Зат есім

Зат есім
Қазақ тілі
Мақсаты: а) Оқушылардың сөз таптары туралы алған білімдерін жинақтау, зат есім туралы мағлұмат беру.
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақ барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі
Сәлемдесу. Сынып оқушыларын түгендеу. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.
Туған тілім тірлігімнің айғағы
Тілім барда айтылар сыр ойдағы
Өссе тілім менде бірге өсемін,
Өшсе тілім менде бірге өшемін дей келе бүгінгі сабағымызды бастайық.
Сөздер мағынасына қарай бірнеше сөз таптарына бөлінеді. Зат есім, етістік, сын есім, сан есім – сөз таптары.

Екі топ оқушылары бір – біріне сұрақ қояды.
1. Зат есім дегеніміз не? Оларға қандай сұрақтар қойылады?
2. Жалқы есім дегеніміз не?
3. Зат есімнің көптік жалғауларын ата.
4. Зат есімнің қандай түрлері болады?
5. Жалпы есім дегеніміз не?
6. Ұшқыштар, Нұржан, ағаш, өсімдіктер сөздері қандай сұрақтарға жауап береді?

Оқулықпен жұмыс. 302 – жаттығуды орындау.
Жарайсыңдар, балалар, қоянның тапсырмасын мүдірмей орындадық.
Бауырсақ қояннан құтылып әндетіп келе жатса, алдынан аю шыға келеді. Ол:
- Әй, бауырсақ! Мен сені жеп қоямын! – дейді.
- Жоқ, сен мені жеме, мен саған өлең айтып берейін дейді. Аю өлеңді тыңдап болған соң менің бір шартым бар соны орындасаң жіберемін дейді.
Аюдың тапсырмасы: « Жоғалған зат есімді табу» Тақтаға сөйлемдер жазылады. Көп нүктенің орнына зат есім тауып жазады.

1............. Алматыда тұрады.
2. Біздің мектепке ауданнан.............. келеді.
3. Әжем әдемі............. тікті.
4. Біздің ауылға ақын........................ келеді.
5. Айдын................................ бағына барды.
6. Оқушылар....................... ойнауды жақсы меңгерген.
7. Менде он.............. бар, оларды өзім күтемін.
8. Көктемде жылы жақтан...................... ұшып келеді.
9. Көшеде бір......... жүре алмай қыңсылап жатыр.
10. Жарасына.................. жағып, дәкемен орады.
Енді балалар, мына сөйлемдерді дәптерге таза әрі ұқыпты етіп жазып алайық. Келесі тапсырмасы « Тірек сызба» - мен жұмыс жасау.

Аюдың тапсырмасын да орындадық.
Сергіту. Мойынына моншақ тағып ап,
Мысық жатыр пырылдап.
Маңына маса келіп ап,
Мазасын алды ызылдап.
Ыз – ыз – ыз!
отырыңдар, сәл тынығып алдық.
Асық иіріп сол асық номерлері бойынша кемелер суретін алады.
1. Құс аттарын жаз.
2. Отбасы мүшелері деген кімдер?
3. Қазақстанның жер аттарын жаз.
4. Ұннан пісірілетін заттардың атын жаз.
5. Жеміс – жидек атауларын жаз.
6. Мектеп оқу құралдарын жаз.
7. Жиһаз аттарын жаз.
8. Көкөніс аттарын жаз.
9. Ойын түрлерін жаз.

«Арқан тарту» ойыны.
Берілген мақал – мәтелдегі көп нүктенің орнына тиісті зат есімді қойып, мақал – мәтелдерді толықтырады.
1. Ел іші алтын................ (бесік)
2. Ата көрген оқ жонар,
Шеше көрген........... пішер. (тон)
3. Әдептілік белгісі –
Иіліп..................... бергені. (сәлем)
4. Қына тасқа бітеді,
......... басқа бітеді. (білім)
5. Өз елімнің басы болмасам да,
Сайының.............. болайын. (тасы)
6. Отансыз адам – ормансыз................. (бұлбұл)
7. Туған жердей жер болмас,
Туған елдей.......... болмас. (ел)
8. Өнер ағып жатқан бұлақ,
Ілім жанып тұрған.............. (шырақ)
9. Жарға біткен жаңғақты
Жанынан безген...... жейді. (нар)

Қорытындылау. « Сөз құрастыр» ойыны.
1. Сандары бар кеспе қағаздарды өсу ретімен орналастыр.
2. Сандары бар кеспе қағаздарды кему ретімен орналастыр.

Бағалау. Жетондарды санау, жеңімпаз топты анықтау, мадақтау.
Үйге тапсырма беру. 303 – жаттығуды орындап келу.

Алматы облысы, Райымбек ауданы,
Жаланаш ауылы, Жамал Ермегияев атындағы орта мектебі
қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі
Нұрсадықова Гүлан Нұрлыбайқызы