Қазақ тілінен ережелер (1 – 11 сыныптар үшін)

Қазақ тілінен ережелер
Қазақ тілі
Сыныбы: 1 – 11 сыныптар үшін
Фонетика
Фонетика – тіл туралы ғылымның бір саласы. Онда дыбыстар, екпін және буын, үндестік заңы қарастырылады.
Қазақ тілінде 42 әріп және 37 дыбыс бар.
Екі белгі бар: ъ - айыру белгісі, ь - жіңішкелік белгісі.
Қазақ тілінде тән әріптер 10: ә, і, ң, ғ, ү, ұ, қ, ө, һ, ы.
Дыбыстар(звуки): дауысты, дауыссыз.
Дауысты(гласные)- 12 дыбыс: а, ә, о, ө, е, э, ү, ұ, у, ы, и, і
1) Еріндік(5): ү, ұ, у, о, ө; Езулік(7): а, ә, е, ы, і, и, э;
2) Ашық(6): а, ә, о, ө, е, э; Қысаң(6): ү, ұ, у, ы, и, і,;
3) Жуан(5): а, о, ұ, ы, у; Жіңішке(7): ә, ө, ү, і, е, и, у, э;
Дауыссыз (согласные)– 25 дыбыс: б, в, г, ғ, д, ж, з, й, к, қ, л, м, н, ң, п, р, с, т, ф, х, һ, ц, ч, ш, щ, у(тау)
қатаң(11): к, қ, п, с, т, ф, х, ч, ш, щ, ц
ұяң(8): б, в, г, ғ, д, ж, з, һ,
үнді(7): л, м, н, ң, р, й, у(уақыт)
Буын(слог):
ашық: а - на, қа - ла
тұйық: ат, ақ, ән, ет
бітеу: нан, тіл, қыс
Тасымал - перенос
Екпін(ударение) сөздің соңғы буынға түседі(постоянно падает на последний слог).

Үндестік заңы (Закон сингармонизма).
1) Буын үндестігі (слоговой сингармонизм)
2) Дыбыс үндестігі (звуковой сингармонизм)
Буын үндестігі
жуан+жуан + жуан
жіңішке+ жіңішке+ жіңішке
Бағынбайтын қосымшалар(не подчиняются правилу)
көмектес септіктің жалғаулары: мен, пен, бен
нікі, дікі, тікі
еке, тай, жан, сымақ,(әкетай, көкежан)
шет тілінен енген қосымшылар: паз, қор, ғой, кер, гер, кеш, хана, күнем, дар, ист, изм, бан, тал, уар, ов, ев
(әсемпаз, еңбекқор, Әуезов)

Дыбыс үндестігі
Ілгерінді ықпал (прогрессивная ассимиляция)

Қостанай облысы,
«Боровской санаторлық мектеп – интернаты» ҚММ
Қазақ тілі мен әдебиеті пәндерінің мұғалімі
Бегайдарова Гүлжиан Серікбайқызы

Қазақ тілінен ережелер (1 – 11 сыныптар үшін). жүктеу