Абаймен танысу
Абай - сазгер
Сабақтың мақсаты:
а) білімділік: ұлы Абайдың сазгерлік өнерімен танысу, әндерін тыңдау
ә) дамытушылық: ойлау, әнді түсіне білу, тыңдау қабілеттерін дамыту
б) тәрбиелік: қазақ халқының ән - күй өнерін бағалай білуге, сүюге баулу ойлау, әнді түсіне білу, тыңдау қабілеттерін дамыту
Көрнекі құралдар: Абай портреті, компьютер, слайдтар
Әдісі: баяндау, түсіндіру, әңгімелеу, сұрақ - жауап
Түрі: жаңа тақырыпты игерту
Пәнаралық байланыс: музыка, халық ауыз әдебиеті, орыс әдебиеті
Барысы: 1. Ұйымдастыру кезеңі.
Психологиялық дайындық Абайдың«Желсіз түнде жарық ай» әнін тыңдау
2. Ән сөзіне ассоциация
Ән үйлесімділігімен, көркемділігімен тыңдаушыға ой салар, көңілдің көрікті өрнегі. Абай әндері мазмұны, түрлері жағынан әр түрлі: табиғат лирикалары, адамның жан сезімі, көңіл - күйі жайлы әндер, тағылым, өнеге беретін, адамға ой салатын әндер. Енді Абай атамыздың әндерімен танысайық.
«Желсіз түнде жарық ай» әнін тыңдағанымызда табиғаттың ғажайып суреті көз алдыңа келеді. Жаздың желсіз тұнық түніндегі бұлтсыз аспанды, ай астындағы айнадай мөлдір өзенді, өзен бетіндегі діріл қаққан ай суретін, ұйқы құшағындағы ауылдың сырт көрінісін көргендей боласың.
«Айттым, сәлем, Қаламқас» әні де, сөзі де жылы дүниеге қатар келген, бұл әнді ұлы ақын өзінің тұңғыш сүйген қызы Сүйіндік қызы Тоғжанға арнаған.
Аяулы сезімге толы, жүрек қылын шертер тағы бір әні « Көзімнің қарасы» (әнді тыңдау)
« Сегіз аяқ» әні жылы жазылған. Абай бұл әнде өмірде көңілге түйгенін, көргені мен сезгенін, қиянаты мол өмірдегі тартыс таласты, өзінің алдына қойған ғұмырлы мақсатын баяндайды.
Ащы сатира типтес « Бойы бұлғаң» әні. Ән күтпеген жерден шарықтап, ашу ызаны білдіреді. Ойсыз, қарекетсіз, күйсіз күн кешкен, көңілі ұйқыдағы топастың мінезіне наразы болған, ащы үн жан ашуы.
«Өзгеге көңілім тоярсың» әні өлеңнің күшін, жол сезіміне әсерін білдіре келіп, жастарға ақыл, қайрат, жігер беріп, өзінің балалық шағынан бастап бүкіл өмірін ән күймен суреттеп, бейнелеген.
«Мен көрдім ұзын қайың құлағанын» әні терең сезімде келетін баяу, сабырлы сазды басталып, жапырағы сарғайған қайыңның жай күйі әсерлі әуенде баяндалса, екінші бөлімде әлде бір жан күйзелісін білдіретін мергеннің оғы тиіп, қалжыраған киіктің аянышты халіне ауысады. Ал, үшінші бөлімде алғашқы екі жолдағы бастапқы әуен қайталанса да, кенет шырқау биікке көтеріліп, біраз қалықтап тұрады да, сабырлы да терең сазды, ойлы сезімге ауысады.
Абайдың аудармашылық шығармашылығы, шығарған әндері бізге белгілі. Солардың бірі
«Қараңғы түнде тау қалғып» әні. Бұл әнді неміс халқының ақыны Гетеден Лермонтов жылы аударған. Ал Абай Лермонтовтан жылы аударған және ән шығарған.
3. Абай А. С. Пушкиннен « Татьянаның әнін» аударған. Бір оқушы өлеңді оқиды
4. Ойтолғау
Күй деген не? Қандай қазақ күйшілерді білесіңдер?
Қазақ халқының ұлы күйшілері:
Құрмангазы Сағырбайұлы (1818 - 1889)
Дәулеткерей Шығайұлы (1820 - 1887
Тәтімбет Қазанғапұлы (1815 - 1862)
Ыкылас Дүкенұлы (1843 - 1916)
Жаяу Муса Байжанұлы (1835 - 1929
Біржансал Қожағұлұлы (1834 - 1897
Акан сері Қорамсаұлы (1843 - 1913)
5. Құрманғазының күйін тыңдау
6. Біздің ауылымызда күйшілер бар ма?
