Табиғатты зерттеудің ғылыми әдістері

Сабақ тақырыбы: Табиғатты зерттеудің ғылыми әдістері
Сабақ мақсаты:
Білімділік: оқушыларға жаңа тақырыпты түсіндіру, білімдерін кеңейту.
Дамытушылық: теориядан алған білімдерін өмірде қолдана білуге үйрету, пәнге қызығушылығын арттыру, логикалық ой - өрісін дамыту.
Тәрбиелік: шапшаңдыққа, ұқыптылыққа тәрбиелеу, өз ойын ашық айта білуге үйрету.
Сабақ түрі: жаңа сабақ.
Көрнекілігі: плакат, карточкалар, Франклиннің портреті мен өмірбаяны, телескоп, слайдтар, электронды оқулықтар, кодоскоп, буклеттер, жұмбақ жинағы.
Әдіс - тәсілдер: түсіндіру, сұрақ - жауап, жұмбақ шешу.
Пәнаралық байланыс: астрономия, қазақ тілі, тарих

Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру бөлімі (2 мин)
а/ оқушылармен сәлемдесу, оқушыларды түгендеп, олардың сабаққа әзірлігін тексеру.
б/ назарын сабаққа аударып, сабақтың мақсат - міндеттерін айту.
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру. (10 мин)
а/ Сұрақ қою арқылы үйге берілген тапсырманы тексеру.
1. Астрономияның қандай салалары бар?
2. Әл - Фарабидің «Екінші Ұстаз» аталуының басты себебі не?
3. Аспан денелері туралы астрономиялық атаулар қалай қалыптасқан?
4. Аспан денелеріне байланысты халық арасында айтылған қандай аңыздарды білесіңдер?
5. Астрономия ғылымының дамуына қандай қажеттілік себеп болды?
6. Астрономия пәні нені зерттейді?
7. Астрономия мен физиканың өзара байланысынан қандай қорытындылар жасауға болады?
8. Күн жүйесіндегі планеталарды ата.
б/ Үй тапсырмасын пысықтауда сөзжұмбақ шешу.

Сұрақтар:
1. «Екінші Ұстаз» атанған ұлы тұлға кім? (әл - Фараби)
2. Солтүстік жарты шардағы ең жарық жұлдыз? (сириус)
3. Ориондағы қатар тізіліп тұрған үш жұлдыз, оны кейде «Үш арқар» деп те атайды? (таразы)
4. Аспанда орын ауыстырмайтын бұл шоқжұлдызға қарап, қазақтар сапар шеккенде жол бағдарын анықтайды? (темірқазық)

ІІІ. Қызығушылықты ояту. (2 мин)
Жұмбақтардың жауабын табу арқылы сабақтың тақырыбын табу.
1. Жөңкиді бұлттар дүркіреп,
Жауады жаңбыр күркіреп.
Аспанның жүзі жарқ етті,
Ақ найза жерге сарт етті. (Найзағай)
Үй үстінде ұсақ тас. (Жұлдыз)

Жаңа сабақ (15 мин)
Табиғат туралы білім арнайы зерттеу әдістерін қолдану арқылы жинақталады. Табиғатты зерттеу әдістерінің ішінен кең тараған үш ғылыми әдісті атап өтуге болады. Олар: бақылау, эксперимент және теориялық зерттеу әдістері.
Табиғат құбылыстарының заңдылықтарын ашу үшін ғалымдар логикалық ой қорыту амалдарын рет - ретімен пайдаланады. Әуелі олар бақылау арқылы деректер жинайды. Жаңа деректерді бұрыннан белгілі деректермен салыстырып, олардың арасында себеп - салдарлық байланыстар бар ма? Деген негізгі сұраққа жауап іздейді. Найзағайдың пайда болуы туралы шынайы ғылыми болжамды В. Франклин (1706 - 1790жж) ұсынды. Оның болжамы бойынша найзағай – әр түрлі зарядталған бұлттардың арасындағы немесе бұлт пен Жердің арасындағы аса қуатты электр электр ұшқыны. Ондай ұшқын әр түрлі электрленген (зарядталған) денелердің араларында байқалады.
Астрономиялық бақылау үшін де әр түрлі құралдар мен аспаптар қолданылады. Астрономиядағы ең негізгі зерттеу құралы – телескоп. Оның жәрдемімен жақын тұрған аспан денелерінің (Айдың, Күн жүйесіндегі планеталардың және олардың серіктерінің) беткі дедерлерін көруге болады. Телескоптың арқасында көзге көрінбейтін басқа да аспан денелерін бақылап, ғылыми деректер жинақталады.
ІV. Жаңа сабақты бекіту. (7 мин)
« Жұмбақ конверттегі сұрақтар» ойыны арқылы білімдерін пысықтау.
♦ Табиғатты зерттеудің кең тараған ғылыми әдістері қандай?
♦ Табиғат құбылыстарын зерттеп, ой қорытудың реті мен ерекшеліктері қандай?
♦ Болжам дегеніміз не?
♦ Эксперименттің басқа ғылыми әдістерден ерекшелігі неде?
♦ Ғылыми деректермен негізделген жорамал қалай аталады?
♦ Физикалық эксперимент жасауға арналған үдеткіш қайда жасалды?
V. Сергіту сәті. (2 мин)
Интерактивті тақтада табиғат құбылыстарына байланысты мақал - мәтелдер көрсетіледі. Оқушылар жалғасын табу керек.

VІ. Жаңа сабақты қорытындылау. (3 мин)
Шахмат атының жүрісімен кестедегі мақалды дұрыс тауып, физикалық баламасын түсіндіреді.
Сүмбіле ------------- Басқа ---------------------------- Су суыр
Үркерлі ------------- Найзағай ойнайды ---------- Бәрі қыс
Нөсер --------------- Туса ------------------------------- Аты
Әр айдың ---------- Айдың --------------------------- Алдында

VІІ. Үйге тапсырма. (2 мин)
§7; Өзін - өзі тексеру сұрақтары.
VІІІ. Бағалау. (2 мин)
Оқушылар өздерін өздері бағалайды. Сабаққа белсене қатысқан оқушылар бағаланады. Мұғалім кластың сабаққа қатысқанына баға береді.