Үлестер. Жай бөлшектер

Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Оқушыларға үлес, жай бөлшектер, оларды оқу және жазу туралы түсіндіру. Оқушылардың есептер шығару дағдысын жетілдіру. Жай бөлшектердің оқылуын және жазылуын меңгерту.
Дамытушылық: Оқушылардың ойлау қабілетін, пәнге қызығушылығын
арттыру. Ауызша, жазбаша тез есептеуге дағдыландыру.
Тәрбиелік: Оқушыларды, ұқыптылыққа, шапшаңдыққа тәрбиелеу.

Сабақ түрі: Жаңа білімді меңгерту сабағы
Сабақ әдісі: Сұрақ - жауап, түсіндіру.
Көрнекілігі: компьютер слайды, үлестірмелі карточкалар

Сабақ барысы: І Ұйымдастыру
Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру

ІІ Үй жұмысын тексеру
№391 Есепте:
А) 1) 114: 19=6 ----- 2) 6*25=150 ----- 3) 150 - 137=13 ------ 4) 352: 11=32 ----- 5) 41 - 32=9
6) 13*9=117 ------ 7) 117: 39=3 ------ 8) 403: 13=31 ----- 9) 72 - 3=69 ----- 10) 69+31=100
Жауабы: 100
В) 1) 15*6=90 ----- 2) 576: 48=12 ----- 3) 90+12=102 ----- 4) 56*24=1344 ------ 5) 1344: 42=32
6) 32+66=98 ------ 7) 102 - 98=4 ------- 8) 4*35=140 ------ 9) 140+345=485 ----- 10) 28*17=476
11) 485 - 476=9
Жауабы: 9

ІІІ Жаңа сабақ
1/2 1/8
а/в - жай бөлшек; а - алымы; в - бөлімі
Жай бөлшектің бөлімі бүтіннің қанша тең бөлікке бөлінгенін, алымы ол бөліктердің нешеуі алынғанын көрсетеді
а/в=а: в
4: 9=4/9
Бөлшек сызығы бөлу дегенді білдіреді.
4/9; 4 - бөлінгіш, 9 – бөлгіш
1/5; 2/9; 3/10; 11/62 - жай бөлшектер, оқылуы
Екі натурал санның бөліндісін жай бөлшек түрінде жазуға болады.
15: 3=15/3; 25: 5=5
Натурал санды бөлімі кез келген натурал сан болатын жай бөлшек түрінде жазуға болады.
2=2: 1=2/1; 6=18/3; 28=56/2
1) Жай бөлшектерді белгілеу VIII ғасырда Үндістанда қабылданған.
Бөлшектің алымы мен бөлімін бөліп тұратын бөлшек сызығын грек математиктері Александриялық Герон және Диофант пайдаланды. Кейінірек араб ғалымы әл - Хассара, Италия математигі Лизанский еңбектерінде кездесті.

Есептер шығару: №393 – сурет бойынша ауызша талдау.
2). Грек ғалымы Архимедтің еңбегінде алымы мен бөлімі кез - келген натурал сандар болатын бөлшектің жалпы түрі кездеседі. Ежелгі гректер іс жүзінде жай бөлшектерге барлық амалды қолдана білген. Сызықшамен жазу тек 1202 жылы Италия ғалымы Фибоначчидің «Абак кітабы» атты шығармасында енгізілген.

№395
1=4/4,
1=8/8,
1=12/12,
1=10/10,
1=100/100
№396 жай бөлшектерді жазу.
№397
1) 7: 12=7/12 ------------- 14: 20=14/20
9: 11=9/11 ----------------- 30: 41=30/41
8: 7=8/7 -------------------- 61: 100=61/100
2) 4/7 = 4: 7 ---------------- 2/5= 2: 5
9/12 =9: 12 ----------------- 8/11= 8: 11
5/9= 5: 9 --------------------- 7/4=7: 4
3). Ұзақ уақыт бойы бөлшектерді сандар деп атамаған. Бұларды «сынық сандар» деп атаған. Тек XVIII ғасырда ғана бөлшектерді сан ретінде қабылдай бастады. Бұған ағылшын ғалымы Ньютонның 1707 жылы жарық көрген «Жалпыға бірдей математика» атты кітабы ықпал жасады.

№399
1) Барлығы 120
Шырша ағашы 120: 5*1=24
Жауабы: 24
2) Барлығы 57
Бояулы суреттер 57: 3*1=19
Жауабы: 19

4). ХХ ғасырдың алғашқы жылдарында үнділер жай бөлшектер амалдар қолдануды қалыптастырды. Жай бөлшектер туралы толық мәліметтерді арифметика кітаптарына Орта Азия математигі әл - Хорезми енгізген.
Өзіндік жұмыс:

Жетіден бес 5/7
Он үштен сегіз 8/13
Отыз сегізден үш 3/38
Қырық бірден он бір 11/41
Сексен жетіден он бес 15/87
Үш жүз бірден алпыс екі 62/301
2: 7=2/7 ------------------ 7: 13=7/13
16: 19=16/19 ----------- 34: 101=34/101
31: 100=31/100 -------- 51: 101=51/101
22: 25=22/25 ----------- 21: 79=21/79
1) 1 2/23 = 12: 23 --------- 17/40= 17: 40
2) 10/47 = 10: 47 ---------- 11/34= 11: 34
3) 65/73 = 65: 73 ---------- 40/53= 40: 53
4) 25/33 = 25: 33 ---------- 49/55= 49: 55

ІV. Қорытындылау:
1. Жай бөлшектің бөлімі нені білдіреді?
2. Жай бөлшектің алымы нені білдіреді?
3. Екі натурал санның бөліндісін жазу тәсілдері қандай?
4. Натурал санды жай бөлшек түрінде жазуға бола ма?
V. Үйге тапсырма:
VI. Бағалау