Қазақ халық ауыз әдебиеті

СҚО, Жамбыл ауданы, Железное селосы.
Қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі
Маканова Айнұр Асанқызы

Сабақтың тақырыбы: Қазақ халқының ауыз әдебиеті (қайталау)
Сабақтың мақсаты:
1. Білімділік. Оқушылардың ертегілер туралы түсініктерін кеңейту және естерінде сақтау. Халық ауыз әдебиетінің түрлерін қайталап, еске түсіру.
2. Дамытушылық. Ертегіні оқыта отырып мазмұнын мәнін түсініп білуге жұмыстандыру, балалардың ақыл - ойын, сөз байлығын жетілдіру.
3. Тәрбиелік. Қазақ ертегілеріне қызығушылықтарын артыру, қиындықты ақылмен, тапқырлықпен және білуге тәрбиелеу.
Сабақтың типі: қайталау сабақ
Сабақтың көрнекілігі: интерактивті тақта, ертегіден үзінді, суреттер.

Сабақтың барысы.
1. Ұйымдастыру кезеңі
Оқушылармен амандасып, түгендеу.
Кезекшімен сөйлесу
Кім кезекші? Сабақта кім жоқ?
Бүгін мамырдың нешесі? Жылдың қай мезгілі?
Аптаның қай күні?

2. Өткенді қайталау
1. Сөйлесу
«Әдебиет» деген сөзді қалай түсінесіңдер?
Әдебиет – араб сөзі, аударғанда «үлгілі сөз» деген мағынаны білдіреді.
1. Сұрақ – жауап
- Бүгінгі сабақтың тақырыбы – Қазақ халқының ауыз әдебиеті.(қайталау)
- Қазақ халқының ауыз әдебиеті туралы сендер не білесіңдер?
- Неге Ауыз әдебиеті деп аталады, қалай ойлайсыңдар?
- Қазақ халқының ауыз әдебиеті қалай тараған кім біледі?
Қазақ халық ауыз әдебиеті ғылымда «фольклор» деп аталады.
Фольклор қандай сөзден шыққан? ағылшын сөзі – халық шығармасы
Қазақ ауыз әдебиетінің қандай түрлерін білесіңдер? Слайд № 1 - көрсету түрлерін
(Айтыс, мақал - мәтелдер, жұмбақтар, жаңылтпаштар, ертегілер, тұрмыс - салт жырлары, эпостық жырлар, лиро - эпостық жырлар)

Слайд №2 Орысшаға – аударту
Ертегілер - сказки
Мақал - мәтелдер – пословицы - поговорки
Лиро - эпостық жырлар - лиро - эпические песпни
Тұрмыс - салт жырлары - обрядово – бытовые песни
Айтыс - песни - состязания
Жұмбақтар – загадки
Эпостық жырлар - эпические песни
Жаңылтпаштар - скороговорки

1. Мақал – мәтелдер Слайд №3 суреттің орнына сөздерді айтқызу хормен
Өмір – үлкен мектеп.
Тіл көңілдің – кілті.
Ұстаздан оқушы озар.
Мектеп - кеме, білім - теңіз.
Көз - көңілдің айнасы
Кітап - алтын қазына.
Ми ойлағанды тіл бітіреді.
Піл көтермегенді, тіл көтереді.
Туған жердің күні де ыстық, түні де ыстық.
Туған жерге туын тік.
Отан оттан да ыстық.
Мақалдардың тақырыбын анықтау Слайдтар

2. Жұмбақтар шешу керек (Слайд №4)
1. Үй үстінде ұсақ тас (жұлдыз)
2. Күндіз жоқ,
Түнде бар. (үкі.)
3. Бірі үлкен, бірі кіші,
Туысқан бірге бес кісі (саусақ)
4. Кішкентай ғана бойы бар,
Айналдырып киген тоны бар. (қой)
5. Қанаты жоқ – ұшады,
Аяғы жоқ - қашады. (жел)

3. Жаңылтпаштар
Тұз - мұздай
Мұз – тұздай.
Шеше неше кесе сынды кеше

4. Ертегілер неше топқа бөлінеді? ( хайуанаттар, қиял - ғажайып тұрмыс - салт ертегілері ) Ребусты шешу керек. 3 ребусты шешу керек
«Алтын сақа», «Алдар көсе», «Мақта қызбен мысық»
Кім қай ертегіден?
Бай жылқыларын суға кіргізе алмайды?
- Бай судағы өкпені құрықпен түртіп көреді. Өкпе суға батып кетіп сосын жалмауыз кемпір болып шығады? (Алтын сақа)
- Кәрліктен отырсам тұра алмаймын, тұрсам отыра алмаймын кімнің сөзі (жалмауыз кемпірдің).
- Жалмауыз кемпірдің қанша тісі болды? (6)
- « Алтын сақа» ертегідегі кейіпкерлерді атандар?
(кейіпкерлер: Бай, бала, жалмауыз кемпір, түлкілер, қарлығаш, иттер, ат, қарға, үйректер)
Бай Алдарға неше қой берді? (10)
- Тышқанның інінде қанша тары болды? (бір табақ)
- Алдар көсеге байдың әйелі неше қой берді? (1)
- Балаға көмекті нелер көрсетті? (қарлығаш, иттер.)
- Алдар көсе түнде тұрып, өз қойын ұстап алып, жеп қояды, қанын он бес семіз қойдың аузына жағады –
- Сиыр менің қарным ашып тұр, маған тары әкеліп берші!- дейді дұрыс па? Бұл қандай ертегі?
- Алдар көсе не тауып алды? (Қу жауырын)
- Ертегіден үзінді көрсету (Алтын сақа)
- Алдар көсе ертегісін көрсету керек.

5. Ақын жазушылардың қайтыс болған жылдарын айту керек.
Ыбырай. Алтынсарин - 1841 - 1889ж
Жамбыл Жабаев - 1846 - 1945ж
Шоқан Уәлиханов 1835 — 1865ж
Абай Құнанбаев 1845 - 1904 ж
Абайдың өлеңі «Көзімнің қарасы»

6. Сабақтың қорытындысы Тест тапсырмасын орындау
1. Ауыз әдебиетінің ғылыми атауы:
А) сөз
Ә) фольклор
Б) ертегі
2. Ауыз әдебиетінің түрлері:
А) әңгіме, өлең, роман
Ә) шығарма, мазмұндама, хат жазу;
Б) мақал, жұмбақ, жаңылтпаш.
3.. Ертегінің неше саласы бар?
А) 3
Ә) 2
Б) 5.
4. «Алтын сақа» ертегісінің кейіпкерлері?
А) Қой, түлкі
Ә) жалмауыз кемпір мен бала
Б) сиыр мен мысық.
5. «Алтын сақа» ертегісінде балаға кім көмектесті?
А) иттер
Ә) үйректер
Б) қарғалар
6. « Тіл тас жарады, Тас жармаса, бас жарады» бұл не?
А) жұмбақ
Ә) мақал
Б) жаңылтпаш
7. «Ақ киімді денелі, ақ сақалды» кімнің өлеңі
А) Ы. Алтынсарин
Ә) А. Құнанбаев
Б) Ж. Жабаев
8. 100 жасаған ақын?
А) А. Байтұрсынов
Ә) Ш. Уәлиханов
Б) Ж. Жабаев
9.»Алтын сақа» ертегісінде бала жұрттан несін іздейді?
А) жебесін
Ә) сақасын
Б) асық
10. Мақта қыз ненің құйрығын кесіп алды?
А) ешкінің
Ә) мысықтың
Б) тышқаның
7. Үйге тапсырма: ертегі суретін салып келу.