Негізгі қорлардың экономикалық мәні. Негізгі құралдар есебі

Пәні: Қаржылық есеп және ұйым экономикасы

Тақырыбы: Негізгі өндірістік қорлардың экономикалық мәні. Негізгі құралдардың есебі (презентация түрінде)

Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Негізгі өндірістік қорлардың экономикалық мәні бағалануы, тозуы амортизациясы және қаржылық шоттарда бейнеленуі.
Тәрбиелік: Білім алушыларды дұрыс шешім табуға үйрету, дербестікпен жауапкершілікке, адамгершілікке тәрбиелеу.

Дамытушылық: Пәнге деген қызығушылығын арттыру, білім алушыларды ұжымдық жұмыс жасай білуге баулу, тұжырымдау, логикалық сұрақтар арқылы ой - өрісін, дүниетанымын кеңейту, есте сақтау қабілетін дамыту, шығармашылық жағдайларда шешім қабылдауға көмек көрсету, оқушыларды өздігінен білім алу дағдыларын, аналитикалық қасиеттерін дамыту.
Сабақтың типі: теориялық,
Сабақ түрі: Жаңа тақырыпты меңгерту.
Сабақ әдісі: Бинарлы сабақ, түсіндіру, сұрақ - жауап, баяндау, ойын, лекция элементтер.
Бинарлы сабақ – пән аралық байланыс пен пәндерді біріктіруді жүзеге асырудың бір түрі. Бинарлы сабақ 1 мәселені шешу үшін түрлі салалардан білімдерді біріктіруге мүмкіндік беріп, тәжірибеде алған білімдерді пайдалануға мүмкіндік береді.
Пәнаралық байланыс: Экономикалық талдау. Математика. Экономика негіздері. Қазақ әдебиеті. Менеджмент.
Көрнекі құрал: Интерактивті тақта, кеспе қағаздары, бейне, ұпай жинау парағы, материалдар сызбалар.

Сабақтың барысы
1. Ұйымдастыру: Оқушылармен сәлемдесіп, түгендеу. Дәрісхананың тазалығына назар аудару. Оқушылар екі топқа бөлініп, сарапшы сайланады.- 2 минут
1 - бөлім Бейне ролик /3 - мин/
Бейнероликке оқушылардың пікірі./3 мин/
Жаңа тақырыпты және оның мақсатын айтамыз.
Тақырыбы: Негізгі өндірістік қорлардың экономикалық мәні. Негізгі құралдардың есебі.
Мақсаты: Негізгі өндірістік қорлардың экономикалық мәнін ашып, бағалануын, тозу түрлерін, амортизациясын және қаржылық шоттарда бейнеленуін оқушыларға меңгертіп, білімдерін арттыру. 1 - мин
Жоспары:
1. Негізгі өндірістік қорлар мәні және оның бағалануы
2. Негізгі құралдардың есебі және амортизациясы 1 - мин

Оқушыларға жаңа тақырыптың материалдары таратылады. Оқушылар өздігінен тақырыпқа дайындалады. 12 - мин
Келісім ережесімен таныстыру: 1 - мин
Бәріміз де оқуымызға жауаптымыз;
Бір - бірімізді тыңдаймыз, сөз бөлмейміз;
"Көтерілген қол" ережесімен біреу ғана сөйлейді;
Тек істің мәні бойынша айтамыз.
Өз пікірімізді бөлмейміз.
Мағынасыз сұрақтар қоймаймыз.
Басқалардың сөзін бағалаймыз.
Уақыт шектеуін сақтаймыз.
Осы уақытта:
Негізгі қор түсінігі олардың бағалануы туралы түсінік береді.
Өндірістік қорлар еліміздің ұлттық байлығының аса маңызды бөлігін құрайды.
Негізгі қор – ұзақ жылдар бойы өндіріс саласында жұмыс істейтін, материалдық игіліктерді өндіруге қатысып, өзінің заттай түрін сақтайтын, бірте - бірте тозатын және өзінің құнын өндірілетін жаңа өнімге тозу мөлшеріне қарай амортизациялық жарна түрінде аударатын өндіріс құралдарын айтамыз.
Кәсіпорынның өндіріс қоры үнемі қозғалыста болып, айналымда болады.
Қордың әртүрлі элементтері айналымда болуы бірдей емес. Міне осындай жағдайға байланысты өндіріс шеңберінде болған қорлар немесе өндіріс қорлары негізгі және айналым болып бөлінеді.
Негізгі қорлардың екі түрі болады: өндірістік негізгі қорлар және бейөндірістік негізгі қорлар.
Материалдық өндіріс саласында жұмыс істейтін негізгі қорлар - өндірістік негізгі қорлар деп, өндірістік емес салада жұмыс істейтін негізгі қорлар – бейөндірістік негізгі қорлар деп аталады (тұрғын үй, мәдениет, спорт мекемелері, балабақшалар, емдеу орнындары және тағы басқа да кәсіпорын балансындағы жұмысшыларға қызмет ететін объектілер).
Кесте2. 1. Негізгі қорлардың сыныптамасы.

