Жануарлар түрінің сан алуандығы

Астана қаласы №53 мектеп –лицей
биология пәні мұғалімі:
Князова Ақмарал Қамбарбекқызы

Сыныбы: 7
Сабақтың тақырыбы: Жануарлар түрінің сан алуандығы. Жануарларды жіктеу.
Биология
Сабақтың мақсаты:
а) білімділік: жалпы өсімдіктер бөлімін қорытындылап, білімдерін жинақтап, жануарлардың сан түрлерін, жіктелуін түсіндіріп, пәнге деген қызығушылықтарын одан әрі арттыру.
ә) дамытушылық: сұрақ тапсырмаларын, тест түрде, сөзжұмбақ шешу арқылы өсімдіктердің түрлерін, қасиетін, жіктелуін, тұқымдасқа бөлінуін, көбеюін т. б. жинақтап білімдерін дамыту
б) тәрбиелік: білімділік пен дамытушылықты бере отырып, жылдамдыққа, ұқыптылыққа, тазалыққа, үлкенді сыйлай білуге тәрбиелеу

Сабақтың түрі: Қайталау, сайыс жарыс түрінде
Сабақтың әдісі: әңгіме, пікір айту, еркін сөйлей білу, топтастыру, венн диаграммасы
Сабақтың пән аралық байланысы: биология, география, математика
Сабақтың көрнекілігі: плакаттар, слайд шоу, басқатырғылар, қаламдар, жетондар

Сабақтың барысы
І) Ұйымдастыру кезеңі: Оқушылармен сәлемдесіп, түгелдеп, олардың назарын, зейінін сабаққа аудару
ІІ) Үй тапсырмасын сұрау:
1. Ой жинақтау кезеңі: Қатысып отырған 4 топтың әрқайсысына ауызша 6 сұрақтан беру.
Әрбір дұрыс жауап берген сұраққа жетондар таратылады.

Ботаниктер тобына
1. Тұқымында екі жарнағы болса қалай аталады. (қосжарнақты)
2. Көкнар жемісі қалай аталады (қауашақ)
3. Сексеуіл қандай тұқымдасқа жатады (алабота тұқымдасына)
4. Алқа тұқымдасы ішіндегі ең улы өсімдік (мендуана)
5. Ашық тұқымды өсімдіктердің гүлі болама (жоқ)
6. Қынаны зерттеушілер қалай аталады (лихенологтар)

Қырандар тобына
1. Мақта қандай тұқымдасқа жатады (құлқайыргүлділер)
2. Құртқашаш өсімдігінің ғылыми атауы (германдық құртқашаш)
3. Көкнар тұқымдасына жататын халықтық медицинада пайдаланған улы өсімдік (сүйелшөп)
4. Баклажанның медицинадағы маңызы қандай (бауыр ауруын емдеуге қан құрамындағы зиянды заттарды холестеринді азайтады)
5. Қызғалдақ (жауқазын) қай тұқымдасқа жатады
6. Ш. Берсиев кім, гектарына қанша центнер түсім жинады (тары өсіруші 165 - 175 ц )

Биологтар тобына
1. Мүктерді зерттейтін ғылым қалай аталады (биология)
2. Қырықбуын деп аталу себебі (сабағы өте көп буын, буынаралықтан тұратындықтан)
3. Сарымсақ қандай туысқа жатады (пияз туыстас)
4. Май алу үшін өсірілетін мәдени дақыл түрлері (күнбағыс, соя, зәйтүн, қыша, рапс)
5. Фитоцинидтер дегеніміз не (пияз бен сарымсақта болатын ерекше ұшпа заттар)
6. Ы. Жақаев кім, гектарына қанша центнер өнім алды

Сұңқар тобына
1. Шымтезек мүгінің екінші аты (ақ мүк)
2. Қырықжапырақ споралары қайда жетіледі (спорангиде)
3. Құлқайырлар тұқымдасынан бөлмеде сәндік үшін өсірілетін түрі ()
4. Қияр қандай тұқымдасқа жатады (асқабақ)
5. Қолтұқым дегеніміз не (жануарлардың қолдан шығарылған түрі)
6. Техникалық талшық бұйдакендір қазақстанда қай жерлерде өседі (Каспий теңізінің маңында, Мұғалжарда, Торғай, Балқаш, Алакөл ойысында, Іле күнгей алатауында)

2. «Асу бермес асу жоқ» Білген сайын келеді біле бергім,
Біле беру емес пе тілегі елдің
Әрбір топқа өтілген тақырыпқа байланысты түрлі сөзжұмбақтар беріледі. Сол сөзжұмбақтарды топ мүшелері бірлесе отырып, дұрыс жауабын жазады.
Жауабы сол жерде тексеріліп, барлығы дұрыс болса 5 деген балмен бағаланады.

