Тілім менің білімдік - танымдық сайыс

Тақырыбы: «Тілім менің» білімдік - танымдық сайыс
Мақсаты: Тіліміздің қарыштап кең қанат жаюына үлес қосатын, тілді құрметтеу, қадірлеу сезімдері жетік, еркін ойлы, ойын жүйелі, байланыстыра жеткізе алатын тұлға қалыптастыру.
Көрнекілігі: Слайдтар, тіл туралы нақыл сөздер, ұлттық тұрмыстық құралдар
Түрі: білімдік - танымдық сайыс
Қай ұлтты, халықты алсақ та, бәрінің де өзіне лайық тілі бар. Халық өзінің тілін ең ардақты нәрсе деп санайды, сүйеді. Ана тілін сүймеген адам, қырғыз ақыны Сарғонаев айтқандай, халқын да сүйіп жарытпайды. «Тілім менің» атты білімдік - танымдық сайысымызға қош келдіңіздер!
Тілімізде, тілегіміз де бір болсын!
Сайысқа 2 - топ қатыстырылады. 5 адам 1басшы
1. Таныстыру. Әр топ өздерін таныстыру / аты, ұраны/, топ мүшелері жеке - жеке таныстырылуы қажет.

1 - айналым. Білімдарлар сайысы
Ұлттық салт – дәстүрден көрініс.
1. Тоқымқағар
2. Селт еткізер
3. Сыңсу
Топтар көріністе қандай салт - дәстүр бейнеленгенін ашып айтулары керек.
Ән жасыру. Қай топ тез тапса сол топ кезек алады. Қай топ тапса сол топқа 2 ұпай беріледі. Әнді бірге айту.

2 - айналым
Тілді жасаушы - халықтың өзі. Тіл халыққа қызмет етеді. Ана тілін қадірлемеген халықтың болашағы жоқ. Қазақ тілінің байлығы, қазақ ұлтының байлығы. Осы байлықты бағалай білуіміз керек. Сонда ғана біздің Қазақстан кез - келген мемлекетпен иық теңестіре алады.
Олай болса өз тілдеріңізді қаншалықты құрметтейтіндеріңізді келесі тапсырмадан байқағымыз келіп тұр.
1 - бөлім:
Бірнеше сөз айтылады сол сөздердің дұрыс жазылуын жеке - жеке әріптерді атай отырып айтасыздар.
1 - топ 2 - топ
- әшекерлеу - түкпірінде
- қауесет - бүйірінде
- сүйіспеншілік - боркемік
- бүлдірген - ұсқынсыз
- сүріну - зиянсыз
2 - бөлім Фразеологиялық тіркестердің қандай мағына білдіретінін атыңыздар:
1 - топ
- көзді ашып - жұмғанша / лезде, жылдам/
- мұрнына су жетпеу/ уақыты болмау/
- қой аузына шөп алмас /момын/
- ағаштан түйін түйген/шебер/
- төбе шашы тік тұру /қорқу/
2 - топ
- өгіз аяң / өте жай, баяу/
- көзге түртсе көгісіз/қараңғы/
- қырғи қабақ болу /араздасу, ренжісу/
- төбесі көкке жету /қуану/
- тайға таңба басқандай

3 - бөлім Үй тапсырмасы Әр жауап 1 ұпаймен бағаланады.
Әр топ бір - біріне дайындап келген көнерген сөздердің мағынасын аштырады.
Жасыратын көне сөздерінің жауабының 3 нұсқасын бересіздер.
Өлеңді жалғастыр/2 - ұпай/
Баба тілін қадірле,....
Болашақтан түңілме.
Айналайын боздақтар
Аралас тілге үңілме (Қожаберген жырау)
Ана тілінсіз ұлт мәдениеті, ұлт әдебиеті жоқ. Қазақ тілі дамыған, жетілген, бай, икемді тілдің бірі.

