Көсемшенің түрленуі

7 - сынып. Қазақ тілі.

I. Сабақтың тақырыбы: Көсемшенің түрленуі
II. Сабақтың мақсаты:
а) білімділік: Көсемше – етістіктің ерекше бір түрі. Көсемшенің екі түрлі мәнде, қызметте қолданылуын, өзіндік ерекшеліктерін таныту.
ә) дамытушылық: Оқушылардың көсемше туралы түсінігін кеңейту, көсемшенің жасалу жолына қарай, қызметіне б - ты қолдана білуге іс - әрекет. қ.
б) тәрбиелік: Оқушыларды елін, жерін құрметтеуге. Үлкенді сыйлай білуге, досына адал болуға, мейірімділікке үйрету.
III. Сабақтың түрі: жаңа сабақ
IV. Сабақтың әдісі: оқу, ой дамыту, ізденіс, талдау.
V. Көрнекіліктер: кесте, көсемше жұрн., топтастыру сызбасы.
VI. Сабақтың барысы:

I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын сұрау.
Үш топқа үш түрлі тапсырма.
I топ. Есімшенің жасалуы. II топ. Ерекшелігі. III топ. Сөйлемдегі қызметі
Есімше
- ар, - ер, - р
- ған, - ген, - қан, - кен
- атын, - етін, - йтын, - йтін
- мақ, - мек, - бақ, - бек, - пақ, - пек
- с

Әр топ топтастырып, жоба қорғайды.
Мысалы: Оқыған жетер мұратқа

Бекіту: Есімшенің сөйлемдегі қызметіне үш топ үш сөйлем жазып талдайды.

III. Жаңа сабақ.
I. Ой қозғау. – Көсемше тұлғалы етістіктер жазайық. – Сұрақ қойыңыз. (тобыңызда талдаңыз) – Мысал жаз. Сызба сыз.
Көсемше
↓
- а, - е, - й
- ғалы, - гелі, - қалы, - келі
- ып, - іп, - п

II. Мағынаны таны.
1. Сөйлемдерден көсемшені ажырат.
2. Көсемшені екі түрлі мәндегі қызметін анықта. Жұмабайдың қалаға бұл жолы не жұмыспен барғанын Абай дәл білмейді. Қазылар арызын сұрап еді. Меншиков жауап берді.
3. Берілген көсемшелерді түрлендір. Жаз - а, сөйле - й, бар - ып.
4. Өзің білетін бір ақын өлеңін жатқа жаз. Көсемшеге сұрақ қой. 200, 202 - жат.
III. Толғаныс. Сын түзелмей, мін түзелмейді ойыңды жаз.
Кері байланыс парағы:

V. Қорытындылау.
Көсемше – етістіктің ерекше бір түрі болып келетін біз мысалдар арқылы, өз ойымыз арқ., танып білдік. Яғни, көсемше тікелей жіктеліп н - е күрделі етістіктің негізгі етістік сыңары болып, шақты қимылды білдіріп, етістік қызметін атқарады, енді бірде қимылдың амалын білдіріп, үстеу қызметінде жұмсалады.
Үйге тапсырма: Көркем әдебиет 4 мысал жазу.
Бағалау.