Ыбырай - Қазақ балалар әдебиетінің атасы

Сабақтың тақырыбы: Ыбырай - қазақ балалар әдебиетінің атасы

Сабақтың мақсаты: а) Білімділігі: Ыбырай - ұлы педагог, жазушы, қазақ
балалар әдебиетінің атасы екенін айта отырып, Ы. Алтынсариннің әңгімелерінің идеясын ашу.
Әңгімелерінің өміршеңдігі, балаларды рухани – адамгершілікке тәрбиелеудегі маңызын түсіндіру
ә) Дамытушылығы: Оқушылардың іскерлік - танымдық қабілетін дамыту. Өзіндік ой - пікірін айтып, тұжырым жасауға дағдыландыру
б) Тәрбиелілігі: Адамгершілікке, мейірімділікке еңбексүйгіштікке тәрбиелеу
Сабақтың типі: Білім, дағды, іскерлікті қолдану
Сабақтың әдісі: Сөздік ( баяндау), көрнекілік, топтық жұмыс
Практикалық( Сын тұрғысынан ойлау, Модульдік оқыту технологиялары. Сатылай кешенді талдау) интерактивті әдіс - тәсілдер
Сабақтың көрнекілігі: Мультимедия, слайдтар, нақыл сөздер

Сабақтың барысы: Ұйымдастыру.
Сынып оқушыларын 2 топқа бөлу. Сабақ екі топтың іскерлік ойындары арқылы өтетінін хабарлау.

1. Білім
1 - топ тапсырмасы: « Жылдар сөйлейді»
1841. 1850. 1857. 1859. 1860. 1864. 1876. 1879. 1887. 1889
Жылдар бойынша Ы. Алтынсариннің өміріне шолу жасайды.

2 - топ тапсырмасы
«Тірек белгілер»
Суреттер бойынша ақынның өлеңдерінің атауын табу.
( Атасы мен немересі, жаз мезгілі, мұғалім, оқушылар, ана мен бала, кеме, ұшақ, поезд)

2. Түсіну.
Ыбырай - қазақ балалар әдебиетінің атасы.
Ой шақыру сұрақтары:
Ы. Алтынсариннің қандай әңгімелерін білеміз?
Ол әңгімелерін кімдерден аударды?

Мұғалім сөзі:
Ыбырай Алтынсарин 1876 жылы Н. Н. Ильминскийге жазған хатында: «Татар тілінде жазылған кітаптардан құтылу үшін, қазақ тілінде оқуға арналған бастауыш кітабымды кеше ғана бастадым», - деп жазады. «Мысалдарды енгізгім кемейді, өйткені қатаң тұрмыста өскен қазақтарға бұдан гөрі мәндірек әңгімелер болады. Мысалдарды қазақ балалары оқығысы келмейтінін, оқыса оған күлетінін, ал олардың ата - аналары: балаларға сауысқан мен қарға сөйлеседі деген сияқты жоқ нәрсені үйретеді деп, тіпті тәжірибемнен білемін», - деп айта келіп жаңа кітапқа жұмбақтар, баланың ойын кеңітетін әңгімелер, сондай - ақ қазақ өлеңдерінен іріктелген өлеңдер енгізілетінін жазады. Ы. Алтынсарин адамдық қасиеттер жөнінен әңгімелер, кіргізді. Көбін өзі жазды, бірқатарын сол кездегі орыс оқулықтарынан ел тұрмысына лайықтап аударды. «Қазақ хрестоматиясы» орыс әліпбиі негізінде жазылды.
Әңгімелері:
“Бай баласы мен жарлы баласы”. “Байлық”, “Әке мен бала”, “Асыл шөп”, “Қыпшақ Сейітқұл”, “Таза бұлақ”, “Надандық”, “Малды пайдаға жарату” “ Бақша ағаштары”, “Өрмекші, құмырсқа, қарлығаш”
Аудармалары:
Паульсоннан: «Әдеп», «Алтын шеттеуік», «Бір уыс мақта»
Л. Н. Толстойдан: «Мұңсыз адам», «Данышпан қазы» «Үш ұры», «Жаман жолдас»
К. Ушинскийден: «Түлкі мен ешкі», «Сауысқан мен қарға»

3 Қолдану
1 - топ тапсырмасы.
«Ең бастысы»
(Сөз - сөйлем - құпиялы сөз)
Әңгіменің тақырыбы - мазмұны - идеясы
Берілген әңгімелері бойынша мазмұнын, идеясын ашады.
Әңгімелері: «Бір уыс мақта», «Мейірімді бала», «Өрмекші, құмырсқа, қарлығаш», « Аурудан аяған күштірек», « Тәкаппаршылық».

2 - топ тапсырмасы: «Екі жақты күнделік»
«Әке мен бала», «Әдептілік», «Сақып», « Асыл шөп», «Жаман жолдас» әңгімелерінен үзінді алу. Үзіндіде өздеріне ұнаған абзацты ала отырып, соған сәйкес пікір жазады: Соған өз пікірлерін жазады.

4. Анализ
Деңгейлік тапсырмалар
III деңгей Ішке - сыртқа стратегиясы бойынша Ыбырай әңгімелерінің тақырыбын анықтайды Ыбырай Алтынсариннің әңгімелері:
«Асыл шөп», « Білгеннің пайдасы», «Надандық», «Мейірімді бала», «Дүние қалай етсең табылады», «Талаптың пайдасы», «Әке мен бала», « Түлкі мен ешкі», « Сауысқан мен қарға», «Алтын шеттеуік»,
«Қарға мен құрт», «Жаман жолдас», «Бір уыс мақта», «Әдеп», «Ақымақ дос», «Бақша ағаштары»
«Аурудан аяған күштірек», « Өрмекші, құмырсқа, қарлығаш» «Сақып»
«Бай баласы мен жарлы баласы», «Қыпшақ Сейітқұл» «Таза бұлақ»

Әңгімелерінің тақырыптары: Сабырлылық. Қанағат, еңбек, кәсіп, тәрбие, достық
Ішке Сыртқа
II деңгей
Әңгімелеріне сатылай кешенді талдау
«Бай баласы мен жарлы баласы», «Таза бұлақ»
I деңгей
Ы. Алтынсарин әңгімелерінің осы замандағы еңбек, кәсібімізге жақындығын табу ( өз пікірін айту)

5. Синтез
Ыбырай әңгімелері рухани - адамгершілікке тәрбиелейтін басты құрал.
( Балаға әсер беретін қасиеттерді жазып шығады, Күннің суреті ілінеді.
«Топтастыру» стратегиясы арқылы жинақталып жазылады.)

6. Бағалау.
1 - топқа
Ыбырай салған ізбенен...
(Қазақ балалар әдебиеті жайында бірер сөз)

2 - топқа Тәуелсіз Қазақстан білімге қарыштау жолында
(Бүгінгі Қазақстандағы білім беру реформасы жайлы ойтолғау)

Бағалау
Үйге тапсырма: Жұртына білім сыйлаған...
Ы. Алтынсариннің педагогикалық еңбегі жайында шағын шығарма жазып келу