Тіс сұлулығы

Солтүстік Қазақстан облысы, Ақжар ауданы, Дәуіт ауылы,
Дәуіт орта мектебінің ағылшын тілі пәні мұғалімі
Абдугапарова Арайгуль Кахармановна

Тақырыбы: Тіс саулығы
Мақсаты: тіс гигиенасын дұрыс қалыптастыру және тіс ауруларының алдын алу.
Жұмыстың міндеттері:
• тіс гигиенасын сақтау;
• аурулардың алдын алу;
• тісімізді сақтауда қолданылатын іс - шаралар;
Жұмыстың өзектілігі: Әрбір адам өзінің денсаулығын күту керек! Тіс - адам денсаулығының басты тірегі деп айтуға болады. Сау тістермен күлімсіреу – бұл саулықтың, әдеміліктің, сәнділіктің және мәртебеліліктің көрінісі!

Мазмұны
І. Кіріспе
Тістің экологиялық сипаттамасы
ІІ. Негізгі бөлім
Тіс гигиенасы
ІІІ. Қорытынды бөлім
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Қосымша

Кіріспе
Бүгінгі таңдағы экология мәселесі әлемдегі маңызды мәселелердің бірі болып табылады. Экологияның ластануы адамның денсаулығына, соның ішінде тістеріне де зиянды әсерін тигізеді. Бүгін мен тіс мәселесін қозғағым келіп отыр. Менде мынадай сұрақтар туындады:
- Бізде неше тіс бар?
- Тамақтан соң жуып - тазалауды ұмытып жүрген жоқпыз ба?
Гипотеза: егер біз тіс пен ауыз қуысының ауруына әсерін тигізетін факторларды оқып, зерттесек, онда халық арасындағы аурулардың санын төмендетуге әкелетін ағартушылық жұмысты жүргізе аламыз.
Денсаулықты жақсарту мақсатында жыл сайын 18 жасқа дейінгі балалар профилактикалық медициналық байқаудан өткізіледі. Медициналық байқаудан өту кезінде балалар сонымен қатар тіс дәрігерінің кабинетінде де тексеріледі.
Мемлекет те стоматология облысына көмек көрсетіп отырады. Тіс дәрігерінің медициналық тексерісінен өту кезінде 18 жасқа дейінгі оқушыда тісжегі (кариес) анықталса оны тегін емдейді, өйткені мемлекет тісжегісі бар балалардың тегін емделуі үшін жыл сайын ақша қаражатын бөліп отырады..
Мен өз мектебімнің бастауыш сыныптар арасында 2008 жылдан 2010 жылға дейінгі тексеріс кезінде тісжиегі анықталған оқушылардың пайыз санын салыстырдым. Нәтижесі мынадай болды: жылдан жылға тісжиегімен ауыратын балалар саны артып отырған. Оның себебі гигиенаны сақтамау, дұрыс тамақтанбау.
Тісжегі ауруының себептері дұрыс тамақтанбау болып табылады: қантты көп мөлшерде қолдану, ұннан жасалған тәтті тағамдарды көп пайдалану, тамақ құрамында шикі жемістер мен көкөністердің болмауы (оларды шайнау кезінде тістердің өзіндік тазалануы жүреді).
Тіс пен ауыз қуысын күту гигиенасын білмеу және оны сақтамау тісжегінің дамуының келесі себебі болып табылады. Ауыз қуысының жеке гигиенасының негізі – тістерді дұрыс және үнемі тазалап отыру.
Адамның ауыз қуысында үнемі бактериялар жүреді.
Алғаш рет бактерияларды дәл сол тіс қағында голланд ғалымы А. Левенгук (1683 жылы) анықтады. Бактериялардың тіршілік әрекетінің өнімі қышқылдар болып табылады, олардың бөлінуі тістің бұзылу процесінің басталуына жәрдемдесуі мүмкін.
Профилактикалық байқаудан өту үшін жарты жылда бір рет дәрігерге көріну әдетінің жоқтығы – тістеріңізді жоғалтып алуда тәуекел етуіңіздің кейбір себептері ғана.
Енді тісіміз туралы айтатын болсақ, тіс – біздің денеміздегі ең қатты зат. Тістің негізгі қызметі – тамақты шайнау. Тіс жақ сүйектен өседі. Адам дүниеге келгеннен кейін, алты ай болғанда бастап шығады – ол «сүт тіс» деп аталады. Алты жасқа толғанда сүт тістер түсе бастайды, түскен тістің орнына «негізгі тістер» шығады. Олардың көлемі үлкендеу, барлық тістер сыйып тұруы үшін сонымен бірге адамның жақтары да өседі. Он екі жасқа толғанда барлық тіс жаңарып болады. Адамдардың көпшілігі 20 жасқа толғанда 32 тісі толық шығып болады.
Тіс қабығын «эмаль» жауып тұрады. Тамақты шайнаған кезде ауыз қуысынан қышқыл бөлінеді, бұл эмальді бұзады. Сондықтан тісті тамақтан соң тазалап, жуып тұру керек.
Тіс щеткасы осыдан мың жылдай уақыт бұрын араб еліндегі мұсылмандардан тараған. «Арак» ағашынан дайындалған тіс щеткасы «мисуәк» деп аталған. Бертін келе, тіс щеткасын Қытайда жасаған. Көп ұзамай, оны саудагерлер Еуропаға апарған. Уақыт өте келе, бұл щеткалардың бірі қатты, ал екіншісі тым жұмсақ болғандықтан, нейлон талшығынан жасалған тіс щеткасы шығарылды. АҚШ - та электрлі тіс щеткасы қолданысқа енді. Қазіргі біз пайдаланып жүрген тіс щеткасының қысқаша тарихы осындай.