Қосағашта Жанайдар Нұрсалиев, Еркін Әжімқанов. Слайдта суреттері. (қысқаша мәлімет)
7. Солардың орындауында күй тыңдау
8. Абайдың үш күйі бар:
1.«Май түні»
2. «Торы жорға»
3.« Абай желдірмесі».
Абайдың талантына бас иген Дәке деген бай, дәулетті адам ақынға кұрметтеп ат сыйлайды. Абай жорғаның көз тартар сұлулығына, әсем жүрісіне сүйсініп, бірден оған « Торы жорға» деген күй шығарады. Бұл күйде аттың тұяқ алысы, жорғаның сымбаты, сұлулығы, желісі, үстіндегі күміс ертоқымы, шашбауларының сылдыры, кісінегені - Әлмағамбет, Әмір, скрипкашы Мұқа барлығы кербез әуенмен бейнеленген.
Абай әндерін таратушылар: ақын өмір сүрген кезеңде Ақылбай, Мағауия, Әйгерім, Әлмағамбет, Әмір, скрипкашы Мұқа деген адамдар. Қазіргі кезеңмен, өткен Кеңес дәуірінде Р. Абдуллин, Е. Серкебаев, Б. Төлегенова.
Абай әндерін жинақтап, нотаға түсірушілер: Эльвин Бимбоэс, А. Затаевич, Л. Хамиди, Е. Брусиловский, А. Жұбанов, Д. Мацуцин
Жүрекке жақын, көкірекке жылы ұялаған Абайдың әсем әндері өмірбақи адамдардың өмірінде мән - маңызы зор.
9. Cабақты бекіту.
10. Оқушылардың еңбегін бағалау
11. Үй тапсырмасы
Сабақтың мақсаты:
а) білімділік: ұлы Абайдың сазгерлік өнерімен танысу, әндерін тыңдау
ә) дамытушылық: ойлау, әнді түсіне білу, тыңдау қабілеттерін дамыту
б) тәрбиелік: қазақ халқының ән - күй өнерін бағалай білуге, сүюге баулу ойлау, әнді түсіне білу, тыңдау қабілеттерін дамыту
Көрнекі құралдар: Абай портреті, компьютер, слайдтар
Әдісі: баяндау, түсіндіру, әңгімелеу, сұрақ - жауап
Түрі: жаңа тақырыпты игерту
Пәнаралық байланыс: музыка, халық ауыз әдебиеті, орыс әдебиеті
Барысы: 1. Ұйымдастыру кезеңі.
Психологиялық дайындық Абайдың«Желсіз түнде жарық ай» әнін тыңдау
2. Ән сөзіне ассоциация
Ән үйлесімділігімен, көркемділігімен тыңдаушыға ой салар, көңілдің көрікті өрнегі. Абай әндері мазмұны, түрлері жағынан әр түрлі: табиғат лирикалары, адамның жан сезімі, көңіл - күйі жайлы әндер, тағылым, өнеге беретін, адамға ой салатын әндер. Енді Абай атамыздың әндерімен танысайық.
«Желсіз түнде жарық ай» әнін тыңдағанымызда табиғаттың ғажайып суреті көз алдыңа келеді. Жаздың желсіз тұнық түніндегі бұлтсыз аспанды, ай астындағы айнадай мөлдір өзенді, өзен бетіндегі діріл қаққан ай суретін, ұйқы құшағындағы ауылдың сырт көрінісін көргендей боласың.
«Айттым, сәлем, Қаламқас» әні де, сөзі де жылы дүниеге қатар келген, бұл әнді ұлы ақын өзінің тұңғыш сүйген қызы Сүйіндік қызы Тоғжанға арнаған.
Аяулы сезімге толы, жүрек қылын шертер тағы бір әні « Көзімнің қарасы» (әнді тыңдау)
« Сегіз аяқ» әні жылы жазылған. Абай бұл әнде өмірде көңілге түйгенін, көргені мен сезгенін, қиянаты мол өмірдегі тартыс таласты, өзінің алдына қойған ғұмырлы мақсатын баяндайды.
Ащы сатира типтес « Бойы бұлғаң» әні. Ән күтпеген жерден шарықтап, ашу ызаны білдіреді. Ойсыз, қарекетсіз, күйсіз күн кешкен, көңілі ұйқыдағы топастың мінезіне наразы болған, ащы үн жан ашуы.
«Өзгеге көңілім тоярсың» әні өлеңнің күшін, жол сезіміне әсерін білдіре келіп, жастарға ақыл, қайрат, жігер беріп, өзінің балалық шағынан бастап бүкіл өмірін ән күймен суреттеп, бейнелеген.