3. «Білімдінің алмас қамалы жоқ» Білімді мыңды жығар,
Білімсіз бірді жығар.
Әрбір оқушының білімдерін тиянақтап, қорытындылау мақсатта әрқайсысына жеке - жеке тест тапсырмалары беріледі. Бұлардың тест тапсырмаларының жауаптарын топтардың өздеріне бір - біріне ауыстырып беріп тексеріп, бағасын қояды.

ІІІ жаңа сабақ.
Мұғалім жаңа тақырыпты айтып жалпылама түсіндіріп өзінің жасаған слайд - шоу арқылы жаңа тақырыпты түсіндіреді. Мұғалімнен кейін әр топтан бір оқушы жаңа тақырып бойынша үйден жазып келген эсселерін, слайд шоуларын тірек - сызбаларын көрсетіп, айтады. Осы кезде жинаған ұпай сандары есептеліп, тест бойынша әрбір оқушының алған бағаларын қорытындылап, қай топтың жеңімпаз болғанын есептеп қояды

ІV Сабақты қорытындылау: Сабақты қорытындылау үшін әр топқа жаңа тақырып бойынша жаңа тақырыптан түсінгендерін топтастыру әдісімен жинақтап, жазып, айтып шығады. Топтастыру арқылы сабақ бекітілген соң жеңген топты атап, мақтау қағазымен марапаттау.

V Бағалау Соңынан жеке - жеке оқушылардың бағаларын айтып, бағалау.
І нұсқа
1. Тірі ағзалардың барлығына тән қасиет қандай?
А) жасушадан құралады Ә) қозғалады Б) қоректенеді
2. Ұсақ ағзаларды ең алғаш кім ашқан?
А) Л. Пастер Ә) Р. Кох Б) Антон Левенгук
3. Көзге көрінбейтін ұсақ тірі ағзалардың құрылысын, қасиеттерін зерттейтін ғылым?
А) Микробиология Ә) тірі ағза Б) бактериофаг
4. Микология нені зерттейді?
А) адамды Ә) саңырауқұлақты Б) жануарды
5. Қынаны зерттеушілер қалай аталады?
А) микробиолог Ә) қына бөлімі Б) лихенологтар
6. Зооспора дегеніміз не?
А) Сыртқы орта тазалығын көрсететін ағза Ә) Спора түзілетін орын Б) талшығы бар спораның атауы
7. Бактерия жасушасына енетін вирус?
А) қына Ә) бактериофаг Б) балдыр
8. Жасыл балдырлардың бір өкілі?
А) хламидоманада Ә) гаметалар Б) хлоропласт
9. Мақтаның жемісі қалай аталады?
А) қауашақ Ә) бұршаққап Б) жидек
10. Бидайдың тамыр жүйесі қандай?
А) шашақ Ә) тік Б) қосалқы

ІІ нұсқа
1. Тірі табиғат дегеніміз не?
А) ағзалық әлем Ә) саңырауқұлақтар Б) өсімдіктер әлемі
2. Имунитет дегеніміз не?
А) ауру тудыратын жасуша Ә) ауру қоздырғыштарын қабылдамайтын жасуша Б) микроб
3. Микробиология дегеніміз не?
А) тірі ағза Ә) бактериялар Б) ұсақ тірі ағзалардың құрылысы

4. Мақта өсімдігіне ауру туғызатын вирус?
А) таллом Ә) вирус Б) гаммоз
5. Споралар түзілетін орын?
А) спорангий Ә) зооспора Б) микориза
6. Саңырауқұлақтың өсімдікпен селбесуі?
А) микология Ә) гоммоз Б) микориза
7. Қынадағы фотсинтез үдерісіне қатысатын ағза?
А) тамырлар Ә) балдырлар Б) саңырауқұлақтар
8. Ауру туғызатын бактерияларды қалай атайды?
А) туберкулез Ә) індет Б) оба
9. Бидай масағын зақымдайтын паразит саңырауқұлақ?
А) қаракүйе Ә) ақұнтақ Б) қастауыш
10. Ағаштың сабағында өсетін пішіні малдың тұяғына ұқсас саңырауқұлақ қалай аталады?
А) діңқұлақ Ә) шыбынжұт Б) боз арамқұлақ

