Жалаң және жайылма сөйлемдер

Сабақтың тақырыбы: Жалаң және жайылма сөйлемдер
Сабақтың білімділік мақсаты: оқушыларға жай сөйлемнің түрлері жалаң және жайылма сөйлемдер туралы түсінік беру, жалаң сөйлемді жайылма сөйлемге айналдыра білуге үйрету, сөйлемдегі сөздерді сатылай кешенді технологиясы арқылы талдай білуге машықтандыру;
Сабақтың тәрбиелік мақсаты: жай сөйлем туралы түсініктерін одан әрі дамыту, оқушылардың ой - өрісін, тіл байлығын кеңейту;
Сабақтың дамытушылық мақсаты: оқушыларды ана тілін сүюге, ұлтжандылыққа тәрбиелеу;
Сабақ түрі: жаңа білім беру сабағы
Сабақ әдісі: баяндау, сұрақ - жауап, жаттығу жұмыстары, сатылай кешенді талдау, салыстыру;
Сабақ көрнекілігі: интерактивті тақта, слайдқа салынған кесте, мысалдар, венн диаграммасы, сатылай кешенді талдау сызбасы

Сабақ барысы:
1. Ұйымдастыру

2. Үй тапсырмасын сұрау
«Миға шабуыл»
1. Жай сөйлем дегеніміз не?
2. Жай сөйлем құрамына қарай нешеге бөлінеді?
3. Жақты сөйлем дегеніміз не? Мысал келтір.
4. Жақсыз сөйлем дегеніміз не? Мысал келтір.
76 – жаттығуды тексеру
3. Жаңа сабақ.
Аудиотаспадан М. Шахановтың «Сен қазақсың» өлеңі жүреді.
- Өлең қай ақынның, қандай шығармасы?
- М. Шаханов кім?
- М. Шахановқа қандай баға берер едіңіздер?

Топтастыру әдісі
Мұхтар Шаханов
↓
Қазақтың халық жазушысы
Ақын
Тіл жанашыры
Қазақ халқының бет - айнасы
Қоғам қайраткері
Қазақтың ары ұлттық намысы

«Жалаң», «Жайылма» сөздерінің синонимдерін тапқызу, түсінік беру
Топтастыру әдісі:
Жалаң
↓
Жалғыз
Жұқа
Дара
Жұтаң
Біреу ғана

Жайылма
↓
Көлемді
Кең
Күрделі
Бірнеше

«Жалаң, жайылма сөйлем» туралы, құрылысына қарай бөлінуі туралы түсіндіру, мысал келтіру.

Талдау жұмыстары:
1. Сөйлемді сөйлем мүшесіне талда.
1. Мен Мұхтарды ХХ - ғасырдың үлкен әрі күрделі ақындарының қатарына қосамын.
(Камил Маржик Чех ақыны)
2. Бұл ақынымыздың әрбір шығармасын оқығаннан кейін азды - көпті ойланбай қала алмайсың.
(Ғабит Мүсірепов)
3. Өз тарихын ұмытқандар тауды көріп ойланар.
(Мұхтар Шаханов)

2. «Тарихын» сөзін сөз құрамына сатылай кешенді талдау жасау.

3. «Үлкен» сөзіне фонетикалық сатылай кешенді талдау жасау.

4. Төмендегі өлең жолдарын қара сөзге айналдырып, жай сөйлем түріне талдау.
Табиғаттың өзгермейтін заңына бұр бетіңді,
Қай кезде де туған тілің туған анаң секілді.
Бабалардың арманы бар мына қызыл гүлдерде
Олар елін, тілін қорғап жанын қиған бұл жерде.
«Рух пен тіл» М. Шаханов

5. Семантикалық кестемен жұмыс
4. Сабақты бекіту.
Жалаң жайылма сөйлемге венн диаграммасын құру

Қорытынды тұжырым:
Мұғалімнің қорытынды сөзі:
Бүгінгі сабағымызда Мұхтар ағамыздың өлеңдерін, аға жайындағы лебіздерді мысал ретінде алып, сабақ негізінде талдау жүргіздік.
Тағдырыңды тамырсыздық індетінен қалқала,
Әр адамда өз анасынан басқа да
Болу керек құдіретті төрт ана:
Туған жері – түп қазығы, айбыны
Туған тілі – жан байлығы айдыны, - деп Мұхтар аға тебіренгендей, әр адамның адамдығының, әр халықтың халықтығының кепілі төрт ана болса, сол киелі төрт ананы жаманшылықтан сақтап, қорғайтын бойтұмары – еркіндік, тәуелсіздік. Тәуелсіздік жолындағы Мұхтар аға еңбегін зор деп бағалаймыз.

5. Үйге тапсырма: Жалаң, жайылма сөйлем ережесін жаттау, 79 - жаттығу
6. Оқушыларды бағалау.