Авторлық бағдарлама "Балалар үйі тәрбиеленушілерінің отбасылық құндылықтарға деген жағымды көзқарастарын қалыптастыру"

Авторлық бағдарлама "Балалар үйі тәрбиеленушілерінің отбасылық құндылықтарға деген жағымды көзқарастарын қалыптастыру".
Бағдарламаның мақсаты мен міндеттері:
1. Тәрбиеленушілерде азаматтық ұстаным және патриоттық сананы, құқықтық және әлеуметтік мәдениетті қалыптастыру;
2. Өнегелі қасиеттерге тәрбиелеу: рухани тазалық, ар - ождан, адалдық, батылдық, өзін - өзі ұстай білу, шыншылдық, мейірімділік, сенім, қарапайымдылық, төзімділік;
3. Отбасылық қарым - қатынастың ерекшеліктері мен құндылықтары жайлы үйреніп білу үшін жағдай жасау;
4. Ұлы адамдардың, ұстаздар мен қатарластарының отбасылық қарым - қатынастарынан үлгілі тәжірибе алуға жағдай жасау;
5. Ден саулығын жетілдіруге және нығайтуға, салауатты өмір сүруге ұмтылуына жағдай жасау, нашақорлыққа, маскүнемдікке, қоғамға жат мінез - құлыққа кері көзқарасқа тәрбиелеу.

Бағдарламаның қысқаша мазмұны Бағдарлама 3 бағыт бойынша жұмыс істейді.
1. Балалармен жұмыс.
2. Педагогикалық ұжыммен жұмыс.
3. Ата - аналармен жұмыс

Түсініктеме хат.
Балалар үйіндегі отбасы тәрбиесінің жағдайы – тәрбие мәселесінің ең маңызды өзекті және күрделі процесінің бірі.
Отбасы - адамдықтың алғашқы әліппесінің негізін қалайтын баланың алтын бесігі және баланың азамат болып өсуінің негізі болып табылады. Отбасы жағдайында баланың ойы, ұсынысы, әлеуметтік рөлге қатысты: әкесі, анасы, досы, көршісі және т. б. қалыптасады. Балалар үйінде тәрбиеленушілердің біршама бөлігі бейімделген отбасылардан келген. Балалар үйінде өсіп, тәрбиеленетін балаларға қарағанда, ата - анасының қамқорлығынсыз қалған балалардың жағдайы қиынырақ болып келеді. Себебі, олар өз бетінше өмір салтын құрастырады. Әлеуметтік қатынастар жүйесінде, баланың отбасылық тәрбиесі бойынша жұмыстарды қоса алғанда және әлеуметтік рөлдердің кешенін меңгеруін қамтамасыз ету үшін арнайы педагогикалық жұмыстар жүргізілуі тиіс.

Балалар үйінде түрлі жағдайлардан келген балалар тәрбиеленеді. Ешқашан ата - ана қамқорлығын көрмеген балалар да бар. Бұл жағдайда тек қоршаған адамдар ғана әсер етеді: тәрбиешілер және т. б. Ал, ата - аналары қайтыс болған балаларда отбасына деген жақсы қарым - қатынастар сақталып қалады және жанама отбасы мүшелерінің үлгісіне қарап алдыға ұмтылуға тырысыды. Сондай – ақ, ата - аналары тірі балалардың үшінші тобы бар. Яғни, әлі күнге дейін отбасымен әсер еткен әлеуметтік жетім балалар кіреді.

Осындай жағдайларды балалар, баланы тәрбиелеу үшін қоршаған орта мен отбасылардың өмір сүру күрделілігін түсінеді. Бірақ сонымен қатар, ата - анасы барына қарамастан, белгілі бір дәрежеде оларға деген ұмтылысты, сүйіспеншілікті ата - аналарының мінез - құлқы үшін негізді іздейтін ерекше жағдайлар тудырады, сондай – ақ, қоршаған адамдар туралы бұрмаланған әсер қалыптастыруға мүмкіндік беретін нәрсе іздейді. Отбасында болатын қиын жағдайларға қарамастан, олар түсініспеушілікпен қарауға тырысады және жақын адамдардың барына сезіммен қарайды.

