Матасу

Қазақ тілі (7 - сынып)
Сабақтың тақырыбы: Матасу
Сабақтың мақсаты: 1) матасу туралы түсінік беру, жазылу жолдарын ұғындыру, сөздердің өзге байланысу түрлерінен ажырата білуді үйрету;
2) өзіндік практикалық әрекет ортасын қалыптастыру, сауатты, әдемі жазуға бейімдеу, ойлау, есте сақтау қабілеттерін ажырату;
3) оқушыларды патриоттыққа, жігерлікке, жаңашлдыққа, ізденімпаздыққа тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: жаңа сабақты меңгерту.
Сабақтың әдісі: төрт бағыт бойынша: 1) сауаттылықты бағалау; 2) практикалық бағыт (бүгінгі жаңа сабақтан алған білімдерін жүзеге асыру); 3) ізденіс бағыты; 4) теория бағыты.
Сабақтың көрнекілігі: үлестірмелі ұпай сандары, интерактивті тақтадағы сызбалар, кітап, үлестірмелі тапсырмалар.
Пәнаралық байланыс: әдебиет, тарих.

Сабақтың барысы.
Ұйымдастыру бөлімі (амандасу, түгендеу).
Зейін аударту. Толық мағыналы кем дегенде екі сөз, бір - біріне бағына келіп байланысып тұрады. Мұны сөз тіркесі дейді.
Біздің бүгінгі сабағымыз матаса байланысқан сөз тіркесі жөнінде болмақ, сабағымыз төрт бағыт бойынша өтеді. Кезекті сауаттылық бағытына берейік.

Сауаттылық бағыты (Қызыл түспен беріледі). Үлестірмелі парақшалар таратылады (Күнделікті жазып жүрген сөздік дәптерге жазса да болады). Төмендегі сөздерді жаздыру. Меже (зат есім.) мөлшер, шама, шек.
Көп күткен межеден мезгілінде шығып жүрді. Межелеу, межеле ет, мөлшерлеу, шамалау. Ағашты көзімен межелеп өлшеп, төрт жеріне балтамен таңба соқты. Шек қою, белгілеу. Ол зауыттың жаңа корпусын салатын жерді межелеп қойды. (Сауаттылық бағыты бірден тексеріліп, қызыл ұпай сандары беріледі).
Үй тапсырмасын тексеру: 243 - жаттығу.

Жаңа сабақ. Интерактивті тақтадағы сызбалармен түсіндіру, толықтыру.

Тәжірибе бағыты (Сары түспен берілген). Бұл бағытта жаңа сабақтан алған білімдерін іс жүзіне асыра білуі керек.
а) Кітаппен жұмыс. Тақтаға жаздыру.
248 - жаттығу.
ә) 249 - жаттығу. Ауызша орындату.
б) 250 - жаттығу. Жарыс жаттығуы.
в) Интерактивті тақтамен жұмыс
Сыңарларын тауып жаз. Оқушылар тақтаға жазады.
а) Адамның...
ә) Көктемнің..
б) Баланың...
в) Табиғаттың...
Әр оқушыға тиісті жауабына лайық сары түсті ұпай сандары берілуі керек.

Сергіту жаттығуы. «Кім тапса сол айтып берсін».
Мына жұмбақтағы сөздерді байланысына қарай топтаңдар да, есімді тіркесті бір бөлек, етістікті тіркесті бір бөлек айтып беріңдер.
1. Әуеден күбі түсті, Күбінің түбі түсті. (Күннің күркіреуі)
2. Тоғыз белдеу, қос жібек, Екі мұрын, бір шүмек.(Домбыра)
3. Көк лағым көген сүйреді.(Ұршық)

Ізденіс бағыты (Жасыл түспен жазылады). «желтоқсан ызғары» тақырыбында шағын шығарма жаздыру.
Құрамындағы матаса байланысқан сөз тіркестерін айтқызу. Төменде Әнел деген оқушының шығармасынан үзінді.
«Желтоқсанда шындық жырын жырлаймын деп шарқ ұрдың,
Желтоқсанда егеменді ел болсақ деп талпындың.
Кеудеңде әлі сызы жатыр сол іздегі салқынның,
Айналайын, жас қайратым, жас өркені халқымның» деп жырлаған Мұхтар Шахановты еліміздің нағыз патриоты деуге болады.
1986 жылғы 16 - желтоқсан оқиғасы біз үшін мәңгі жадымызда қалмақ. Қазақстанды басқаруға Колбинді қойды. Бұған шыдамаған қазақ жастары түгелімен дерлік Колбинға қарсы ұрандарын жазып алаңға шықты. Бұл қазақ жастарының әділетсіздікке шыдамай, еш нәрседен қорықпай, белді бекем буып қарсы шыққан кезі. Желтоқсан көтерілісі бізге тәуелсіздігімізді алып берді. Қазақтардың да жарық күні атты. Жасай бер мәңгі, Қазағым менің.
(Әр оқушының жазған шығармалары оқылады, матаса байланысқан сөз тіркестерін тауып айттыру. Өте жақсы жазған оқушыларға жасыл түсті 5 ұпай сандары беріледі).

Теория бағыты (Көк түспен беріледі). Интерактивті тақтадағы сұрақтар арқылы алған білімдерін бекіту. Бекіту сұрақтары барлық оқушылардан сұралу керек. Жауап берген оқушыларға көк түсті ұпай сандары беріледі.
1. Матасу дегеніміз не?
2. Есімді тіркес дегеніміз не? Мысал келтір
3. Ілік септігінің сұрағы мен жалғауын кім айтады? Мысал келтір. Зат есім дегеніміз не?
4. Матаса байланысқан сөз тіркестеріне кім мысал келтіреді?

Бағалау.
1. Теория (Ережені меңгеруі)
2. Тәжірибе (Ережелерді іс жүзінде қолдана білуі)
3. Сауаттылық (Орфографиялық, орфоэпиялық заңдылықтардың орындалуы)
4. Ізденіс (Берілген тақырып бойынша оқушылардың шығарма жаза білуі).
«5» деген баға 17 - 0 - 20 ұпайға қойылады.
«4» деген баға 16 - 24 ұпайға қойылады.
«3» деген баға 13 - 9 ұпай аралығына қойылады.

Үйге тапсырма:
Рефлексия. Бүгінгі сабақта кімге не ұнады?(Оқушылардың жауабынан үлгі)
- Маған бүгінгі сабақта төрт бағытпен оқығанымыз ұнады.
- Интерактивті тақтадағы тапсырмаларды орындаған.
- Мен өзімнің іздену бағытынан орташа екенімді білдім, содан жоғары ұпай алу үшін көп оқу керектігін ұғындым.
- Теория бағыты ұнады, өйткені қазақ тілі сабағында бір ережеге сүйенеміз, сол ережені дұрыс меңгерсек, оны жүзеге асырғанда біздің біліміміз болары анық.
- Маған «Кім тапса сол айтып берсін» деген сергіту жаттығуы ұнады.