Саяхатқа шығайық, әуежайда, теміржол бекетінде, қонақүйде

Қазақ тілі 11 - сынып
Сабақтың тақырыбы: Саяхатқа шығайық, әуежайда, теміржол бекетінде, қонақүйде.
Сабақтың түрі: жаңа сабақ
Сабақтың әдісі: баяндау, әңгіме, түсіндіру, жаттығу, кітапты пайдалану, салыстыру, жүйелеу, зерттеу, қайталау, тілдік талдау тексеру және бағалау, ауызша және жазбаша шығармашылық жұмыс.
Көрнекі құралдар: тақта, бор, кітап, үлестірме кеспелер, перфокарталар, нақты заттар, таблица, схема, техникалық құрал - жабдықтар.
Пәнаралық байланыс: тарих, жаратылыстану

Сабақтың барысы: 1. Ұйымдастыру кезеңі
А). Амандасу, түгендеу. Сәлеметсіңдер ме балалар?
Ә). Оқушылардың сабаққа түгел қатысуын қадағалай отырып, жаңа сабақтың тақырыбы мен мақсатымен таныстыру.
Б). Сұрақ - жауап әдісі арқылы оқушылармен пікір алмасу (сөйлесу).
Сұрақтар:
1. Бүгін айдың нешесі? Сегодня какое число?
2. Бүгін аптаның қай күні? Сегодня какой день недели?
3. Бүгін ауа рай қандай? Какая сегодня погода?
4. Білімді қай жерден аламыз? Где мы получаем знание?
5. Бүгін кім жоқ? Сегодня кого нет?

Мұғалім түсіндірмесі:
Современный казахский язык является государственным языком РК. В казахском алфавите 42 буквы: 33 руссские и 9 казахских букв, отражают специфические звуки казахского языка: ә, і, ө, ү, ұ, қ, ғ, ң, һ.
Жаңа сөздер
Аэропорт - әуежай
халықаралық - международный
орталық - центральный
елестету мүмкін емес - невозможно представить
жердің бір түкпірінен - с одного конца земли
үйреншікті жай - привычное дело
рейс кейінге қалдырылған - рейс задерживается
инфрақұрылымдар - инфраструктуры

1 - қадам Саяхатқа шығайық.
Кез келген адам өмірінде бір рет болса да әуежайда болып көрген шығар. Наверно каждый человек хотя бы раз был в аэропорту.
Оның себебі әртүрлі болуы мүмкін: біреуіміз қарсы аламыз, екіншіміз шығарып саламыз, үшіншіміз бір жаққа ұшып жатамыз.
Причины бывают разные: одни встречают, вторые провожают, третьи уезжают куда - то.
Шынында, әуежай болмаса заманауи үлкен қалалар өмірін елестету мүмкін емес. По правде говоря если бы не было аэропортов то невозможно представить жизнь больших современных городов.
Қазіргі уақытта күн сайын қаншама адам жердің бір түкпірінен екінші түкпіріне 3 - 4 сағатта жетіп жатқан жоқ па?
В настоящее время день за днем множество людей за 3 - 4 часа летают из одной точки мира в другую.
Біздің әуежайлардан АҚШ - қа, Ұлыбританияға, Аустралияға, Таиландқа, Швейцарияға ұшып кету үйреншікті жай болды. С нашего аэропорта можно улететь в такие страны как США, Великобритания, Австралия, Таиланд, Швейцарию стало привычным делом.
Заманауи әуежай - үлкен кешен. Современный аэропорт - это большой комплекс.
Онда әртүрлі қызмет түрлері көрсетіледі: рейсіңізді күтіп отырғанда тамақтанып алуыңызға, шашыңызды сәндеп, киіміңізді тазартып алуыңызға мүмкіндік бар. Там предоставляют всевозможные услуги пока вы ждете свой рейс - можно пообедать, сделать прическу, почистить свои вещи.
Яғни, мұнда дамдарға барлық жағдай жасалған. Здесь человеку предоставлены все условия.
Көптеген халықаралық әуежайларда рейс кейінгіге қалдырылатын болса, қонақүйлері бар. Во многих международных аэропортах если рейс переносят то там есть гостиницы.
Қазіргі әуежайлар ыңғайлы, таза, онда барлық инфрақұрылымдар ескерілген. Сейчас аэропорты удобные, чистые там есть все инфраструктуры.