Отбасыда берілетін қуаныш пен тәрбиені ешқандай тәрбиешілер бере алмайды. Осыған байланысты отбасының болмауына қарамастан, баланың әлеуметтік тұрғыдан даму мүмкіндігін айырмау керек және педагогикалық құралдарды іздестіру қажет. Интернат типіндегі мекемелерде жұмыс жасайтын мұғалімдер отбасылық әлеуметтік рөлін игеруге мүмкіндік беретін жұмыспен қамтылған. Сонымен бірге, балалардың отбасыға деген бұрмаланған көзқарасы өзгермеу керек.
Бұл «отбасылық» ойын емес және отбасының ұқсастығын тудырмайды, бірақ қамқорлық, ынтымақтастық, қолдау және өзара жауапкершілік қарым - қатынасы, осы мекемеде баланың әлеуметін қалыптастыруды қамтамасыз ету туралы басты шарты болуы керек.

Балалар үйінде баланы дамыту мен тәрбиелеу жөніндегі мемлекеттік бағдарлама әзірге жоқ.
Көптеген балалар үйлері балаларды кәсіби даярлауға бағытталған бағдарламалармен айналысады. Балаларға толық балалық шағы бар өмірді беру үшін, балалар үйлері осындай маңызды жағдай жасау мен айналысады. Отбасындағы қалыпты жағдайды, адамдар арасындағы қарым - қатынасты, отбасылық өмірдің проблемалары туралы білу және күнделікті өмірді жалғастыру үшін үй шаруашылығына, болашақта кездесетін барлық проблемаларға дайын болуы керек.

Ата - анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған Шығыс Қазақстан облысы, Семей қаласындағы КММ « № 8 балалар үйінде» тәжірбие негізінде «Балалар үйі тәрбиеленушілерінің отбасылық құндылықтарға деген жағымды көз - қарастарын қалыптастыру»атты бағдарлама әзірленді.
Бұл бағдарлама балаларды жан - жақты дамытуға, тәрбиелеуге, сондай - ақ балалар үйінде құрылған отбасыларды тәуелсіз өмірге дайындықты қамтамасыз етеді. Мұндай отбасылар 15 – 20 баладан құралған.
Бағдарлама ұзақ мерзімге пайдалануға арналған. Балалар үйінде тәрбиеленетіндердің нақты немен айналысатындары толық көрсетілген (бағдарлама мазмұны баланы дамыту мен тәрбиелеудің барлық аспектілерін қамтиды) балалар үйінде құрылған отбасымен тәуелсіз өмірге дайындығы және т. б.
«Менің үйім» бағдарламасы бес теориялық және практикалық бағыттардан тұрады:
«Отбасы және оның функциялары»;
«Отбасының рухани - адамгершілік негіздері»;
«Отбасындағы отбасылық жұмыс»;
«Отбасы және бюджет үйі»;
«Жеке тұлғаның өзін - өзі жетілдіруі».