3 - айналым
«Ымды түсінбес, дымды да түсінбес, дейді қазақта, ендеше келесі ойында:
1, 5 минутқа дейін қағаздағы кейіпкелер немесе зат тағы да басқа атауларды басшы болжалдап айтады топ мүшелері нақты атауын табу керек. Әр жауапқа 1ұпай.
1 - топ
1. Айтыс
2. Алдаркөсе
3. Глобус
4. Қорқыт
5. Әтеш
6. Бата
7. Басқы пәле тілден /мақал/
2 - топ
1. Махамбет Өтемісұлы
2. Шалбар
3. Лұқпан /әртіс/
4. Беташар
5. Керік
6. Ит
7. Сөз сүйектен өтеді.
«Тіл – құдірет» тіл жайында өлең мәнерлеп оқу /2ұпай/

4 - айналым
«Туған тілім, тірлігімнің айғағы,
Тілім барда айтылар сыр ойдағы»,- деп С. Торайғыров жырлағандай тірлігіміздің айғағы, салт – дәстүрімізді де ұмытпайық! Тілмен талай нәрсенің сырын ашайық!
Ұлттық тұрмыстық құралдарды топтарға ұсынып, атын атап қалай пайдаланылатынын айттыру. Дұрыс жауап 1 ұпаймен бағаланады.
1. Келі
2. Торсық
Үш қуат.../тіл, ақыл, жүрек /2ұпай/
Таза мінсіз асыл тас,
Су түбінде жатады.
Таза мінсіз асыл сөз,
Ой түбінде жатады.

5 - айналым
1 - бөлім
Қазір берілетін сауалға не сенемін не сенбеймін деп жауап беріп өз жауаптарыңызды дәлелдейсіздер. 2 - топ мүшелеріне жеке - жеке сұрақтар қойылады.
1. Қазақстанда Тіл туралы заң 2001 жылы қабылданды дегенге сенесіз бе? /1989жылы/
2. Қазақстанның Астанасы Алматыдан Ақмолаға 1997 жылы көшірілді дегенге сенесіз бе?
3. Астанадағы «Бәйтеректің» ұзындығы 1 метр дегенге сенесіз бе? / 97м/
4. Қазіргі таңда біздің мектебімізде 20 мен 30 жас аралығындағы 10 мұғалім жұмыс істейді дегенге сенесіз бе?
5. Атақты «Абай жолы» романының авторы Абай Құнанбаев дегенге сенесіз бе?
және ол арқылы әлем орыс халқының кім екенін білген екен. Сенесіз бе?
6. Ауыр атлетик Илья Ильин Олимпиаданың екі дүркін чемпионы дегенге сенесіз бе? 2008жыл Бежін олим, 2012ж Лондон.
7. Мектептің екінші қабатында 22 бөлме барына сенесіз бе?
8. Жылқыда өт бар дегенге сенесіз бе?
9. Үш арсыз ойын, дәм, сана екеніне сенесіз бе? /күлкі, тамақ, ұйқы/
10 «Алтау ала болса
Ауыздағы кетеді.
Төртеу түгел болса,
Төбедегі келеді» сенсіз бе? /дәлелдеңіз/
Жаңылмай айтайық... Жаңылтпаш/2ұпай/
Бір қызық құс
Қызғыш құс
Көл қызықсыз
Қызғышсыз

6 - айналым
1минутта төменгі атаудың бірнеше түрін атаңыздар қанша сөз тіркесі айтылса, сонша ұпай
1 - топ
Қар атауларын атау./ақша қар, ала қанат қар, жапалақ қар, көбік қар т. б/
2 - топ
Жол атаулары. /қара жол, соқпақ жол, су жолы, асу жол т. б
Өсірген мәуелетіп санам гүлін,
Сүйемін анам тілін, бабам тілін.
Өмірден өзге бақыт тілемеймін,
Өзімдей құрметтесе балам тілін,- дей келе бүгінгі сайысымыздың аяқталғанын хабарлай отырып, сайыс жеңімпазы сараптау кезегін әділқазылар алқасына береміз.
Жеңімпаздар анықталып, жүлделер беріледі.

Семей қаласы, Шақаман ауылы
Шақаман жалпы орта білім беретін мектебі
Маширбаева Лазатия Саматовна