Ғабит Мүсірепов шығармашылығындағы ана, әйел тақырыбы. «Ұлпан» романындағы Ұлпан образы

Қазақ әдебиеті
9 - сынып
Сабақтың тақырыбы: Ғабит Мүсірепов шығармашылығындағы ана, әйел тақырыбы. «Ұлпан» романындағы Ұлпан образы.

Сабақтың мақсаты:
1) Білімділік: Оқушыларға романның мазмұнын, идеясын, тақырыбын ұғындыру; «Ұлпан» романының қазақ прозасының ішіндегі ана бейнесін жасаудағы шоқтығы биік өнер туындысы екенін таныту.
2) Дамытушылық: Басты кейіпкерлер өмірде болғандығын, оның тарихи типтік образдарын оқу мен жазу арқылы өз ара кеңесе отырып, жеке және топтық жүйеде талқылау жұмысына үйрету.
3) Тәрбиелік: Асылдың сынығындай ардақты, киелі тарихи адамдардың бейнесін тани білуге баулу, Ұлпан ананың бойындағы жақсы қасиеттерді дәріптей отырып, үлгі ету.

Сабақтың көрнекілігі: маркер, ақ парақ, кубик, тірек сызбалар, электронды оқулық (Қазақ прозасындағы аналар бейнесі), интернет материалдары.
Сабақтың әдісі: топтастыру, із қуалау, семантикалық карта, салыстыру сызбасы, кубизм, эссе.
Сабақтың түрі: шығармашылық - ізденіс сабағы
Сабақтың типі: жаңа білімді меңгерту
Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі:
1. Оқушылардың назарын сабаққа аудару
2. Оқушыларды ойын арқылы топқа бөліп отырғызу.

ІІ. Өткен сабақты пысықтау
Кіріспе: Өресі биік өнер иесі, әдебиетке 20 - жылдардың екінші жартысында келген абзал аға, жазушы Ғабит Махмұтұлы Мүсіреповтың қаламынан туған бірнеше шығармаларымен, мазмұнымен, тақырыбымен танысып келдік. Олай болса, ой жинақтау үшін мынадай сұрақтар беріледі:
1. Ғ. Мүсіреповтың алғашқы көлемді туындысы қайсы, онда өмірдің қандай шындығы бейнеленеді?
2. 1928 жылы жазылған прозалық шығармасы қандай, онда қандай өмір баяндалады?
3. Ғ. Мүсіреповтың сатиралық әңгімелеріндегі өмір шындығы («Талпақ танау», «Шұғыла»).
4. Ғ. Мүсірепов сатиралық әңгімелерінде қандай образдар күлкілі, әжуамен сыналып, мінеледі?
5. «Әңгімеші Ғ. Мүсірепов – адам жанының зерттеушісі» деп айтуымыздың себебін түсіндіріңіздер.

ІІІ. Жаңа сабақ
Төмендегі сызба арқылы оқушылар ойын жинақтап, жаңа сабаққа бағыт - бағдар беремін.
Ғ. Мүсіреповтың шығармалары қандай тақырыптарға арналады?
Жауап: Отан, туған жер, өнідіріс, табиғат, махаббат, ерлік.
Ана, әйел: ер ана, Ақлима, ананың анасы, Ұлпан, ананың арашасы.
Ішінара топтастыру жасау арқылы жазушының бүгін «Ұлпан» романындағы Ұлпан образын талдап, кім екенін танитынымызды ескертемін.

Үйге берілген тапсырмалар негізінде құрылған сюжеттік жоспар бойынша «Ұлпан» романын бөлімдерге бөліп, тақырыпша қою.
Сюжеттік жоспар: (жоба)
1. Есенейдің анасы І топ
2. Әмеңгерлік ІІ топ
3. Күшік күйеу ІІІ топ
Осы жоспар бойынша романды мазмұндату. Мазмұнмен танысып болған соң, 3 топқа Ұлпан бейнесін талдау үшін 3 түрлі тапсырма беремін.
І топ. «Із қалдыру» әдісі бойынша Ұлпанға байланысты оқиғаларды теріп, беттерін оқулықтан анықтайды.

Тақырыпша
Бөлім
Беттері

ІІ топ. Симантикалық карта жасау арқылы Ұлпанның елге жасаған қызметі және Ұлпан жайлы жұрттың пікірін оқулықтан жинастыру.
Ұлпан – ұлт анасы, ел анасы, халық анасы.
Ұлпанның елге жасаған қызметі -------------------------------- Ұлпан жайлы ел – жұрттың пікірі

ІІІ топ. Электрондық оқулықтан алған әсерлері арқылы М. Әуезовтің «Абай жолы» романындағы Ұлжан ана мен Ұлпан бейнелерінің ерекшеліктері мен ортақ қасиетін анықтау.
Ұлжан --------------------------------- Ортақ қасиеттері ----------------------------------- Ұлпан

Романдағы басты кейіпкеріміз Ұлпан ананың бейнесін таныту үшін осындай әдістер қолданып, оқушылардың өз бетінше іздене жұмыс жасауына жол ашамыз.

ІҮ. Жаңа сабақты қорыту.
Жаңа сабақты қорытуға кубизм тәсілін қолданамын. Ұлпан бейнесін ашуға негіз боларлық нақты сұрақтар беріледі. Оқушының көз қарасы мен өз пікірін қорғау шеберлігі есепке алынады.
1. Суреттеңіз: Романға композициялық жоспар жаса.
2. Салыстырыңыз: 20 - жылдарда жазылған ана, әйел бейнесі көрінетін шығармалар мен «Ұлпан» романын салыстырыңыз.
3. Зерттеңіз: Шығармада шешендік сөздер, мақал - мәтелдердің қолданылу мәнін түсіндіріңіз.
4. Қолданыңыз: Романнан үзінді алып, рөлдік ойын, көрініс даярлаңыз.
5. Елестетіңіз: Ұлпан қайталанбас біртуар ұлы тұлға екенін, Ұлпандай ел анасы арамызда бар ма деген сұрақтарға жауап іздеп, елес жетелеңіз.
6. Қарсы шығыңыз: Романда автормен келіспейтін оқиғалар мен идеяларға қарсы шығыңыз, өз пікіріңізді қорғаңыз.

Эссе жазу: Ғ. Мүсірепов ана тақырыбындағы шығармаларынан қандай ой түйдіңдер?
Ү. Бағалау.
ҮІ. Үйге тапсырма: Ғ. Мүсіреповтың әңгімелерін оқып, тақырыбы мен идеясын анықтау.