Әр бағыттың теориялық және практикалық зерттеулердің тақырыптары
әзірленді және бағдарламаны іске асырудың бүкіл кезеңінде жүзеге асырылады. Бағдарламаны іске асыру тетігі ұсынылған (мәселелерді ғана емес, оларды қалай шешуге болатындығы көрсетілген).
Бағдарлама циклдік болып табылады. Кішкентай балаларға қарапайым түрде үйретілсе, ересек балаларға тереңірек үйретіледі.
Бағдарлама циклы күндері күнтізбелік жылмен белгіленеді. Бағдарламаның бағыттары бойынша, аптасына бір рет өткізіледі.
«Жеке тұлғаның өзін - өзі жетілдіру» бағыты Г. К. Селевконың атынан негізделген «Жеке тұлғаның өзін - өзі жетілдіруі» бағыты балалардың жас ерекшелігіне сәйкес жүргізіледі.
Бағдарламадан бөлек «ABC Kitchen», «Үйдегі адам», «Қолөнер шебері» сияқты қосымша курстар құрастырылған. Бұл сабақтардың мақсаты - үй шаруашылығының белгілі бір түрін басқару үшін қажетті егжей - тегжейлі, терең білім беру және дағдыларды қалыптастыруды үйретеді.
Бағдарлама келесі әдістерден құралады: иллюстративті, репродуктивті, ауызша, эвристикалық, тәжірибелік.
Бағдарлама барысында оқушыларды жеке және топтық түрде оқытуға болады.
Оқушылармен жұмыс жасау барысында келесі әдістер мен жұмыс түрлері жүргізілген:
Арнайы ұйымдастырылған сыныптар:
Мұғалімнің әңгімелері;
Отбасы, отбасылық қарым - қатынас туралы мақал - мәтелдермен жұмыс істеу;
отбасылық көрсеткіштері;
нақты тақырып бойынша жағдайды талдау;
дауды талқылау;
журналды талқылау;
отбасылық үстелде сөйлесу;
фильмдерді көрсету;
нақты тақырып бойынша өтініштер көрмесі;
практикалық сабақтар;
қолжазбалық отбасылық газет құру;
балаға берілген тақырып бойынша жазу;
«Эрмитаж» үйі (белгілі бір тақырыпқа сызбалар немесе бөлмелерді безендіруге арналған қолөнер бұйымдары мен айналысу және т. б.);
отбасымен бірге фильмдер көру т. б;
қолжазбалық журналды тіркеу (ақсақалдар ойлап тапқан балаларға арналған ертегілер).
Отбасылық сапарлар, экскурсиялар құру.
Әр түрлі салалардағы қызықты тұлғалармен кездесулер.
Таңдалған тақырып бойынша отбасылық кештер.
Отбасымен көңілді уақыт өткізу (конкурстар, викториналар, әндер, ертегілер қойылымы, поэзия оқуы және т. б.)
Отбасылық ойындар.
Сауалнамалар, тесттер жүргізу.
Отбасылық демалыс уақыты.

II. БАҒДАРЛАМАНЫҢ ӘДІСТЕМЕЛІК НЕГІЗДЕРІ

Бағдарламаның әдістемелік негіздері:
«Идеи «природосообразности воспитания... как гармонично воздейст - вующего на ум, сердце и руку и вызывающего стремление к совершенству и совершенствованию человеческих сил» (Г. Песталоцци);
«Нравственного образования» как «отмены принуждения» (С. И. Гессен);
«педагогического процесса как усовершенствования личности» (П. Ф. Каптерев) и др.;
«Основные идеи теории семейного воспитания» (Т. А. Марковой), родительства (И. Кон), «Деятельности детей в семье» (Г. Н. Гришиной, Д. О. Дзинтаре);
«Основы идей семейного воспитания» (Н. К. Крупской, П. П. Блонского, А. С. Макаренко, В. А Сухомлинского, Ш. А. Амонашвили);
«Положения педагогики саморазвития о характеристиках, структуре,
особенностях становления процессов саморазвития личности» (Л. Н. Куликова, Г. К. Селевко),
«Концепция гуманистических воспитательных систем» (Л. Н. Новикова, Н. Л. Селиванова, Е. Е. Степанов и др.);
«Свободного воспитания» как содействия саморазвитию и формированию творческой личности - индивидуальности» (К. Н. Вентцель);
«Основные положения синергетического подхода, рассматриваемые в контексте проблематики педагогических явлений и позволяющие увидеть фе - номен воспитательной системы как неравновесной, нелинейной, имеющей «зо¬ны неопределенности - неупорядоченности» с определенностью в параметрах порядка» (А. Венгеров, И. А. Еаин, Е. Н. Князева, СП. Курдюмов, И. Пригожий, Г. Хакен и др.).

