Поэзияның асқар шыңы - Мұқағали Мақатаев

Сабақтың тақырыбы: «Поэзияның асқар шыңы – Мұқағали Мақатаев»
Сабақтың мақсаты: білімділік – оқушыларды ақын өлеңдерін сүйе білуге, өлеңдерінің мазмұнын терең ұғына білуге үйрету; дамытушылық – сөйлеу тілдерін жетілдіру, өлеңдерін нақышына келтіріп жатқа оқу, сүйсіне білу сезімдерін ояту, талдаулар жасай білу, оқушылардың пікірталасын ұйымдастыру;
тәрбиелік – оқушыларға эстетикалық тәрбие беру, өз ұлтын, елін жерін, отбасын сүюге тәрбиелеу.
Сабақтың көрнекілігі: магнитофон таспасы, кітап көрмесі, плакат - таблицалар.

Сабақтың барысы. Ұйымдастыру кезеңі: сабақтың мақсатымен таныстыру; оқушыларды топтарға бөлу; топ жетекшілерін сайлау.
Поэзия әлемінде өз ойын көркемдікпен, асқан шеберлікпен бере білу екінің бірінің қолынан келе бермейді. Бұл тек шабыты өте жоғары, өлең шығару дарыны бар үлкен талант иесінің қолынан ғана келеді. Сондай таланттардың бірі, поэзия әлемінің асқар шыңы – Мұқағали Мақатаев.

Мұқағали аға - өмірінің соңына дейін қолынан жүйрік қаламы түспеген, қазақтың қара өлеңінің құдіретіне, терең сырына қаныққан ақын. Сөз құдіретінің мән - мағынасын терең түсініп, сөз маржанын бейнелі өрнекпен кестелейтін Мұқағалидай ақын кемде-кем.
Балалар, сендерге сабақтың тақырыбын қалай деп ойластырып алсақ жөн болады деген едім. қане, сол туралы айтып, онан соң дайындаған леңдерді талдаңдар.

1 - топ жетекшісі: Бүгінгі сабақтың тақырыбын «Менің Мұқағалиым» деп алуды жөн көрдік. Себебі біз Мұқағали ақынның өлеңдеріне оқығанда өзімізге керектісін алып, сүйсініп жатамыз. Осыған дәлелге Жұмаш Сомжүрекұлының «Мұқағали» атты өлеңі жатқа айтылады...
Келесі топты оқушысы: Біз бұл сабақтың тақырыбын «Бізде поэзия дәуірі басталды» деп алдық. Бұл сөз Әбділда ағамыздікі ғой. Ол кісі «Мұқағали – құдіретті ақын. Оның поэзиясы – даналықтың көзі. Бізде поэзия дәуірі басталды» дейді. Ия, Мұқағали ағаның кез-келген өлеңін оқысаң Гауһар айтып кеткендей:

Бір өлең жоқ қайығы қалтылдаған,
Төрт тұяғы тайпалған жорға кілең,
Астарына тысы сай алтынданған.
«Поэзия» атты өлеңі оқылып, поэзия - өмірдің көркем бейнесі екені, поэзияның өзі адамның өмірімен тұтасып жатқандығын айтып, мұнда ақынның сөз қолданысында эпифоралар басым екендігі талданады.

3 - топ жетекшісі: Сабақтың тақырыбын «Мұқағали – қайта туған ақын» деуді ұйғарып отырмыз. Мұқағали поэзиясы – тірі поэзия. Оның өлеңдерін білмейтіндер, әнмен орындамайтындар кемде - кем шығар. Бұл туралы Роза Қунақова «Жыр басы Қарасаздан басталған М. Мақатаев бүгінде ән болып, аспанда қалықтап, жыр болып жұлдыздармен сырласып, сонау аспан әлемінде шырқап барады» дейді.
Мұғалім: 3 - топтың да тақырып таңдағандарына риза болып, дұрыс деп бағаладым.
Ары қарай топ-топтағы оқушылар өлеңдерін оқыды.

1 - топ: Мұқағалидың ата-анаға, туған жерге, Отанына деген сүйіспеншілігі шексіз еді, сондықтан «Көзің нұрсыз дейсің сен», «Оңай сөз ғой Отанды сүйем деген», Сағынып аңсап барғанда» өлеңдері оқылып, оның айрықша сүйіспеншіліктерін жыр өрнегінде әсем кестелей білгендігі талданады...
2 - топтың оқушылары сөз алып, олар махаббат, достық тақырыбындағы жазған өлеңдерін оқып, талдады.
«Ғашықпын! Шын ғашықпын, сол адамға», «О, махаббат, сен әлі тірі ме едің», «Дариға, домбырамды берші маған», «Бала едік, ә», «Сәби болғым келеді», «Арулар», «Армысыңдар, адамдар» өлеңдерінің қалай өмірге келгендері айтылады.

1 - топ оқушылары 2 - топ оқушыларына сұрақтар қойды.
Оқушы: Жастар, қазіргі кезде шынайы махаббат бар деп ойлайсыңдар ма?
Оқушылар: Әрине, бар деп ойлаймыз. Әрбір адамның өмірінде махаббат сезімі кездеседі...
Махаббат – мәңгілік, ешқашан өлмейтін сезім деп ұғатындарын айтты.
Оқушы: Тойға шақыру билеттерінде қос аққу салынады. Неге деп ойлайсыңдар?

Жауаптар: Аққу – махаббаттың рәмізі...
Әсет дұрыс айтады. Аққулар бір-бірінен айырылмайды. Біреуі өлсе, екіншісі де өледі. Жастардың махаббатын осы аққулардың махаббатына теңеген ғой.
Оқушы: «Арулар» атты өлеңін оқиды. Бұл өлеңде арулардың қоғамдағы рөлі, әйел есімі, ең алдымен адамды жаратушы, отау иесі, бала тәрбиешісі, аруларға деген махаббат сүйіспеншілігі талданып, өлеңнің көркемдігіне ерекше мән берілді.
Келесі 3 - топ Мұқағалидың әр түрлі тақырыптағы өлеңдерін оқыды. «Сіздер», «Солдат сөзі», «Шындық туралы» өлеңдері оқылып талданады. Өлеңдер талданып болған соң «Топтастыру» әдісі бойынша «Мұқағали қандай?» екендігі толтырылды.

Мұқағали
Мұқағали поэзиясынан нені білемін? Нені білгім келеді? Өлеңдерінде сүйсіну, рахаттану сезімі байқалды ма? Нелерді білдім? Қай өлеңдерінде қандай көркемдік құралдары қолданылған?

Мұғалім: Мұқағали өмірде көп қиыншылықтарды басынан кешірген, өмірінің рахаты аз болған ақын. Бірақ, шындап ұққан адамға ол өмірдің шын рахатын сезініп кеткен жұмбақ ақын. Балалар, Мұқағали ағаларыңның барлық өлеңдерін жаттап алсаңдар да сендерге артық болмайды. Ағамыздың рухани қазынасын ұлт игілігіне асыратын ХХІ ғасырдың жастары – сендерсіңдер.
Кітаптар көрмесіне тоқталып, оның «Аманат» атты өлеңдер жинағы жарық көргендігі, ғасыр ауысқан кезде «Ғасыр ақыны» атағы берілгендігі айтылды.

Үйге: «Ғасыр ақыны – Мұқағали» атты шығарма жазу тапсырылады, баға қойылады.