Ақылды балақай. Бейнелеудегі дәстүрлі емес тәсілдермен таныстыру және балалардың дамуындағы саусақпен сурет салу әдісінің маңызы

Мастер класс
Тақырыбы: Ақылды балақай.
«Бейнелеудегі дәстүрлі емес тәсілдермен таныстыру және балалардың дамуындағы саусақпен сурет салу әдісінің маңызы».
Өткізу түрі: Семинар - практикум
Мақсаты: Бейнелеудегі үйден оқитын балалардың шығармашылық ойы мен қиялын дамытудағы, шығармашылық белсенділігін арттырудағы дәстүрлі емес тәсілдердің маңызын ашу, өзектілігін көрсету. Педагогтарды дәстүрлі емес бояудың сан алуандылығымен таныстыру.
Жұмысымның ұраны: «Бала үшін, баламен бірге, баланың мүмкіндігіне сай.»
Даярлық кезең:
1. Әр түрлі әдісте орындалған балалар суреттерінің көрмесін дайындау.
2. Дәстүрлі емес әдісте қолданылатын материалдарды көрсету.
3. Дәйексөздер.

Кіріспе сөз.
Шығармашылық тұлғаны қалыптастыру – қазіргі кезеңдегі педагогикалық теория мен тәжірибенің маңызды мәселелерінің бірі. В. А. Сухомлинский айтқандай: «Балалардың мүмкіндігі мен дарындылығының бастамалары саусақтарының ұшында. Бейнелеп айтқанда, саусақтарынан, шығармашылық ойын қоректендіретін өте жіңішке жылғалар сынды жіптер тарайды. Баланың қолында неғұрлым шеберлік көп болса, соғұрлым ол ақылды болады». Педагогтардың пайымдауы бойынша - барлық балалар дарынды. Сондықтан дарынын уақытында байқап, сезіп, тәжірибесінде, нақты өмірінде қолдануға мүмкіндік туғызу қажет. Ересектердің көмегімен көркемдік - шығармашылық қабілеттерін дамыта отырып, бала жаңа туындылар жасайды (сурет, жапсыру). Қайталанбайтын туындыларды ойластыру барысында ол әрқашан заттың жасалу тәсілдерімен тәжірибе жасайды. Бала өзінің эстетикалық дамуында қарапайым көрнекі - сезімдік әсерінен түпнұсқалық кейіптің жасалуына бейнелеу - мәнерлеу әдістері арқылы өтеді. Сондықтан оның шығармашылығының негізін қалау керек. Неғұрлым бала жақсы көрсе, естісе, күйінсе, соғұрлым қиялдау әрекеттері маңызды және нәтижелі болады.
Бірнеше жылдан бері балалармен жұмыс барысында мен бейнелеу әрекеттерінің нәтижелеріне назар аудардым. Балалар келесі белгілер бойынша жақсы нәтижелер көрсетті:
• Штрихтау икемділігі, түрлі түсті қарындаштармен әр түрлі сызықтарды тартуы;
• Жіңішке және жуан қылқаламмен бояуды жаға білуі;
• Негізгі түстердің, бояудың реңктерін танып, оларды араластыра білуі;
• Үлгі мен дақты жұмыста қолдана білуі;
• Өз жұмыс орнын жинай білуі;
Сонымен қатар балалардың төмен қабілеттері де байқалды:
• Сабақ барысында, жауап айтқан кезде өзіне деген сенімсіздік пен бөгеліп қалушылық;
• Өздігінен бейнелеу құралдарын таңдауда, суретті параққа орналастыруда әректсіздік;
• Дәстүрлі емес бояу әрекеттерін қолдану кезіндегі жаңғалақтық;
• Бейнелеу құралдарымен тәжірибе жасау;
• Танымал сурет салу әдісінде педагогтың анық түсіндіруін күту;
• Қиялын, көркем шығармашылығын байқату;
• Суретке жеке көзқарасын жеткізу;