Бағдарлама Шығыс Қазақстан облысы, Семей қаласы, КММ «№8 балалар үйіндегі жұмысқа негізделген.

III. БАҒДАРЛАМАНЫҢ МАҚСАТЫ МЕН МІНДЕТТЕРІ
Бағдарламаның негізгі мақсаттары:
Оқушыларды әлеуметтендіруге, олардың отбасындағы әлеуметтік рөлдерін игеруге жәрдемдесу.
Балалар мен жасөспірімдердің жеткілікті гендерлік сәйкестігін көтермелеу ілгерілету
Жастарды толық отбасылық өмірге дайындау.
Бағдарламаның практикалық тапсырмалары:
Әрбір жасөспірімнің отбасылық қарым - қатынас мәдениетін білуіне көмектесу.
Әлеуметтік бейімділікті белсендіру және дамыту.
Бағдарламаға қатысушылардың өмір сүруіне және жеке дамуына қолайлы жағдайлар жасау.
Оқушылардың моральдық - эстетикалық мәдениетін көтеру, оларды салауатты өмір салты мәдениетіне тәрбиелеу.
Жатақхананың білім беру нормалары мен ережелері өзара әрекеттесуі.
Қолайсыз әлеуметтік - білім беру ортасынан шыққан балалар мен жасөспірімдерге жақын арада әлеуметтік - психологиялық комек көрсету.

IV. БАҒДАРЛАМАНЫ ЖҮЗЕГЕ АСЫРАТЫН ПРИНЦИПТЕР
Жүйелік принцип – қоршаған ортаның биологиялық, әлеуметтік - психологиялық, медициналық, педагогикалық факторлардың әсер етуі.
Гуманистік көзқарас қағидаты - балаға сүйіспеншілік пен сыйластық көрсету, оның жеке басын құрметтеу, мейірімділік таныту, оны түсіну, мұғалімдер мен балалар арасындағы ынтымақтастықты орнату.
Ұжымдық шығармашылық қызметтің қағидасы – белгілі бір ұжымның бірігіп шығармашылық тәжірбиелерді іске асыруы, яғни,
бұл тәсіл әрбір балаға шығармашылық, ұйымдық, зияткерлік, практикалық жалпы жұмысқа өз үлесін қосуына мүмкіндік береді.
Жеке тұлғаның принципі - әрбір баланың жеке қабілеттерін көрсету мүмкіндігі айқындалады.
Шығармашылық әлеуетті дамыту - адамның өз ойлауын жаңа талаптарға саналы бағыттай алуының, оны жаңа міндеттерді шешуге және өмірдің жаңа шарттарына бейімдей алудың жалпы қабілеті және олар кез келген қызметте, оның ішінде бәсекелестікте өзін - өзі танытуға қабілетті.
Демократиялық ынтымақтастық қағидаты - бірлескен қызметті жүзеге асыру барысында балалардың құқықтары мен бостандықтарының теңдігі мен бірлескен басқару мүмкіндіктерін қамтамасыз ету негізінде жүзеге асырылады.
Таңдау еркіндігі және қолжетімділік қағидаты - Жеке тұлғаны дамыту үшін қызметті таңдау еркіндігін айтады. Әрбір балаға әртүрлі орталықтардағы сабақтар арқылы, іс - шараларға қатысу топтық және жалпы істерді таңдауға мүмкіндік береді.

№8 отбасылық үлгідегі балалар үйінің тәрбиешесі: А. С. Ермухамбетова

Авторлық бағдарлама "Балалар үйі тәрбиеленушілерінің отбасылық құндылықтарға деген жағымды көзқарастарын қалыптастыру". жүктеу