1 - тапсырма. Алдымен ұшақтың ішінде айтылуы мүмкін хабарландыруды тыңдап алыңдар. Содан кейін рөлге бөлініп, бір - біріңе сұрақтар қойыңдар, жауап беріңдер.
Ұшқыш. Летчик.
Мырзалар мен ханымдар! Дамы и госпада! Сіздермен тілдесіп тұрған ұшқыш. С вами разговаривает летчик. Мен сіздерді біздің ұшағымызда көргеніме қуаныштымын, қош келдіңіздер! Я рад виеть вас в нашем самолете, добро пожаловать! Біздің рейсіміз - Нью Йорктегі Джон Ф. Кеннеди атындағы әуежайға тікелей ұшатын рейс. Наш рейс прямой рейс на аэропорт в Нью Йорке под названием Ф. Кеннеди. Қазр біз 11000 метр биіктікте ұшып келеміз. Сейчас мы на высоте 11000 метров. Біздің ұшу уақытымыз жобамен 8 сағат 45 минутқа созылады. Наш полет по времени составит 8ч 45 минут. Нью - Йоркте 15: 10 - да боламыз. В Нюю Йорке мы будем в 15: 10. Біздің Боинг - 737 ұшағымен ұшқандарыңызға рақмет! Спасибо, что выбрали нашу авиацию Боинг - 737.
Аспансерік. Стюардесса. Мырзалар мен ханымдар! Дамы и господа! Назар аударыңыздар! Обратите внимание! Ұшқыш «Белдіктеріңізді байлаңыздар» деген таблоны өшірді. Летчик отключил таблон «Пристигните ремни». Бірақ, өтінеміз, отырған кездеріңізде белдіктеріңіз байлаулы болсын. Но, просим когда вы сидите пристигнуть ремен. Назарларыңызға рахмет! Спасибо за внимание!
Үлгі:
1. Как проехать в аэропорт? Әуежайға қалай баруға болады?
2. Я хотел уточнить свой рейс – Мен өз рейсімді анықтап алайын деп едім.
3. По каким дням вылетают самолеты в…?
-….- ға (ге) ұшақтар қашан ұшады?
4. Когда будет следующий самолет в…?
-…ға (ге) келесі ұшақ қашан болады?
5. Когда отправляется рейс №…?
№…рейс қашан ұшады?
6. Какова продолжительность полета? – Қанша уақыт ұшады?

2 - тапсырма. Аудару, мағынасын түсіндіру, сөйлем құрау.
Жолсерік - проводник, аспансерік - стюардесса, ойынсерік - партнер, еңбекқор - трудолюбивый, жолжазба - жағажай - пляж, саяжай - дача, саябақ - парк, саяжол – аллея, жағалау - побережье, жолсерік кіпапша - путеводитель, суырыпсалма - импровизатор, суыр - вытащить выдернут,
Қолтаңба - подпись,

3 - тапсырма. Мына белгілер нені білдіреді? Что означают эти знаки?
Телефон пайдалануға болмайды. Шылым шегуге, алкоголді ішімдіктер пайдалануға болмайды.

4 - тапсырма. Біріккен сөздердің астын сызу.
Подчеркнуть сложные слова.
қолөнер - рукоделие, баспасөз - пресса, бейхабар - ничего незнает, қалашық - городок, тілмаш - переводчик, хабарлас - сообщай, звони, қалалық - городской, горожанин, демалыс - выходной.
6 - тапсырма. Аудару. Біріккен сөздерді табу.
1. Отца сейчас нет дома, у него командировка, Әкем қазір үйде жоқ, онда іссапар.
2. Вчера мы ездили в аэропорт, покупали билет в Астану. Кеше біз әуежайға барып, Астанаға билет сатып алдық.
3. Утром я встаю семь часов. Таңертең мен жетіде тұрамын.
4. Кондуктор объявляет остановки на казахском языке. Кондуктор аялдамаларды қазақ тілінде хабарлайды.

Үй тапсырмасы: 5 - тапсырма. Сөздерді жаттау, біріккен сөздерді білу.
Бағалау.

БІРІККЕН СӨЗДЕР (Сложные слова)
Біріккен сөздер – екі немесе одан да көп сөздерден бірігіп, тұтас бір лексикалық мағынаны білдіреді. Сөздер ешбір қосымшасыз бірігеді. Біріккен сөздердің екі түрі болады: 1. Кіріккен сөз 2. Біріккен сөз
(Сложные слова – это два или несколько сращенных слов, имеющих одно лексическое значение. Такие слова соединяются без каких - либо связывающих морфем).
Кіріккен сөз – түбір тұлғасы сақталмай, дыбыстық өзгеріске ұшырап, ықшамдалып, бір лексикалық мағына береді. (Сращенные слова – слова, в которых корни не сохраняются в первоначальном виде, подвергаются звуковым изменениям, адаптируются и дают одно лексическое значение).
Мысалы: қол+қап – қолғап, алып+бер - әпер, бұл+жыл – биыл, алып+кет - әкет, қара+ала+құс – қарлығаш
Біріккен сөз – түбір тұлғасы сақталып, бір лексикалық мағына береді.
(Слитное написание основ – слова, сохранившие корневые формы и имеющие одно лексическое значение).
Мысалы: тас+бақа, ақ+сүйек, Қызыл+құм, Берді+бек, әлде+кім, кей+бір т. б.

.Сложное слово состоит из двух и более простых слов (корней).
Күрделі сөздер 4 топқа бөлінеді:
Сложные слова делятся на 4 группы:
Қосарлы сөздер (Парные, пишутся через дефис)
Мысалы (Например):
ата - ана
жан - жануарлар
ет - мет

Біріккен сөздер (Слитные, одно слово состоит из нескольких корней)
Мысалы (Например):
Бәйтерек
Белбеу
Бүгін

Қысқарған сөздер (Сложносокращенные, т. е. аббревиатуры)
Мысалы (Например):
ҰБТ
БАҚ

Тіркесті (тіркескен) сөздер (Словосочетания, несколько отдельных слов, обозначающих один объект)
Мысалы (Например):
Балалар бақшасы
Ауыл шаруашылығы

Саяхатқа шығайық, әуежайда, теміржол бекетінде, қонақүйде. жүктеу