
1) үнемі қайталанып отыратын – дағдыға айналған іс - қимыл; сөйлеп тұрған сәтте болып жатқан іс - әрекет.
2) сөйлеп тұрған сәттен бұрын болып кеткен қимыл, іс - әрекет.
3) әлі болмаған, бірақ кейін болуға тиісті қимыл, іс - әрекет.
Мысалы: 1) Костя мен Митя таудың терістік жағын қарауылдап отыр.
2) Жау бізді өкшелеп қуып келеді. Енді оларға бір соққы беруге дайындалдық.
3) Дөңестен екі - үш метрдей ғана қашықтықта жауды күтеміз.
Етістік шақтарының өзіне тән белгілері:
- үш шақтың бірінде жіктеліп келеді. Бар - ар - сың, айт - пақ - сың.
- жіктік жалғауы күрд. етістіктердің құрамында көмекші етістікке жалғанады. Жазып отырған - быз, көмектесіп жіберерсіз - дер.
– Етіс - ң шақтары есімше, көсемше тұлғаларымен етістік түбірге – ды, - ді, - ты, - ті ж - е – мақ, - мек, - бақ, - бек, - пақ, - пек жұрн. ж. арқ. жасалады.
VI. Алған білімдерін тиянақтау.
122 - жат. Өлеңді мән. оқып, ақын суреттеген табиғаттың әсемдігін әңгімелеңдер. Етістіктерді теріп жазып, оларды қай шақты білдіретінін айтыңдар.
123 - жат. Үлгі бойынша орында.
«Шақ» жарысы грамматикалық ойын. (1, 2, 3, қ) Жаз, көмектес, айт, жүр, көр.
VII. Қорытындылау.
Біз бүгінгі сабағымызда етістіктердің шақтарымен таныстық. Сөйлеп тұрған сәтпен бай - ты қимылдың болу мезгілі үш түрлі болады екен. Сөйлеп тұрған сәтте болып жатқан қимылды осы шақ дейміз, әлі болмаған бірақ кейін болатын қимыл, іс - әрекетті келер шақ дейміз, ал сөйлеп тұрған сәттен бұрын болып кеткен қимылды өткен шақ дейміз.
Үйге тапсырма: «Көшедегі қимыл әрекетті сипаттау».
Бағалау:
Жаңалықтар
Сабақты етістік пен салт етістік
Етістіктің сабақты және салт етістік түрлерін табыс септігімен байланыстыра отырып меңгерту Тақырып бойынша алған білімдерін ауызша, жазбаша тілде пайдалану дағдысын қалыптастыру.
Етістіктің шақтарын қайталау
Өз беттерінше салыстыру, ой қорыту, мысалдар арқылы көз жеткізу дағдысын арттыру, шығармашылық қабілеттерін дамыту. Тіліміздегі етістіктің шақтарының табиғатын терең түсіне отырып, орынды қолдана білуге тәрбиелеу.
Етістіктің шақтары туралы түсінік
Етістіктің шақтары туралы түсінік Сөйлеп тұрған сәтке байланысты қимылдың өту кезеңін білдіру етістіктің шағы деп аталады. Сөйлеп тұрған сәтпен байланысты қимылдың болу мезгілі үш түрлі болады. Соған сәйкес етістіктің шақтары да үш түрге бөлінеді.
Етістіктің шақтарын қайталау
Қызылорда облысы, Сырдария ауданы, Бесарық ауылы, №147 орта мектептің қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі Тайғараева Эльмира Нақыпқызы
Етістіктің шақ категориясы
Атырау қаласы, №3 орта мектептің қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі: Базрбаева Айжамал Сағынғалиқызы
Етістіктің шақтары туралы түсінік (4 сынып)
Л. Қылышев атындағы Шилі орта мектебінің бастауыш сынып мұғалімі Бахтыгереева А. К.
Пікірлер (0)
Ақпарат
Қонақтар,тобындағы қолданушылар пікірін білдіре алмайды.
Қонақтар,тобындағы қолданушылар пікірін білдіре алмайды.