Тіс щеткасын таңдағанда:
Балаларға арналған тіс щетка сабы қалың болса, балаға ұстауға ыңғайлы.
- Талшықтары жиі және дөңгелек щеткалар тіс еттерінің қанамауын қамтамасыз етеді және жұмсақ болады.

Тісті қалай жуу керек?
Тісті күніне екі рет жуып тұрған абзал. Таңертеңгісін, кешке астан соң, ұйқы алдында. Себебі астан кейінгі қалдықтар тіс қуыстарында қалып қойған, тістің шіруіне алып келеді.
Дұрыс жуылған тіске құрт түспейді. Тісті кем дегенде, үш минут жуу қажет. Өйткені тіс пастасы тісті қажетті заттармен қамтамасыз етеді. Тіс жуғанда, щетканы күрек тістен азу тістерге дейін жеңіл қозғалыспен айналдыра ысып шығасыз. Одан соң, күрек тістер арқылы екінші жақ бөлігін, ысып шығасыз. Үстіңгі және астыңғы тістерді де кезек - кезек ысқылайсыз.

Тіс гигиенасы
*Тісті күніне 2 рет жұмсақтығы орташа тіс щеткасымен тазалау.
*Тіс щеткасын үш айда бір рет ауыстырып тұру керек.
*Тамақтан соң әр уақытта тісті шайып тұру керек.
*Жылына 2 рет тіс дәрігеріне көріну керек.
*Тамаққа қатты өнімдерді пайдаланбау керек.
*Тіс щеткасы қатаң түрде әр адамда жеке болуы керек.
* Қант, конфет, тәтті тоқаш тағамдарын азырақ пайдаланған жөн

Бүгінгі таңда өкінішке орай, тістері сау адамды анда - санда кездестіруге болады.
Тіпті болмағанда ауыз қуысын дұрыс күту қажет:
• Тісті күніне екі рет – таңертең және ұйықтар алдында ысып, тазалау қажет;
• Тісті дұрыс тазалау техникасын сақтау қажет;
• Күніне жоқ дегенде бір рет тістің арасын тіске арналған жіппен тазалап отыру қажет;
• Ауыз қуысын шаятын арнайы сұйықтықтарды пайдалану қажет;
• Тіс тазалағыштарын пайдалану қажет;
• Дұрыс тамақтану керек;
• Тіс щеткасын әр 3 ай сайын ауыстырып отыру қажет.
Егер адам осы қарапайым ережелерді сақтап отырмаса, онда тісжегі пайда болуы мүмкін.

Қорытынды
Тісіміздің саулығын қалай сақтауымыз қажет? Ол үшін тісімізді әр тамақтан кейін ысуымыз қажет, бактерияға қарсы қорғанысты ұзақ уақыт бойы қамтамасыз ететін фтордан тұратын тіс пастасын пайдаланып, тіске арналған жіптерді, тісті шаятын арнайы сұйықтықтарды қолдануымыз қажет, және ең бастысы жылына екі реттен кем емес тіс дәрігеріне көрініп тұруымыз қажет.
Сау тістермен күлімсіреу – бұл саулықтың, әдеміліктің, сәнділіктің және мәртебеліліктің көрінісі!
Тісіміз сау болу үшін мына ережені тағыда бір естеріңе салайын:
1. Тісті күніне 2 рет тазалау.
2. Тамақтан соң ауызды шаю.
3. Ыстық тамақтан соң суық су ішпеу.
4. Қатты заттарды тіспен шақпау.
5. Тәттіні көп жемеу.
6. Тіс дәрігеріне жиі көріну.
7. Әркім өзінің жеке тіс щеткасын пайдалану.