Топтардың аттары. Қолданылуы және қысқаша мінездемесі.
I. Ғимараттар
өндірістік ахитектура және құрылыс объектілері (цехтар, қоймалар, өндірістік лабораториялар және т. б.)
II. Құрылыстар. өндіріс процесіне қызмет ететін техникалық функцияларды атқаратын инженерлік құрылыс объектілері.
III. Жіберу құралдары. Энергияны, сұйық және газ түріндегі заттарды жіберуші құралдар (электр, жылу жүйелері, газ жүйесі)
IV. Машина мен құралдар
1. Күш машиналары мен құралдар. (генераторлар, электор бөлшектер, бу машиналары, турбиналар т. б.)
2. Жұмыс машиналары мен құралдар. Технологиялық процеске тікелей қатысатын құралдар (станоктар, прессмашиналар, терминалдық пештер және
3. Өлшеу, реттеу приборлары мен құралдары, 4. лабороториялық құралдар. Өндіріс процесін қол еңбегімен немесе автоматтандыру арқылы реттеуге, технологиялық процестердің параметрін өлшеуге және бақылауға, лабароториялық зерттеулер жүргізуге қажетті.
5. Есептеу техникасы. Математикалық есептерді шешуді тездетуге қажетті құралдар жиынтығы.
V. Тасымалдау құралдары. Кәсіпорын көлеміндегі адамдар мен жүктерді тасымалдауға қажетті көліктер (электровоз, паровоз, автомобиль)
VI. Құрал - сайман. өндіріс процесіне қажетті элементтер (қол және механикалық кесу, ұру саймандары, штамптар т. б.)
VII. Өндірістік түгендеме өндірістік операциялардыорындауды жеңілдетуге және жеке еңбек заттарын сақтауға қажетті (жұмыс столы, қорап т. б.)
VIII. Шаруашылық түгендеме (инвентарь) Көбейту және қайта түсіру аппараттары, стол, шкаф т. б.

Негізгі өндіріс қорын есепке алғанда және жоспарлағанда сонымен бірге негізгі өндіріс қорының өндіріс қуаттылығын анықтағанда табиғи және құн түрдегі көрсеткіштер қолданылады.
Негізгі қорлар төмендегідей бағаланады:
Бастапқы құны (Қ1) сатып алуға, орнатуға, дайындауға кеткен шығындар болып табылады.
Қайта өндіру құны объектілерді қалпына келтіру кезінде бағалануын көрсетеді. Ол екі түрлі жолмен бағалануы мүмкін: қайта есептеу коэффициенттерін қолдану арқылы және нарықтық бағаларды қолдану арқылы тура қайта есептеу.
Қалдық құны – бойынша яғни бастапқы құнның немесе қалпына келтірілген құнның тозуы құнның айырмашылығымен анықталады.
Жойылу құны – негізгі қорлардың қызмет ету мерзімі аяқталғаннан кейінгі құны.
Негізгі құрал өндіріс процесінде қатысуымен, жылдар мерзімінің әсерімен, табиғат күшінің әсер етуімен пайдалану процесінде біртіндеп тозады. Тозудың екі түрі болады: табиғи және сапалық (моральдық) (заман талабына сай келмеуі).
Негізгі қорлардың табиғи тозуы олардың өндіріс процесіне қатысу нәтижесінен және негізгі құралдардың пайдалануға тікелей қатыспай – ақ, түрлі сыртқы факторлардың әсерінен: ылғалдан, атмосфералық құбылыстар нәтижесінен, металдардың тот басуынан, ескіруінен ( тозудың табиғи нысаны ) пайда болады.
Негізгі құралдардың сапалық тозуы техникалық прогреске, өндіріс әдістерін жетілдіруге және жаңартуға байланысты болып келеді. Моральдық тозудың әсері нәтижесінде табиғи тозу мерзімі келгенге дейін негізгі құрал – жабдықтар объектілері жаңасына, әрі неғұрлым пайдалы түріне ауыстырылады.