Педагогикалық тәжірибелер түрлері

Педагогикалық тәжірибені зерттеу жолдары :

- педагогикалық үрдісті тікелей бақылау;
- бақылауға алынған педагогикалық құбылысты ғылыми тұрғыда негіздеу;
- нәтижелерді талдау және салыстыру;
- педагогикалық тәжірибені оқытушының практикалық іс-әрекеттері арқылы негіздеу.

Педагогикалық тәжірибені анықтау, табу
(тәжірибенің мекен-жайы, оның мән-мағынасы)

- оқушылардың білім сапасы нәтижелерінің мониторингі;
- білім беру мекемелеріндегі оқыту үрдістері нәтижелерін талдау;
- инновациялық режимде жұмыс жасап жүрген мұғалімдер туралы мекеме басшыларынан мәлімет алу;
- тәжірибе иесінің өз жаңалықтары, табыстары, тиімді нәтижелер беретін
әдістері туралы мәлімдемелері;
- педагогикалық шеберлік байқаулары, конференциялар, семинарлар т.б;
- Интернет қорын пайдалану;
- оқушылар мен ата-аналар пікірлері.
Педагогикалық тәжірибеге қойылатын ең басты талап-ұзақ уақыт бойы жоғары нәтиже көрсетуі.

Педагогикалық тәжірибені зерттеу мерзімдері:
- Педагогикалық қызмет жүйесін зерттеу (бірнеше жыл зерттеуге болады);
- оқытушының қандайма бір тақырыптағы (проблемамен) жұмыс жүйесін зерттеу (1жыл зерттеуге болады);
- оқытушының жұмыс тәжірибесіндегі бір тиімді элементті зерттеу (белгіленген уақыт бөлігінде);
- жаңа технологияны меңгеру тәжірибесін зерттеу(меңгеру нәтижесіне байланысты).
Тәжірибенің қажеттігі
білім беру мекемелері қызметкерлерінің талаптарына сәйкес келуі

Озық тәжірибе тарату формуласы:

Мақсат (не үшін?) – мазмұн (не?) –
әдістер, тәсілдер (қалай?) – нәтиже (қандай?)

Педагогикалық тәжірибені зерттеу жоспары:

№
Педогогикалық тәжірибе.
Тақырыбы
Зерттеу
Мақсаты

Автор
Шығармашылық топ
Жұмыс кезеңдері
Жинақтау, зерттеу формалары түрлері

Мысалы:
Тәжірибенің тақырыбы: Математика сабақтарында оқушылардың негізгі біліктіліктерін және дағдыларын қалыптастыруда компьютерлік ақпараттық технологияларды пайдалану.
Мақсаты: Білім беру үрдісінде жаңа ақпараттық технологияларды тарату.
Мұғалімнің аты-жөні
Шығармашылық топ құрамы: ғылыми - әдістемелік жұмыс бойынша директордың орынбасары, мұғалім, ғылыми - әдістемелік орталық әдіскері, ғылыми жетекші (ОПКБА ж ҚДИ әдіскері) т.б.
Жұмыс кезеңдері:
I кезең: қыркүйек.
Проблема (тақырып) бойынша әдебиеттерді талдау.
II кезең: қазан – қаңтар.
Сабақтарға қатысу, талдау. Дидактикалық материалдарды талдау.
III кезең: ақпан.
Материалдар жинақтау, педагогикалық тәжірибені сипаттау.
Педагогикалық тәжірибені жинақтау формалары:
I кезең-қазан.
Педагогикалық тәжірибені ғылыми негіздеу, библиография.
II кезең: ақпан.
Педагогикалық тәжірибені қолданып өткізілген сабақтардың талдауларын жалпылау, сипаттау, қорытындылау. Дидактикалық материалдардың сипаттамасы.
III кезең: наурыз.
Тәжірибені сипаттауды аяқтау. Компьютер арқылы презентация жасау (баяндау). Дидактикалық материалдардың электрондық сипаттамасы.

