Абай Құнанбаев «Қыс» өлеңі

Сабақтың тақырыбы: А. Құнанбаев «Қыс»
Сабақтың мақсаты: Оқушыларды қазақ халқының ұлы ақыны Абай шығармаларын оқып үйренуге баулу. Бұрынғы білімін жаңа ақпаратпен толықтырып, кеңейтуге көмектесу.
Дамытушылығы. Оқушыларға бағыт - бағдар бере отырып, өздіктерінен жұмыс істеу, іздену, білім, іскерлік дағдыларын қалыптастыру, ой - өрісін, сөздік қорын, тіл байлығын дамыту.
Тәрбиелілігі. Туған жер табиғатын сүюге және қорғауға, ұқыптылыққа, тапқырлық пен ізденімпаздыққа тәрбиелеу.
Көрнекілігі. Абай суреті. Қыс суреті, ребус, сабаққа қатысты сызба, оқулық.
Сабақтың түрі: дамытушылық, жаңа білім беру.
Сабақтың әдістері: баяндау, сұрақ - жауап, тіл дамыту, шығармашылық жұмыс, ой қозғау.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі.
Оқушыларды 4 топқа бөліп отырғызу.
Құрал – жабдықтарын түгендеп сабаққа әзірліктерін байқау.

ІІ. Психологиялық дайындық.
Барлығымыз көзімізді жұмып:
Мен сабақта мектептемін
Менің зейінім тұрақты
Мен жақсы ойлап отырмын - дейміз.

ІІІ. Үй тапсырмасын сұрау
Оқушыларға әр топтан үйге берген жаттауды айтқызу.
Жаңа сабақ.

ІV. «Ой қозғау» стратегиясы.
Сөзжұмбақ шешу.
қ а р
т а м ш ы
с у
1. Қыста ғана болады
Ұстасаң, қолың тоңады.
2. Мұрны жоқ шымшық мұз тесер.
3. Жылт – жылт еткен,
Жырадан өткен.
Балалар, бүгін қазақтың жазба әдебиетінің негізін салушы, дана, кемеңгер, ұлық ақынымыз Абай Құнанбаевтың табиғат жайында жазған «Қыс» атты өлеңімен танысамыз.

V. Мен сендерге үй тапсырмасы ретінде Абай туралы ізденіп, мәлімет жинап келуді тапсырған едім.
І топ. Ақынның өмірбаяны
ІІ топ. Ақынның өлеңдері, шығармалары.
ІІІ топ. Абайдың сазгерлігі.
ІV топ. Абайдың қара сөздері.
Әр топтан бір – бір топтан тұрып, өз жазғандарын оқиды.

VІ. Поэзия минуты.
Әр топтан бір оқушыға өлең оқытып, соған байланысты топтың атын қою. «Жаз», «Күз», «Қыс», «Жазғытұры».
Олай болса, балалар, біз Абай атамыз туралы білетінімізді байқадық.. Абай атамызды бүкіл әлем таныды дедік, енді Абай атамызды бүкіл әлемге танытқан жазушы туралы кім біледі? Абай атамызды танытқан жазушы Мұхтар Әуезов. Қандай шығармасы арқылы? «Абай жолы» романы арқылы.

VІІ. Сұрақ жауап әдісімен.
1. Жауып тұрған қарды бақыладыңдар ма?
2. Қар жауған соң айнала қалай өзгереді?
3. Қыста дала қандай болады?
4. Жатқан қарды неге ұқсатар едіңдер?
Балалар сендер өз ізденістеріңді сабақ барысында көрсете білдіңдер.
Абайдың қандай өлеңдерін білесіңдер?
Дұрыс, балалар, енді сабағымызды әрі қарай Абайдың «Қыс» өлеңімен сабақтастырайық. Бұл өлең жазылған екен. Қазір осы өлеңді мәнерлеп оқып беремін, сендер мұқият тыңдап отырыңдар.
VІІІ. Өлеңді оқу.

ІХ. Сөздік жұмысы.
Соқыр - мылқау - түк көрмейтін.
Оқшырайтып – бір шекесіне сәндеп қию.
Шидем – жұқа тоқылған сырт киім.
Ұлпа – жеңіл, жұқа қар.
Бұрқ - сарқ - қатты дауыл, боран.
Алты қанат ақ орда - алты керегелі үлкен үй.

Х. Өлеңмен жұмыс.
Әр топ бір - бір шумақтан оқиды.

ХІ. Сергіту сәті.
Мынау менің - жүрегім,
Бәрі осыдан басталған.
Мынау – басым ақылды,
Бәрін осы басқарған
Мынау менің - оң қолым.
Мынау менің - сол қолым
Барлық істі атқарған.

ХІІ. Өлеңнің ішкі мәнін сұрақ - жауап арқылы ашу.
1. Автор қысты кімге теңеп тұр? (Қысты адамға, кәрі шалға)
2. Шалдың киімдері қандай? (ақ киімді, үстін ақ қырау басқан)
3. Киім деп отырғаны не? (Ол жауған қар, қатқан мұз)
4. Автор суреттеп отырған шалды кімге ұқсатуға болады? (Аяз атаға)
5. Өлеңдегі шалдың мінезі қандай? (Ол қатал, соқыр, мылқау адам сияқты)
6. Соқыр мылқау дейтін себебі не? (Ол ештеңені көрмейді, аямайды, бәрін тоңдырады)
7. Түрі, түсі қандай? (Түсі ақ қырау сияқты, түсі суық болады)
8. Түсі суық дегенді қалай түсінесіңдер? (Қатал, ашулы адамның түсі суық болады).

Толықтыру.
Ақын қысты жанды адам бейнесіндей суреттеген. Бұл Абайдың жаңалығы, себебі Абайға дейін ешбір ақын табиғатты жанды нәрсеге теңемеген. Абай атамыз қыстың қатты болатынын, үскірік аязды қорқыныш әкелген қатал бейнеде көрсеткен. Мал баққан қазақ даласының тіршілігі мен бейнесін суреттеген.

ХІІІ. Шығармашылық жұмыс.
1 - топ. «Қыс қызығы» тақырыбына эссе жазу
2 - топ. Қыс мезгіліне байланысты мақал - мәтелдер, таным - сенімдер айту.
3 - топ. Өлеңді аяқтап жазу.
............................... даламыз
............................... баламыз
............................... шанамыз
............................... боламыз.
4 - топ. «Қыс келбеті» сурет салу.

ХІV. «Топтастыру» стратегиясы.
Абай --------→ Ақын, ойшыл, данышпан, сазгер, сыншы, табиғат суретшісі, аудармашы
Абай---------→ кемеңгер, әкесі Құнанбай, анасы Ұлжан, әжесі Зере, азан шақырып қойған аты Ибраһим

ХV. Қорытынды.
Балалар, ұлы адамдардың көбі ата - әжелерінің тәрбиесінде болған. Мыс: Абай әжесі Зеренің тәрбиесінде болған. Әжесі оған «абай бол, балам»деп кішкентай кезінде көп айтқан екен, содан Абай аталып кеткен. Оның шын аты Ибрагим.

Тізбектеп оқу. Мәнерлеп оқыту.
«Желсіз түнде жарық ай» әнімен аяқтау.

ХVІ. Үйге тапсырма. Өлеңді жаттау.
Сабаққа қатысқан оқушыны бағалау.