Оқушының ой-белсенділігін дамыту

«Бір сарынды және бір бағытта ұзақ жүргізілген іс-әрекет бала өміріне шексіз зиянын тигізеді. Сондықтан, әсіресе бастауыш сыныптарда оқыту барысында әртүрлі оқыту әдістері мен формаларын алмастыра отырып қолдану керек.

Бастауыш сынып оқушыларының білуге деген ынтасы мен мүмкіндігін толық пайдалану және оларды оқу үрдісінде үздіксіз дамытып отыру сабақ барысында алған білімдерін практикада қолдану дағдыларын қалыптастыру үшін ойын түрлерін пайдалану керек.

Өз сабағына барлық оқушыларды тарта білу, белсенділігін оята білу, мұғалімнің көрсеткіші, сондықтанда мен өз сабақтарымда ойын элементтерін қолдану арқылы балалар үйренеді, білім алады және жеке тұлғаның мүмкіндіктерін тәрбиелеуге, ерекшелеуге көмектеседі.

Интерактивті ойын - жаттығу арқылы танымдық қызығушылықты үнемі жаңа нәрселермен танысу үшін белгісіздік алдындағы қорқынышты жеңе білу, тыныш жағдайдан шығуға оқушының өзін-өзі итермелеуге жол ашады.

Ойынға қойылатын төмендегі әдістемелік талаптарды ескеріп, орындап отыруды көздеймін.
1.Ойынның мақсаты нақты қойылып, керекті көрнекіліктер мен материалдарды алдын-ала дайындаймын.

2. Ойынға кірісер алдында оның жүргізілу тәртібін оқушыларға әбден түсіндіремін.
3. Ойынға сыныптағы балалардың түгел қатысуын қамтамасыз етемін.
4. Ойынның жүру барысында баланың түгел қатысуын қадағалаумен қатар, олардың дұрыс шешім қабылдай білуін, ойлануына, өз ойын еркін ортаға салуына дәлелдер келтіре сөйлеуіне қолайлы жағдайлар жасаймын.

Ойын түрлерінің материалдары сабақтың тақырыбы мен мазмұнына неғұрлым сәйкес алынса, оның танымдық, тәрбиелік маңызы да арта түседі. Оны тиімді пайдалану сабақтың әсерлілік танымдылығын күшейтеді, оқушының сабаққа ынтасы мен қызығушылығын арттырады.
Дәстүрлі «Кім көп біледі?» сөз жалғастыру, «Әр әріптен бір сөз» сөздік қорын молайтуға, «Ойлан тап» сөз мағынасы туралы ұғымдарын кеңейтуге «Топтай біл» ой-өрісін кеңейтуге «Не өзгерді?» түбір мен қосымша ерекшеліктерін айыруға т.б. ойындарды қолдану.
Пікірлер тасқыны.

Мақсаты: диверенттік ойлау мен бірігіп жұмыс істеуді дамыту.
Уақыты 7-8 минут.
Барысы: Сынып 3-4 адамнан тұратын топтарға бөлінеді. Әр топқа 1 заттың аты беріледі, мысалы: көрпе, бау, бор т.б. 2 минут ішінде басқа топтың ойына келмейтіндей үшеуін іріктеп алу.
Топтардың таңдауын талқылау.
Нәтижесінде: қиялдауға, шығармашылық ойлауды дамытуға, топпен жұмыс істеуге үйрететін жаттығу. Қарапайым заттарды әртүрлі жағдайда қолдануға болатынын түсінеді.Мысалы, бау заттарды байлауға ғана емес, байлап пішін келтіруге, ойыншық, шашбау, алқа, білезік, гүл құрау т.б.

Байланыстырып көр.
Мақсаты. Бір-бірімен байланысы жоқ заттарды байланыстыру.
Уақыты: 7 минут
Әр оқушыға 5-тен қағаз, қалам.
Барысы: Балаларға әр қағазға бір сөз жазуға тапсырма беріледі. Әр сөз төмендегідей топтардан болуы тиіс.
1. Табиғи зат.
2. Жасанды зат.
3. Жануар.
4. Сезім.
5. Қалаулы болашақ
Осы топтарға жататын кез-келген сөзді жазуға болады.Ол қағаздың бір жағына жазылады да, оқушылар сөз жазған жағын теріс қаратып, қағаздарды партаға қояды. 2 оқушы таңдап алынады. Олар өздерінің табиғи зат жазылған қағаздарын ашады. 10 секунд ішінде олар екеуінің арасындағы ең кемінде бір байланысын табу керек. Егер таба алмаса, басқа оқушылар көмектесе алады, бірлесе жұптасып жазып береді. Бұл әрекетті әбден үйреніп алған соң, табиғи зат пен сезім, жасанды зат пен жануардың арасындағы байланысты біледі.

Мұндай тапсырмалар шығармашылық дамыған ойлауды қажет етеді, сондықтан баланың барлық жауабы қабылданады. Бұл жерде қолайлы шешім емес, шығармашылық ойды, қабілетті дамыту басты роль алады.

«Бұл қалай өзгерген?» ойыны дыбыстар мен әріптердің айтылу және жазылу ерекшеліктерін оқушыларға меңгерту үшін жүргізіледі. Ойын барысында сөз ішіндегі әріптердің дұрыс жазылуына, бір әріптің өзгеруінен сөздің басқа мағынаға ауысып кететіндігіне оқушылардың назарын аударуға болады.

Ор-өр,сұр-сүр, терек-зерек, тор-төр, сан-сән, көл-шөл-төл.
«Кім көп біледі?» ойыны арқылы сөздердің мағынасын ажыратқызуға болады.
Ойын тәртібі: Оқушылар «мұғалімдер» және «оқушылар» болып екіге бөлінеді. «Мұғалімдер» әртүрлі мағынасы бар сөздерді атайды, ал «оқушылар» осы сөздердің мағынасын түсіндіреді.
Мысалы: 1.ара-жәндік, ара-құрал
2.алма-жеміс, алма-қимыл

«Ойлан тап» ойыны арқылы сөз мағынасы туралы берілген ұғымдарды бекітуге болады.
Ойын тәртібі: Мұғалім бір сөзді ақырын ғана айтады. Оқушылар сөзге мағынасы қарама-қарсы сөзді табады. Мысалы: мұғалім «ұзын» десе, оқушы «қысқа» дейді. Осы тәрізді мұғалім мәндес сөздің біреуін атаса, оқушы сол сөзге мағынасы жуық екінші сөзді атауы тиіс. Мысалы: мұғалім «Отан» десе, оқушы «туған жер», «ел», «атамекен» дейді. Ойын осылай жалғаса береді. Көп сөз ойлаған оқушы жеңімпаз атанады.

«Топтай біл» ойынын алатын болсақ, бұл оқушылардың ой-өрісін кеңейтіп, заттарды белгілі бір тақырып бойынша топтай білуге, олардың не үшін қажеттігін ажыратуға, қатесіз жазуға дағдыландырады. Мысалы: сәбіз, қияр, түйе, жылқы т.б. сөздер беріледі. Оқушылар бұл сөздерді топтап жазады.

Сәбіз,қияр,картоп - көкөністер.
Бүгінгі күні бастауыш сатыда берілетін білімге қойылатын талап жоғары болып отыр, сондықтан да «Білім көзі - бастауышта» екенін ескере отырып, бала білімінің сапалылығын арттыру үшін оқушылардың танымдылық белсенділігін арттырып, қызығушылығын ояту керек.