Қорытындылай келе, балаларға өзіне деген сенімділік, елестеу, дербестік жетпейтінін байқадым. Осы мәселелердің шешімін табу үшін әдістемелік әдебиеттерді тереңдете оқи бастадым. Өзім үшін келесі бейнелеу әрекетінің басқару критерийлерін айқын белгіледім, олар: балалардың шығармашылық даму ерекшеліктерін ескеру, олардың өзгешелігін байқау, әдепті түрде баланың дербестігі мен ықыласын қолдау, қажетті дағдыларды меңгеруіне әрекет жасау.
Әсіресе балалардың ой - өрісін дамытуға, өзгеше ойлауға, шығармашылық белсенділігін арттыруға көмектесетін дәстүрлі емес бейнелеу тәсілдері қызықтырды. Психолог Ғалия Зейнуловнаның айтуынша «Сурет бала үшін өнер емес, ол тіл. Сөзбен айтып жеткізе алмағанын, сурет арқылы жеткізуге мүмкіндігі бар. Бейнелеу барысында оңтайлының бәрі екінші орынға кетеді, тыйым мен шектеулер болмайды. Бұл уақытта бала мүлдем еркін.» Дәстүрлі емес бейнелеудің жолдары өзгеше құралдар мен материалдардың байланысуын көрсетеді. Әрине, бұл техникалардың құндылығы оның жан - жақты пайдалануында. Оның жасалу тәсілдері балаларға да, ересектерге де қызықты және қолайлы.
Сондықтан да дәстүрлі емес әдістер балалар үшін тартымды, өйткені өзінің қиялын, ықыласын, ойын толық білдіруге үлкен мүмкіндіктер береді.
Бұл міндеттерді «Көңілді суретші» үйірмесінде жүзеге асыруға болады. Үйірме барысында балаларға сурет арқылы өз ойын, сезімін, уайымын, көңіл - күйін білдіруіне шектеу қойылмайды. Түрлі тәсілдерді қолдану арқылы түрлі түсті дақтар мен сызықтардан танымал бейнені тауып, оны безендіруге мүмкіндік тудырады.. Сабақтар суретшінің шығармашылық процессіне сай кезеңдерден өтетін алуан түрлі материалдар арқылы педагог пен балалардың жасампаз, шығармашылық жұмысына айналады. Бұл сабақтар қиял, шығармашылық, дербестік бұлағының рөлін атқарады.

Саусақтармен сурет салу әдісі:
Қажетті заттар: ыдыстағы гуашь, ақ түсті қатты қағаз, құтыдағы таза су, сүрткіш.
Бейненің жасалу тәсілі: бала саусағын гуашқа малып, қағазға дақтар мен нүктелерді салады. Әр саусаққа түрлі түсті бояу жағылады. Жұмыс жасап болған соң саусақтарды сүрткіштермен сүртеді. Қолы оңай жуылады.

Қәне, қәне, не болды?
Ренжідің бе, біреуге?
Үйретейін мен сені
Шаттанып бір күлуге.
Міне ақ бет, аппақ - аппақ.
Сүлгі, гуашь түрлі - түсті.
Міне стакан таза сумен,
Дос болайық біз олармен.
Ұшайық біз олармен бірге.
Ғажайыптар әлеміне.
Алдыменен қолымыз
Таза суға сулансын.
Гуашьтарға түрлі - түсті
Саусағымыз малынсын.
Тыңдамайтын тентек бала
Сияқты ол былғансын.
Ашулысың, қарашы
Қабағың тұр түйіліп,
Ал көздерің аларып,
Танауың тұр шүйіріліп,
Аузың кетті қомпиып,
Саған күннің өзі де
Қарап тұр ғой бұртиып.
Көбелекте көңілсіз.
Жарамайды, бұл мүлде
Қане - қане күлеміз.
Қарашы енді анықтап,
Қабақтарың жадырап,
Көздерің тұр күлімдеп,
Ал танауың делдиіп,
Аузың кетті ыржиып.
Міне күнді қарашы
Бізге қарап күліп тұр.
Ал, көбелек қалықтап,
Қанатына сурет сап,
Ұшып жүр ғой шаттанып,
Суретіне мақтанып.

Қорытынды кезең.
1. Педагогтарға «Дәстүрлі емес әдісінде сурет салатын суретшілер» атағын беру (күлкілі куәлік табыс ету).
Орындаған: Акбергенова А. С.