Хақназар ханның тұсындағы қазақ хандығы

Сынып 7
Қазақстан тарихы
Тақырып 38. Хақназар ханның тұсындағы қазақ хандығы (презентациясымен)
Мақсат Біртұтас қазақ мемлекетінің тарих сахнасынан нық орын алып, дәуірлеуі, саяси жағынан ыдырай бастаған қазақ хандығын біріктіріп, жерін кеңейтудегі, Қазақ хандығының халықаралық жағдайын нығайтудағы Хақназар ханның орасан зор еңбегі туралы әңгімелеу.
Көрнекілік Карта, кестелер, тірек сызбалар, бүктеме, үлестірме карталар, тест.
Әдіс - тәсіл: Ауызша баяндау, сұрақ – жауап, тест, карточкалармен жұмыс.

Өткен сабақты қайталау: Үй тапсырмасының сұрақтары:
1. Ғасырлар бойы қазақ хандары қандай саясат жүргізді?
2. Қазақтың ұлы хандарын атап бер?
3. Қасым хан тұсында Қазақ хандығы қандай ірі табыстарға қол жеткізді?
4. Қасым хан ішкі жағдайды реттеу үшін қандай заң шығарды?
5. Қасым хан тұсында қазақ жерлерін толық біріктіру аяқталды ма?
6. Қасым хан неліктен ұзақ жылдар бойы Шайбани ханмен соғыс жүргізді?

Сабақтың барысы:
Жаңа сабақтың жұмыс жоспары: Нақты назар аударатын мәселелер:
1. Ресей мен Қазақ хандығының шекараларының жақындасу себептері.
2. Ноғай ордасындағы дағдарыс себептері.
3. Ноғай Ордасының Қазақ хандығының құрамына кіруі.
4. Жетісу жеріндегі саяси жағдайдың шиеленісуі.
5. Қазақ - өзбек қатынастары.
6. Хақназар ханның қазасы.

ПІКІРСАЙЫС КЕЗЕҢІ
Сынып 3 топқа бөлінеді: 1 – топ – «Бабалар өсиеті».
2 – топ – «Хақназар хан».
3 – топ – «Ұрпақтар».
Бабалар өсиеті тобына сұрақтар мен тапсырмалар:
• Біртұтас қазақ мемлекетін құру идеясының көш басында кімдер тұрды?
• Қазақ халқының жүзге бөлінуін қалай түсінесің?
• Моғолстанның ханы Есен бұға Керей мен Жәнібек хандарды неліктен құшақ жая қарсы алды?
Келесі, Бабалар тобына Ұрпақтар тобы өздері дайындаған сұрақтарды қояды. Сөйтіп ұпай жинайды.
Хақназар тобына қойылатын сұрақтар мен тапсырмалар:
• Қазақ хандары бір ғасыр бойы жүргізген қазақ жерлерін біріктіру процесін Хақназар толық аяқтай алды ма?
• Хақназар тұсында қазақ халқының этникалық құрамында қандай өзгерістер болды?
• Жәнібек пен Керей хандар жете алмаған Қазақстанның қай бөлігін Хақназар хан хандық құрамына қосып алды және оның маңызы қандай еді?
Бұдан кейін, Ұрпақтар тобы қалған екі топқа баға береді. Содан соң мұғалім 3 сұрақ, ал әр топ бір-біріне бір сұрақтан қояды.

Мұғалім сұрақтары:
1. Неліктен қазақ хандарының басты назары оңтүстікте болды?
2. Қазақ халқының саны қай ханның тұсында 1 миллионнан асты?
3. Хақназар ханның басты қызметі неден көрінді?
Ал қалған 3 топ сұрақтарын бір – біріне қойып, сосын өз нұсқаларын оқып, осы тәсіл арқылы оқушыларды шығармашылықпен жұмыс жасауға үйретуге болады.
Келесі кезең – Хақназар ханның тарихи қызметіне баға беру. Ол үшін І. Есенберлиннің «Көшпенділер» романынан үзінді оқып, оқушыларға саяси тұлға жөнінде тарихи тұжырым жасауға үйрету керек.

Сабақты бекіту: Тақырып бойынша сұрақ тар мен тапсырмалар:
а) Қазақ хандарының алдында қандай тарихи міндеттер тұрды деп ойлайсыз?
ә) Хақназар хан осы міндетті орындай алды ма?
б) Хақназар ханның тұсында мемлекет қандай саясат ұстанды? Оның себебі неде?
в) Хақназар тұсында Жетісудағы жағдай неліктен шиеленісіп кетті?
г) Хақназар хан өз саясатында қандай ірі табыстарға қол жеткізді?

Үй жұмысы:
• Тақырыпты оқып келу, Хақназар туралы оқу, І. Есенберлиннің «Көшпенділер» тарихи трилогиясын пайдалана отырып, Хақназар ханға сипаттама беру..
Сабақты бағалау:
• Оқушыларды сабаққа қатысымына қарай бағалау.