Күшейтпелі шырай

Қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі Мұрат Г. М.

Қазақ тілі 7 сынып
Сабақтың тақырыбы: Күшейтпелі шырай

Сабақтың мақсаты: - Күшейтпелі шырайдың жасалу жолдары туралы түсіндіру, ұғындыру, дамыту;
- алдыңғы сабақта алған білімдерін жаңа сабақпен ұштастыра сабақтауға бағыттау;
- оқушылардың ойлау қабілеттерін, сөздік қорларын, байқағыштық қасиеттерін дамыту;
- сөз мағынасына мән беруге тәрбиелеу.
Күтілетін нәтиже: • Күшейтпелі шырайдың жасалу жолы туралы түсінік алады;
• Сын есімнің шырайларын салыстыра отырып, өз көзқарастары тұрғысынан мысалдармен дәлелдейді;
• Теориялық білімдерін практикада қолдана алады;
• Ой - өрісі кеңейеді;
Негізгі идеялар: Топтық жұмыс арқылы оқушылар өзара пікір алмасып, ортақ тұжырымға келеді, өздерін - өздері және бірін - бірі о оқытады. Топ арасында формативтік бағалау нәтижесінде ынталандыру жүргізіледі.
Іс - шаралар: Сыныпта ынтымақтастық атмосферасын орнату. «Сұрақ - жауап» стратегиясы. Семантикалық кесте. Венн диаграммасы. «Кім көп біледі?». «Сөз ойыны». «Кім шебер аудармашы?»

Ұйымдастыру кезеңі
1. Оқушыларды түгендеп, назарын сабаққа аудару.
2. Психологиялық тренинг.
3. Топқа бөлу.

Қызығушылықты ояту
Өткен тақырыптар бойынша сұрақтар қою. Алманың сапасын, түр - түсін анықтау барысында сабақтың тақырыбы шығарылады. Содан бастап алмаларға сипаттама беріледі.
Үй тапсырмасы 51 - жаттығу.
Мағынаны тану

Біркелкі сындардың бірінің екіншісінің өте артық не өте кем екендігін көрсететін шырай түрі күшейтпелі шырай деп аталады. Мысалы: үлкен – үп - үлкен – тым үлкен, тамаша – тап - тамаша - өте тамаша, жақсы – жап - жапқсы – аса жақсы, кіші – кіп-кіші – тым кіші т. б.
1. Күшейтпелі шырай сапалық сын есімдердің алдына күшейткіш буындардың үстелуі арқылы жасалады. Мысалы: биік – біп-биік, ұзын – ұп-ұзын, жақын – жап - жақын, суық – сұп - суық т. б.
2. Күшейтпелі шырай сапалық негізгі сын есімдерге өте, аса, ең, тіпті, нағыз, нақ, шымқай, орасан, ыңғай, кілең сияқты күшейткіш үстеулердің тіркесі арқылы жасалады. Мысалы: өте күшті, тым биік, ең жақсы, аса терең, нағыз жүйрік, шымқай қызыл, орасан зор, т. б.
Оқулықпен жұмыс:
52 - жаттығу (жазбаша)
53 - жаттығу (жазбаша )
54 - жаттығу (жазбаша)

«Кім көп біледі?» (топ бойынша 3 минут уақыт беріледі.)
Тап - таза, тап - тақыр, тап - тұйнақтай, тап - тайыз, тап - тар, тап - тарғыл, тап - тапал, тап - тайқы, тап - тастай, тап - таяу.
Ап - ашық, ап - анық, ап - ауыр, ап - арық, ап - аласа, ап - арзан, ап - ащы, ап - алыс.
Жап - жақсы, жап - жаңа, жап - жақын, жап - жалпақ, жап - жаман, жап - жалаң, жап - жалаңаш, жап - жалғыз, жап - жалтыр, жап - жарау, жап - жарасымды, жап - жарық, жап - жарқын, жап - жас, жап - жасыл, жап - жатық, жап - жадағай, жап - жазық, жап - жай, жап - жайдақ, жап - жайлы.

«Кім шебер аудармашы?»
1)......(білекті ) бірді жығар,...(білімді) мыңды жығар.
2)...... (жақсы) ісімен жақсы.
3) Ағайын.... (ащы), мал..... (тұщы).
4)...... (батыр) жігіт қол бастар,
.... (ақын) жігіт той бастар.
5)..... (лас) адам кіршіл,
..... (надан) адам діншіл.
6)....... (жақсы) арына құл,
......... (жаман) малына құл.
7) Аз сөз -...... (алтын), көп сөз -..... (көмір)

Семантикалық карта толтыртады.