Педагогикалық тәжірибені зерттеу әдістері

1. Құжаттарды талдау:
- оқушылар білімінің мониторингі негізінде педагогикалық қызметтің нәтижелерін зерттеу;
- педагогикалық тәжірибе авторының педагогикалық қызметінде дәстүрлі емес әдістерді қолдануы нәтижесін көру мақсатында құжаттарды салыстыру (талдау), оқу-әдістемелік, дидактикалық материалдарды, аттестация материалдарын талдау;
2. Анкета өткізу:
педагогикалық тәжірибенің әріптестері, оқушылар, ата-аналар үшін құндылығын зерттеу мақсатында;
3. Талдау:
педагогикалық тәжірибенің жалпы қасиеттерін, белгілерін және олардың өзара байланыстарының құраушы бөліктерін бөліп шығару;
4. Бақылау:
оқу-тәрбие үрдістері мен құбылыстары туралы мағлұматтар жинау;
5. Салыстыру:
берілген қатардағы объектлердің әрқайсысының қасиеттерін өзара сапалық салыстыру арқылы зерттеу жұмысын жүргізу;
6. Өзін-өзі бағалау:
жеке тұлғаның өз мүмкіндіктерін, қасиеттерін, кәсіптік шеберлектерін басқалармен салыстырмалы бағалай білуі;
7. Әңгіме.
8. Диагностика:
зерттелетін объектлердің жағдайларын бағалау.

Педагогикалық тәжірибе туралы құжаттарға қандай талаптар қойылады?

- талапқа сәйкестігі:
тәжірибені басқа оқытушылардың қолдану мүмкіндігі;
- нақтылығы:
тәжірибе иесінің педагогикалық қызметі мысалдары негізінде (әдіс, тәсілдер) тәжірибенің компоненттерін ашып көрсетуі;
- ғылымилығы:
сипатталған компоненттердің педагогика теориясындағы анықтамаларға сәйкес келуі;
- біртұтастығы, логикалық жүйелілігі:
компоненттерді нақты педагогикалық тәжірибе тұрғысындағы алатын орнына сәйкес өзара байланыстарын ескере отырып жүйелі түрде сипаттау.

Педагогикалық тәжірибені тарату деңгейлері:

1.Практикалық деңгей:
жұмыстың жеке әдіс, тәсілдерін көрсетіп сипаттау, нәтижесін көрсету, жұмыс жүйесін сипаттау.
Сипаттау түрлері:
- ашық сабақтар
- семинар – практикумдар
- шығармашылық есептер
- көрме
- рефераттар
- анықтамалар

2.Әдістемелік деңгей:
тәжірибенің жетекші педагогикалық идеясын бөліп алу, даму жағдайларын сипаттау, нәтижелілігін талдау, әдістемелік ұсынбалар мен материалдар (құрал-жабдықтар) әзірлеу.
Сипаттау түрлері:
- педагогикалық оқулар
- педагогикалық тәжірибе мектебі (ШПО)
- мастер-класс (педагогикалық шеберхана)
- авторлық мектеп
- технологиялық карталар
- әдістемелік плакаттар
- бейнефильмдер

3. Ғылыми деңгей:
тәжірибені ғылыми-теориялық тұрғыда талдау, практикалық жаңашылдығын, жинақтылығын, теория мен практиканы дамытудағы маңызын сипаттау .
Сипаттау түрлері :
- басылымдар
- статьялар
- ғылыми-практикалық конференциялар жинақтарындағы тезистер
- монографиялар

Зерттелген педагогикалық тәжірибені тарату:

Жинақталған педагогикалық тәжірибені оқытушылар қолдана алуы үшін:
- тәжірибе мазмұнын сипаттап қана қоймай теориялық тұрғыда талдау керек;
- педагогикалық қызметтің тиімді нәтижелері қандай педагогикалық жағдайларда жүзеге асқанын көрсету керек;
- нақты тәжірибе жинақтаудағы қиындықтарды сипаттау керек.

Нәтижесінде педагогикалық тәжірибе тарату алгоритмі пайда болады:

- Тәжірибе сипаттамасы (әдіс, тәсіл, технология т.б.);
- Не үшін қолданылады (мақсат);
- қалай жүзеге асырылады (технология);
- қандай нәтиже береді;
- қандай жағдайларда жүзеге асыруға болады.