ІІІ нұсқа
1. Баклажан қандай өсімдік?
А) шөптекті Ә) мыңжылдық Б) далалық
2. Үпілмәліктің тұқымында қанша пайыз % май болады?
А) 20 - 35 % Ә) 82 - 98 % Б) 40 - 58 %
3. Екпе күріштің биіктігі неше сантиметрге дейін жетеді?
А) 50 - 150 % Ә) 60 - 80 % Б) 10 - 40 %
4. Қырықбуынның ұшында орналасқан спорангилер тобының орны қалай аталады?
А) тірек Ә) өркен Б) бүр
5. Ең ірі күлте жапырақша?
А) желкен Ә) ескек Б) қайықша
6. Көпжылдық сүттіген тұқымдас қосжарнақтылар класына жататын техникалық дақыл?
А) жалбызтікен Ә) бұйдакендір Б) үпілмәлік
7. Эндосперм дегеніміз не?
А) сыртқы тұқым Ә) тұқым Б) ішкі тұқым
8. Саңырауқұлақ жемісі жаңбырдан кейін неше күннен кейін жетіледі?
А) 6 - 7 күн Ә) 10 - 12 күн Б) 8 - 9 күн
9. Плаун тәрізділер қашан пайда болған?
А) 30 млн Ә) 300 млн Б) 3 млн
10. Тірі табиғат дүниесі нешеге бөлінеді?
А) 3 ке Ә) 7 ге Б) 5 ке

ІV нұсқа
1. Қазақстанда көкнар тұқымдасының қанша түрі бар?
А) 44 Ә) 32 Б) 29
2. Усасыр қырықжапырағы қайда өседі?
А) сулы жерлерде Ә) ылғалды көлеңкелі жерлерде Б) құнарсыз жерлерде
3. Өлі ағза денесінде тіршілік етін бактериялар қалай аталады?
А) паразиттер Ә) сапрофиттер Б) вирустар
4. Қырықбуын қалай көбейеді?
А) жынысты, жыныссыз, өсімді Ә) жыныссыз, өсімді Б) жынысты
5. Картоп жемісі қалай аталады?
А) жидек Ә) қауашақ Б) бұршаққап
6. Балдыр жасушасындағы хлоропластардың атауы?
А) хлорелла Ә) хламидоманада Б) хромотофор
7. Қыша қандай өсімдік?
А) біржылдық, шаршыгүлді тұқымдас Ә) көжылдық, шөптекті Б) қосжынысты
8. Адамның өкпесінде туберкулез ауруын тудыратын бактерияларды Р. Кох қай жылы анықтыды?
А) 1982 жылы Ә) 1895 жылы Б) 1882 жылы
9. Мақсырдың Орта Азияда неше түрі өсіріледі?
А) 19 Ә) 20 Б) 30
10. Ағаш діңінің су өткізгіш бөлігін не деп атайды?
А) сүрек Ә) спора Б) камбий

V нұсқа
1. Көсек дегеніміз не?
А) мақта жемісі Ә) талшық түрі Б) Мақтаның ашылмай қалған бөлігі
2. Улы саңырауқұлақты көрсет?
А) түлкіжем Ә) түбіртек Б) көңілкеш
3. Асқабақ қандай өсімдік?
А) көпжылдық шөптекті Ә) қосжынысты Б) біржылдық шөптекті
4. Теңіздің тұзды суында өсетін балдырларға не жатады?
А) қара, сары балдыр Ә) қызыл, жасыл балдыр Б) қоңыр, қызыл балдыр
5. Мақсыр қандай тұқымдасқа жатады?
А) асқабақ тұқымдасқа Ә) күрделігүлділер тұқымдасқа Б) құлқайыргүлділер тұқымдасына
6. Лалагүлділер тұқымдасына жататын медициналық маңызы бар өсімдікті ата?
А) қызғалдақ Ә) сепкілгүл Б) лапыз
7. Сабансабақ дегеніміз не?
А) астық тұқымдас өсімдіктердің сабағы Ә) гүлшоғыры Б) қабықшасы
8. Құмай өсімдігінің гүлшоғыры қалай аталады?
А) масақ Ә) шашақ Б) сыпыртқыгүл
9. Халқымыз «екінші нан» деп атаған өсімдік түрі?
А) орамжапырақ Ә) алма Б) картоп
10. Қазақстанда қант қызылшасы мен кендірді биологиялық сұрыптау жағынан ғылыми тұрғыда сипаттаған ғалым?
А) Н. И. Вавилов Ә) К. Мыңбаев Б) Ш. Уалиханов

