Қазақстан аумағындағы этносаяси қауымдастықтың қалыптасуы

Батыс Қазақстан облысы, Бөкей Ордасы ауданы,
Хан Ордасы ауылы, Жәңгір хан атындағы жалпы білім
беретін орта мектебінің тарих пәнінің мұғалімі
Алмурзина Гульмира Жолдибаевна

Қазақстан тарихы 7 сынып
Қазақстан аумағындағы этносаяси қауымдастықтың қалыптасуы
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Қазақстан аумағындағы этносаяси қауымдастықтың қалыптасуын баяндау, халықтың ғасырлар бойы армандаған арман тілегі мен өзара туыстастығы нәтижесінде дүниеге келгенін түсіндіру.
Тәрбиелік: Тұңғыш қазақ мемлекетінің құрылуына негіз қалаған қоғам қайраткерлерінің еңбегін бағалай білуге, тарихи ұлы тұлғалардың ерліктерін насихаттай отырып, отансүйгіштікке тәрбиелеу, өз елінің тарихына, адал ұлдарына деген құрмет сезімін қалыптастыру. Өз елінің тарихын біліп, құрметтеуге, адамгершілікке тәрбиелеу, өз Отанын сүюге, ұлтжандылыққа тәрбиелеу.
Дамытушылық: Картамен жұмыс жасауға, өз бетінше қорытынды жасауға, ізденіске дағдыландыру. Оқушылардың тарихи – танымдық қабілеттерін өз бетінше ізденуге баулу, тіл байлығын дамыту.
Пәнаралық байланыс: әдебиет, география, бейнелеу
Сабақтың әдісі: баяндау, сұрақ – жауап, тірек - сызбалар, кестемен жұмыс.
Сабақтың түрі: Жаңа сабақты меңгерту
Көрнекілік құралдар: оқулық, карта, сызба, интерактивті тақта, слайд,
карта, тірек схемалары, қазақ хандарының портреттері.

Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі
II. Жаңа сабақ
ІІІ. Қорытынды кезең
ІҮ. Ү й тапсырмасы

Ж о с п а р ы:
1. Ежелгі заманғы туыстық белгілер.
2. Орта ғасырлардағы этникалық өзгерістер.
3. Қазақстандағы этносаяси қауымдастықтың қалыптасуы.

І. Ежелгі заманғы туыстық белгілері
Халық болып қалыптасуды анықтап, зерттейтін археология, антропология, этнология, тіл білімі сияқты көптеген ғылым салалары құнды деректер береді. Ал тарих басқа ғылымдар берген деректерді пайдаланып, белгілі бір аумақта қандай халықтың өмір сүргендігін нақтылайды.

Сақ, сармат, үйсін тайпаларының келбеттері андрондықтарға ұқсас болған.
Сақтың мүсіндік портреті
Үйсіннің мүсіндік портреті
Сарматтың мүсіндік портреті

ІІ. Орта ғасырдағы этникалық өзгерістер
VІ - ІХғғ - Қазақстанға шығыстан келген ғұн тайпаларының жергілікті тайпалармен араласуының нәтижесінде монғолоидтық белгілер дами бастайды.

Маңғыт, барлас сияқты түркіленген жаңа этникалық топтар пайда болды.

Жаулап алуға байланысты жер мәселесі шиеленісе түседі.
Моңғолдар шұрайлы жерлерін тартып алған жергілікті халық басқа жаққа ауа көшеді.
Шыңғыс ұрпақтары өсіп, жаңа үлестік жер алғанда жергілікті ру - тайпалар да бөліске түсті.
Қазақ жеріндегі халық болып қалыптасу үрдісі 150 - 200 жылға кешеуілдейді.

Этносаси қауымдастық деп белгілі бір тарихи аймақта құрылған хандықтың тұрғындарын айтамыз.
Ақ Орданың тұрғындары – “өзбек”, “қазақ - өзбек”
Ноғай Ордасының тұрғындары – “маңғыт”, “ноғайлар”
Қазақ = үйсін+қыпшақ
Хандықтардың шекарасы тұрақты болмаған.

ХҮ ғасырдың бірінші жартысында Қазақстанда өмір сүрген хандықтардың этникалық құрамы тілі жағынан, түр - тұрпаты, шаруашылығы, әдет - ғұрпы, салт - санасы жақтарынан бір - біріне ұқсас болған. Олар “92 баулы өзбектер” шежіресі бойынша, 92 тайпадан тұрған.

Өзбектерге басты үш халық жатады - шайбани, қазақтар, қарақалпақ пен ноғайлар аталған маңғыттар.
– деп тарихшы Исфаған Рузбихан жазған.

“ Т а р и х и м о з а й к а ”
Ұғымдар мен тарихи оқиғаларға анықтама беріңдер.

Этносаяси қауымдастық -
«Қазақ - өзбектер»-
Антропология -
«92 баулы өзбектер»-
Рузбихан -
монғолоидтық -

Үйге тапсырма
§31. Қазақстан аумағындағы этносаяси
қауымдастықтың қалыптасуы
Ежелгі және орта ғасырда Қазақстан жеріне қоныстанған тайпалардың атын дәптеріңе жазыңдар.
Қашан этноним пайда болды, дәптеріңе жазыңдар:
өзбек;
моғол;
ноғай;
маңғыт;
қазақ

Толық нұсқасын жүктеу