«Мен көрдім ұзын қайың құлағанын» әні терең сезімде келетін баяу, сабырлы сазды басталып, жапырағы сарғайған қайыңның жай күйі әсерлі әуенде баяндалса, екінші бөлімде әлде бір жан күйзелісін білдіретін мергеннің оғы тиіп, қалжыраған киіктің аянышты халіне ауысады. Ал, үшінші бөлімде алғашқы екі жолдағы бастапқы әуен қайталанса да, кенет шырқау биікке көтеріліп, біраз қалықтап тұрады да, сабырлы да терең сазды, ойлы сезімге ауысады.
Абайдың аудармашылық шығармашылығы, шығарған әндері бізге белгілі. Солардың бірі
«Қараңғы түнде тау қалғып» әні. Бұл әнді неміс халқының ақыны Гетеден Лермонтов жылы аударған. Ал Абай Лермонтовтан жылы аударған және ән шығарған.
3. Абай А. С. Пушкиннен « Татьянаның әнін» аударған. Бір оқушы өлеңді оқиды
4. Ойтолғау
Күй деген не? Қандай қазақ күйшілерді білесіңдер?
Қазақ халқының ұлы күйшілері:
Құрмангазы Сағырбайұлы (1818 - 1889)
Дәулеткерей Шығайұлы (1820 - 1887
Тәтімбет Қазанғапұлы (1815 - 1862)
Ыкылас Дүкенұлы (1843 - 1916)
Жаяу Муса Байжанұлы (1835 - 1929
Біржансал Қожағұлұлы (1834 - 1897
Акан сері Қорамсаұлы (1843 - 1913)
5. Құрманғазының күйін тыңдау
6. Біздің ауылымызда күйшілер бар ма?
Қосағашта Жанайдар Нұрсалиев, Еркін Әжімқанов. Слайдта суреттері. (қысқаша мәлімет)
7. Солардың орындауында күй тыңдау
8. Абайдың үш күйі бар:
1.«Май түні»
2. «Торы жорға»
3.« Абай желдірмесі».
Абайдың талантына бас иген Дәке деген бай, дәулетті адам ақынға кұрметтеп ат сыйлайды. Абай жорғаның көз тартар сұлулығына, әсем жүрісіне сүйсініп, бірден оған « Торы жорға» деген күй шығарады. Бұл күйде аттың тұяқ алысы, жорғаның сымбаты, сұлулығы, желісі, үстіндегі күміс ертоқымы, шашбауларының сылдыры, кісінегені - Әлмағамбет, Әмір, скрипкашы Мұқа барлығы кербез әуенмен бейнеленген.
Абай әндерін таратушылар: ақын өмір сүрген кезеңде Ақылбай, Мағауия, Әйгерім, Әлмағамбет, Әмір, скрипкашы Мұқа деген адамдар. Қазіргі кезеңмен, өткен Кеңес дәуірінде Р. Абдуллин, Е. Серкебаев, Б. Төлегенова.
Абай әндерін жинақтап, нотаға түсірушілер: Эльвин Бимбоэс, А. Затаевич, Л. Хамиди, Е. Брусиловский, А. Жұбанов, Д. Мацуцин
Жүрекке жақын, көкірекке жылы ұялаған Абайдың әсем әндері өмірбақи адамдардың өмірінде мән - маңызы зор.
9. Cабақты бекіту.
10. Оқушылардың еңбегін бағалау
11. Үй тапсырмасы
Жаңалықтар
Абай және оның әндері
Абайдың қалдырған мұрасын жалғастыратын, саналы, өнерлі, білімді азаматты тәрбиелеу. Абай әндері арқылы эстетикалық, адамгершілік тәрбие беру.
Абай шығармаларына иллюстрация
Атырау облысы, Қызылқоға ауданы, Жасқайрат селосы, Ш. Т. Еркінов орта мектебінің сызу, бейнелеу өнері пәні мұғалімі Қожағали Жеңісбек Қожағалиұлы
Абай және оның әндері
Қызылорда облысы, Қазалы ауданы, Әйтеке би кенті, №170 орта мектебінің ән - әуез пәні мұғалімі Кібіт Гүлнәр
Абай және оның әндері
Ақтөбе облысы, Алға ауданы, Үшқұдық мектеп – бақшасының музыка пәні мұғалімі Тулепова Гулайна Жаркынбековна
Абай әндері
Ақтөбе облысы, Ақтөбе қаласы №32 Жалпы орта мектеп - гимназиясының музыка пәні мұғалімі Қазиева Назгүл Жеңісқызы
Абай Құнанбаев «Желсіз түнде жарық ай...»
Астана қаласы, №53 мектеп - лицейдің бастауыш сынып мұғалімі Аманова Т. С.
Пікірлер (0)
Ақпарат
Қонақтар,тобындағы қолданушылар пікірін білдіре алмайды.
Қонақтар,тобындағы қолданушылар пікірін білдіре алмайды.