Алтын Орда мемлекетінің құрылуы

Қызылорда облысы.
№101 орта мектебінің тарих пәнінің мұғалімі
Шопанова Айгерім Ғабитқызы

Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: Алтын Орда
Білімділік мақсаты: Алтын Орда мемлекетінің құрылуын, саяси және экономикалық даму ерекшеліктерін түсіндіре отырып, Орданың әлсіреу себептерін ашу;
Дамытушылық мақсаты: Оқушылардың тарихи оқиғаларды өз бетінше тұжырымдай білуіне бағыт беру, логикалық ойлау қабілетін арттырып, ойын еркін айтып жеткізе білуге дағдыландыру;
Тәрбиелік мақсаты: Оқушыларды өз тарихын құрметтеуге, ұлттық намысын оятып, ерлікке, отансүйгіштікке тәрбиелеу;
Сабақтың түрі: Аралас сабақ
Сабақтың әдісі: Ауызша баяндау арқылы түсіндіру.
Сабақтың көрнекілігі: Карточка, Оқулықтардан, рефераттардан көрме, Алтын Орда мемлекетінің картасы, түсіндірмелі тірек - сызбалар, танымдық ойындар, Шыңғысхан, Бату хандардың портреттері (слайд) ақпараттық компьютерлік технология бойынша.

Сабақтың барысы

І. Ұйымдастыру кезеңі: Оқушылармен сәлемдесіп, түгендеп алған соң, сынып тазалығына көңіл бөліп, оқушылардың назарын сабаққа аудару.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: Монғолдардың Қазақстан жерін жаулап алуы тақырыбы бойынша үй тапсырмасы сұралады.

Үй тапсырмасын пысықтау арқылы жаңа сабаққа көшу.
Шыңғысхан жаулап алған жерлерін өзінің төрт баласына бөліп береді. Бөліп берілген жерлер ұлыс деп аталды.

Батый – Алтын босағалы «Ақ Орда»,
Ежен – Күміс босағалы «Көк Орда»,
Шайбан – Болат босағалы «Боз Ордаға» кіргізеді.

Алтын босағалы Ордаға Батыйды кіргізіп, Жошының орнына хан сайлаған. «Алтын Орда» деген атау осыдан шыққан тәрізді.

ІІІ. Жана сабақ
Жоспары:

І. Алтын Орданың құрылуы.
ІІ. Алтын Орданың күшеюі.
ІІІ. Алтын Орданың әлсіреуі.
ІV. Алтын Орданың қоғамдық құрылысы.

1. Алтын Орда – Жошы ұлысының орнына құрылған алғашқы ірі мемлекеттердің бірі. Жошы ханның баласы Батый (Бату) ханның кезінде Орда Алтай тауынан Дунай өзеніне
дейінгі ұланғайыр жерді алып жатқан үлкен мемлекет болды. Орталығы алғашында Еділ бойындағы Сарай Батуда болса, кейін Сарай Беркеге көшірілген.

Батый хан Алтын Орданы құрушы Монғол ханы. 1227 - 1255 жылдары Алтын Орданы билеген.

Мұсылман деректерінде Батый хан әділ адам болғандығы айтылады. Ол мұсылман елдеріне әрқашан қамқорлық жасап, оларға мешіт салдырып, діни әдет ғұрыптарды жүргізуге көмектесіп отырған. Сондықтанда ол мұсылмандардың ең жақын қамқоршысы деп есептелген.
Ал орыс жылнамаларында Батый ханның Алтын Орданың экономикалық қуатын арттырып, қалалық өмірдің жандануына ерекше көңіл бөлгені айтылады.
2. Батый ханның Алтын Ордаға хандық еткен алғашқы жылдары туралы мағлұмат жоқ. 1235 жылғы бүкіл монғолдық құрылтайда Батысқа жорық жасауға шешім қабылдайды. Батысқа жасалған жорық жеті жылға (1236 - 1242) созылған. Осы жорықтар нәтижесінде Батыс елдері жаулап алынып, Алтын Орданың шекарасы батысқа қарай кеңейіп, күшейе түскен.