Ароматты көмірсутектер

Ақтөбе облысы, Ойыл аграрлық колледжі
химия пәні оқытушысы Қуанышева Альбина Нұрланқызы

Тақырыбы: Ароматты көмірсутектер
Мақсаты: Ароматты көмірсутектер жайлы түсінік беру: бензол, оның құрылысының ерекшелігі, қасиеттері.
Типі: Білу сабағы және жаңа білімдерін бекіту
Аудиториядағы оқушылар саны: 25
Пайдаланылған оқулықтар:
1. «Химия 10» жаратылыстану бағыты
Көрнекіліктер:
Жабдықтар: бензол молекуласының моделі, интерактивті мультимедиялық жабдық, видео «Химиялық эксперимент», презентация «Анықтамалық»
Оқушылар үстелі үстінде:
1) бензол молекуласы моделі;
2) топтық жұмыс тапсырмалар карточкалары
3) «Химия 10» жаратылыстану бағытындағы оқулық
5) Бақылау парағы
Қысқаша сипаттамасы: Аралас сабақ, «Бензол» тақырыбы бойынша базалық деңгейде жаңа білімді интерактивті жабдықтар көмегімен игеру. Топтық жұмыста интерактивті тақтаға тақырып бойынша тірек конспект жасалады.
Тақырыбы «Бензол».
Типі: Аралас, жаңа материалды игеру
Түрі: топта өзіндік жұмыс, схема - конспект жасау, интерактивті тақтамен жұмыс.
Күтілетін нәтиже:
1. Ароматты көмірсутектер, бензолдың құрамы мен құрылысына ұғым қалыптастыру;
2. Зат құрылысын талдау арқылы оның қасиеттерін анықтау білімін жетілдіру;
Жабдықтар: бензол молекуласы моделі, интерактивті мультимедиялық жабдықтар «Химиялық эксперимент» бейнеролик, презентация «Анықтамалық»
Оқушылар алдында:
1) Бензол молекуласының моделі.
2) Топтық жұмысқа арналған карточка - тапсырмалар.
3) Оқулық «Химия 10»

Жоспар: 1) Ароматты көмірсутектер. Құрамы.
2) Бензол молекуласының құрылысы.
3) Физикалық қасиеттері.
4) Химиялық қасиеттетері.
5) табиғатта таралуы. Алу жолдары.
6) Қолданылуы.
7) Физиологиялық әсері.

Сабақ барысы:
1. Ұйымдастырушылық кезең.
- оқушыларды топқа бөлу,
- үлестірме материалдармен танысу.

- Оқытушы түсіндіреді:
Бензол – ароматты көмірсутектердің ең қарапайым өкілі.
Ароматтылық - химиялық қосылыстарлың ерекше түрі, сақинадағы байланыстардың сопрежендылығы жоғары тұрақтылықты қамтамасыз етеді.
Ароматтылық бұл көмірсутектердің иісіне байланысты айтылмаған, циклі, сопреженды қос байланысы бар ерекше қасиетті айтады. «Ароматтылық» терминін алғаш табылған өкілдерінің жағымды иісі болғандықтан аталып кеткен.
Неміс ғалымы Иоганн Глаубер бензолды1649 жылы алғаш рет таскөмір смоласын айдау кезінде алды. Бірақ ол кезде заттың құрылысы белгісіз болды, аты да қойылмаған еді. 1825 жылы Майкл Фарадей екінші рет бензолды ашты.
Бензолдың көп қасиеттерін анықтаған неміс ғалымы Фридрих Август Кекуле. Ол бензолға циклді форманы ұсынды.
- Оқушылар презентациясы.

3. Актуалдау.
Әңгімелесу:
Оқытушы: бензолдың формуласы - С6Н6. Қандай қосылысқа жатады?
Оқушылар: Қанықпаған
Оқытушы: Сіздерге белгілі қанықпаған көмірсутектердің қандай қасиеттерін білесіздер, олардың сапалық реакциялары қандай?
Оқушылар: қосылу реакциясы – бром суының түссізденуі және тотығу реакциясы калий перманганатының түссізденуі.
Оқытушы: Бензолда осы қасиеттер бар ма екен, көрейік.
3. Виртуалды лаборатория.

Оқытушы: Көрген тәжірибелерден жасалатын түйін қандай?
Оқушылар: бензол бром суымен де, калий перманганатымен де әрекеттеспейді. Яғни, қанықпаған көмірсутектердің сапалық реакциясы орындалмайды.
Оқытушы: неге? Мұндай қарама - қайшылықтың себебі неде?
Оқушылар: Бензол молекуласының ерекшелігінде.

4. Тапсырмалар
Оқытушы: сонымен, біздің тапсырмамыз не?
Оқушылар: бензол молекуласының құрылысының ерекшелігін талдау, химиялық реакциялардағы ерекшелігіне тоқталу.

5. Жұмыс реті:
- дәптерге схемалы - конспект блок жасау;
- көркемдеушіні («стилист»), «ораторды» (блокты түсіндіретін), «жазушыны» (кімнің дәптері отчетқа берілетіні), «ақылдыны» (тапсырмаларды тексеруші) сайлау;
- әр топ тақтада отчет береді (10 - 15 минут);
- оқытушы жұмыстарды бағалайды. Екі баға қойылады. 1 - блок конспект үшін, 2 - түсіндіргеніне.
- барлығы толық конспектіні дәптерге жазады;
- жұп болып, конспектіні талқылайды.

7. Рефлексия.
Оқытушы: енді жұмыстарымызды қорытындылайық.
- Бүгін сабақта не үйрендік? Әр топ араторлары 1 минуттан соң 1 сөйлеммен айтып шығады.
Оқушылар: ароматты қосылыстарға ароматтылық қасиетін беретін алтыэлектронды π - байланыс; екіэлектрондыға қарағанда алтыэлектронды пи - байланыс мықтырақ; бензолға тән негізгі реакция – орынбасу; бензолды таскөмір смоласынан және ацетиленді тримерлей мен циклогександы дегидрлеп алады;
Бензол улы және канцерогенді; бензолды органикалық синтезде және еріткіштерді дайындауда кең қолданады.

8. Үй тапсырмасы.
Тірек конспект (шығармашылық жұмыс)