VІ нұсқа
Гүлді орамжапырақ өсімдігінің гүлшоғыры қалай аталыды?
А) сыпыртқыгүл Ә) тығыз шоқпарбас Б) жидекті
2. Асқабақтың жемісі қалай аталады?
А) жидек Ә) қабақ Б) қауашақ
3. Бактериялардың өсімдіктерді зақымдайтын түрі қалай аталады?
А) эпидемия Ә) ревматизм Б) бактериоз
4. Асқабақ жемісінің ең ауыр салмағы қанша?
А 90 кг Ә) 10 кг Б) 100 кг
5. Қына қалай тіршілік етеді?
А) селбесіп Ә) саңырауқұлақ тәрізді Б) паразит түрде
6. Таңқурай тұқымында қанша пайыз % май болады?
А) 8 - 10 % Ә) 22 %Б) 11 %
7. Бактериялар қоректенуіне қарай нешеге бөлінеді?
А) 4 ке Ә) 3 ке Б) 2 ге
8. Денесінде ұлпалары болмайтын және мүшелері бөлінбейтін өсімді бөлігі қалай аталады?
А) таллом Ә) хлорелла Б) спора
9. Мақта тұқымының неше пайызы % майдан тұрады?
А) 15 - 17 % Ә) 24 - 26 % Б) 43 - 45 %
10. Бактерия спораларының қызметі?
А) көбею Ә) өсу Б) қорғаныштық

Сөзжұмбақтың сұрақтары
Сұрақтары:
1. Асқабақтың жемісі (қабақ)
2. Сабағы өте көп буын және буынаралықтарынан тұратын өсімдік (қырықбуын)
3. Мүктерді зерттейтін ғылым (бриология)
4. Денесінде ұлпалары болмайтын және мүшелерге бөлінбейтін өсімді бөлік (таллом)
5. Ауру туғызатын бактериялар мен адамдардың жаппай ауруға шалдығуы не деп аталады (індет)
6. Жасыл балдырлардың бір өкілі (хламидоманада)
7. Көпжылдық шөптекті биіктігі 15 сантиметрге жететін дәрілік және улы өсімдік (лапыз)
8. Өсімдіктерді тез өсіретін зат (гиберемин)

Сұрақтар:
1. Ауасы тазартылған бөлмеде қандай заттар 13 есе азаяды (бактериялар)
2. Бактериялардың көптеген түрлері өсімдіктерді зақымдайды, ол ауруды не деп атайды (бактериоз)
3. Бактериялар мақта өсімдігіне қандай ауру туғызыда (гоммоз)
4. Қандай цианобактерияларды нәруыз өндіріру үшін көптеген елдерде арнайы су қоймаларда өсіреді (спирулина)
5. Саңырауқұлақтарды зерттейтін ғылым (микология)
6. Вакуольде не жиналады (гликоген)
7. Қандай елде саңырауқұлақтың 736 түрі өседі (эстония)
8. Қынадан не алынады (лакмус)
9. Көп жасушалы жіп тәрізді жасыл балдырлардың екінші түрі (улотрикс)

Сұрақтар:
1. Өте кең таралған, біржылдық жабайы сабын алуда қолданған өсімдік (алабота)
2. Спорангилердің жиынтығын не деп атайды (сорустар)
3. Денесінде ұлпалары болмайтын және мүшелерге бөлінбейтін өсімді бөлік (таллом)
4. Пияздың жемісі қандай (қауашақ)
5. Қай өсімдіктің жемісі қабақ (қауын)
6. Бактерияларды фотосинтез үрдісі жүретін жасыл - қызыл түсті өкілдерін не деп атайды (цианобактериялар)
7. Алқа тұқымдас қосжарнақты жылу сүйгіш өсімдік (картоп)
8. Өлі ағзалардың денесінде тіршілік ететіндер (сапрофиттер)
9. Қоңыр балдырлар қайда кездеседі (теңізде)
10 Мүктерді зерттейтін ғылым (бриология)

Сұрақтар:
1. Ағаш діңінің су өткізгіш бөлігі (сүрек)
2. Астық тұқымдас біржылдық өсімдік (құмай)
3. Ағаш сабағы............... (дің)
4. Көкнар тұқымдасының жемісі (қауашақ)
5. Ірі жемісті тағамдық дәрілік, малазықтық және сәндік, біржылдық шөптекті өсімдік (асқабақ)
6. Жабайы итмұрыннан шығарылған іріктеме (раушан)
Тест бойынша алған бағалары

Топтың аты Ой жинақтау кезеңінен жинаған ұпайы Сөзжұмбақ шешуден жинаған ұпайы Жаңа тақырып бойынша алған ұпайы Қорытынды ұпай
1. Биологтар тобы
2. Қырандар тобы
3. Ботаниктер тобы
4. Сұңқар тобы