Егер тәжірибе иесі ерекше талантты, тәжірибесін қайталау, пайдалану қиындық туғызатын адам болса басқалардың шығармашылық деңгейін көтеру, белсенділігін арттыру, өздеріне сенімділігін нығайту мақсатында педагогикалық шеберханалар, авторлық курстар, семинарлар, шығармашылық мектептер, практикумдар т.б. зерттеуші педагогтың шығармашылық зертханасын ашып көпке көрсете алатын, тарата алатын жұмыс түрлерін қолдану керек.

Педагогикалық тәжірибені сипаттау жүйесі:

1. Педагогикалық тәжірибе туралы құжаттар мазмұнын анықтау:
- тәжірибе атауы
- пайда болу жағдайлары, ерекшеліктері
- маңызы, актуалдығы, болашағы
- тиімділігі, пайдалылығы
- теориялық негізі,негізгі идеясының, мазмұнының сипатталуы
- жаңашылдығы
- жетекші педагогикалық идеясы
- технологиясы
- нәтижелілігі
- кімге арналады (пайдалы)
- пайдалану күрделілігі, басқа жағдайларда пайдалану мүмкіндігі.
2. Оқыту, тәрбие үрдісіндегі қандай қарама-қайшылықтар, қиындықтар тәжірибе иесін жаңа әдіс-тәсілдер іздеуге итермеледі.
3. Тәжірибе негізі, жетекші және қосымша идеялар байланысы, қандай ғылыми негіздерге, практикалық тәжірибелерге сүйенеді, кімнің өзық тәжірибесі түрткі болды, қандай авторлардың жұмыстарын пайдаланды, тәжірибе авторының жеке идеялары және пайдаланған идеялары т.с.с.
4. Педагогикалық тәжірибенің маңызы, басқа пайдаланылып жүрген тәжірибелерден ерекшелігі, жаңалығы, жетістіктері
- жетістік неде?
- тәжірибе не үшін пайдаланылады (мақсаты)
- құрамының жүйелілігі (құрылымы)
- нәтижесі (жетістікті пайдалану)
- жоғары нәтижеге қандай шарттар арқылы жетті? (тиімділік шарттары)
5. Белгіленген нәтижелерге жету үшін оқушылардың таным қызметтерін қалай жолға қоюға болады?
6. Жаңа технологиялар мен бұрынғы әдіс-тәсілдер арасындағы байланыстар.

Педагогикалық тәжірибені тарату формалары:

- біліктілік арттыру курстары
- педагогикалық шеберханалар
- кәсіптік шеберлік байқаулары
- педагогикалық шығармашылық фестивальдары
- көрмелер «Педагогикалық шығармашылық»
«Педагогикалық тәжірибе»
«Педагогикалық жаңашылдық»
- педагогикалық шеберлік мектебі
- шығармашылық семинарлар т.б.

8. Педагогикалық тәжірибені жинақтау және тарату жұмысының қорытындысы ретінде педагогикалық тәжірибенің ақпараттық картасын жасауға болады:
1. Тәжірибе иесі (педагогикалық ұжым)
2. Мекен-жайы
3. Тәжірибенің теориялық интерпретациясы (негізі, нәтижелілігі, жүзеге асыру күрделілігі, пайдалану мүмкіндігі мен шарттары)
4. Тәжірибе иесінің шығармашылық ізденістері
5. Ақпарат көздері, басылымдар
6. Эксперттік шешім
7. Тәжірибе тарату түрлері
Тәж. иесі (қолы)
Эксперт (қолы)
Ғылыми жетекші (қолы
Жаңа ғасыр оқушысы:

- өмірдегі өзгерістерге бейімделе білуі керек
- қажет білім қорын өз бетімен ала білуі керек
- алған білімін өмірде, түрлі проблемаларды шешуде қолдана білуі керек
- өз бетімен сыни тұрғыда ойлай білуі керек
- жаңа технологияларды қолданып кездескен қиындықтарды шешудің жеңіл жолдарын таба білуі керек
- алған білімін қоршаған ортада қайда, қалай қолдана алатынын нақты сезінуі керек
- шығармашылық тұрғыда ойлай білуі, жаңа идеялар таба білуі керек
- ақпарат көздерімен сауатты жұмыс жасай білуі керек
- түрлі әлеуметтік ортада , түрлі жағдайда өзін қоршаған адамдармен тіл таба білуі керек.