Ғылыми білімнің дамуы

Сабақтың тақырыбы: Ғылыми білімдердің дамуы
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Ғылымның дамуына себеп болған жағдайлар, ғылым дамуына үлес қосқан ғалымдар, олардың ашқан жаңалықтары туралы түсінік беру.
Дамытушылық: Оқушылардың тапсырманы өз бетімен меңгеруі, танымы, ойлау, есте сақтау қабілеттерін арттырып, өз ойларын еркін айттып дәлелдеуге ұмтылуы, жеке белсенділіктерін, ізденісін дамыту.
Тәрбиелік: Орта ғасырдағы ғылыми білімдерге тоқтала отырып, сол кездегі ғылымның дамуына үлес қосқан адамдар туралы баяндау барысында оқушыларды рухани білімділікке, мәдениеттілікке тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: семинар
Сабақтың әдісі: өз бетімен іздену
Пәнаралық байланыс: әдебиет, география, физика
Сабақтың көрнекілігі: карта, суреттер, интерактивті тақта
Сабақтың барысы:
1. Ұйымдастыру кезеңі.
2. Ғылыми білімдердің дамуы. (Оқушының ізденіс жұмыстары)
3. Термин сөздермен жұмыс.
4. Кәне тап? (Суреттер сөйлейді)
5. Хронологиялық жұмыс.
6. Картамен жұмыс.
7. “Теңге ілу” ойыны.
8. Сабақты бекіту (тест)
9. Қорытынды
10. Бағалау
Ерте заман ғалымдары аспан денелерінің қозғалысы жайындағы білімдерін жүйелеп келе Клавдий Птолемей дүниенің геоцентрлік жүйесін ұсынды
Николай Коперник (1473 – 1543), ұлы поляк астрономы, дүниенің гелиоцентрлік жүйесін құрастырды. Коперник аспан денелерінің көрінерлік қозғалысын Жердің өз осінен айналуымен және Жердің Күнді айнала қозғалысымен түсіндірді.
Дж. Бруно Италияның ұлы ғалымы, ол Польшаның ұлы оқымыстысы Коперниктің жер күнді айналады деген көзқарасын құптады.
Галилео Галилей (1564 – 1642) аспанға телескоп бағыттаған тұңғыш адам. Коперниктің ілімін растайтын бірқатар жаңалықтар ашқан итальян физигі, әрі астрономы.
Термин сөздермен жұмыс
Барлық адамдар тең өмір сүретін қоғам құру туралы қиял, өмірден қол үзген қиял.

Тірідей отқа өртеу.
Капиталистік қатынастар Италияда басқа елдерге қарағанда бұрын туып, дами бастағандықтан ерте пайда болған буржуазиялық мәдениет.
Бұл еңбек қалай аталады және авторы кім?
Бұл гравюраның авторы кім және қалай аталады?
Бұл сурет қалай аталады және кімнің еңбегі?
Бұл ең әйгілі картина қалай аталады және авторы кім?
Бұл дүние жүзіне әйгілі бұл картинаның авторы кім және қалай аталады?
Портреттің авторы кім және қалай аталады?
Хронологиялық жұмыс
Н. Коперник қай жылы дүниеге келді?
Н. Коперниктің “Аспан денелерінің айналысы туралы” кітабы қай жылы жарық көрді?
Дж. Бруноны қай жылы тірідей отқа өртеді?
Дж. Бруно түрмеде неше жыл жатты?
Голландияда дүрбі түтігі жасалғандығын Г. Галилей қай жылы білді?
Г. Галилей ғылым тарихында тұңғыш рет қанша телескопты құрастырды?
Ол телескоптар қанша есе үлкейтіп, көрсететін еді?
Г. Галилей өз телескопын қай жылы айға бағыттап, оның бетінің тегіс еместігін білді?
Қай жылы діншілдер 70 жастағы Г. Галилейге қарсы сот ұйымдастырды?

Хронологиялық жұмыс
Н. Коперник қай жылы дүниеге келді? 1473 ж.
Н. Коперниктің “Аспан денелерінің айналысы туралы” кітабы қай жылы жарық көрді? 1543ж.

Дж. Бруноны қай жылы тірідей отқа өртеді? 1600ж.
Дж. Бруно түрмеде неше жыл жатты?
8 жыл
Голландияда дүрбі түтігі жасалғандығын Г. Галилей қай жылы білді? 1608ж.
Г. Галилей ғылым тарихында тұңғыш рет қанша телескопты құрастырды? 2 телескоп
Ол телескоптар қанша есе үлкейтіп, көрсететін еді? Кішісі 3 есе, үлкені 32 есе
Г. Галилей өз телескопын қай жылы айға бағыттап, оның бетінің тегіс еместігін білді? 1609ж.
Қай жылы діншілдер 70 жастағы Г. Галилейге қарсы сот ұйымдастырды? 1633ж.
Картамен жұмыс
Н. Коперник қай жерде дүниеге келді?
Г. Галилей қай елдің ғалымы?
Дж. Бруно қай мемлекеттерде болған?
Томас Мор қай жерде дүниеге келді?
Сервантес қай елдің ұлы жазушысы?
Сервантес қай елде тұтқында болған?
У. Шекспир қай жерде дүниеге келді?
Р. Франсуа қай елдің жазушысы?
Қазақстан қандай құрлықта орналасқан және қандай мемлекеттермен шектеседі?

“Теңге ілу” ойыны
1. Сервантесті әйгілі еткен оның қандай романы және ол қай жылы жазылды?
2. Милан қаласын ауыз сумен қамтамасыз ету үшін кімнің жобасы бойынша канал қазылды?
3. Флоренциялық итальян ақыны, ірі суреткері Дантенің қандай еңбегін білесің?
4. Дж. Бруно кімнің “Жер күнді айналады” деген көз қарасын құптады?
5. Томас Мордың утопиясы қазақтың қай ойшыл кейіпкерінің көзқарасына сәйкес келеді?
6. Коперник пен Бруноның көзқарасын Галилей қалай дәлелдеді және дамытты?
7. Италиядағы басты мәдениет орталықтарының бірі қай қала болды?
А. Флоренция
Ә. Рим
Б. Мадрид
В. Амстердам
Г. Лейпциг
2. Дантенің атақты еңбегін атап бер.
А. “Моисей”
Ә. “Сикст мадоннасы”
Б. “Мона Лиза”
В. “Христосты жоқтау”
Г. “Құдіретті комедия”
3. Италияның қайта өркендеу дәуірінің мүсіншісін ата?
А. Донателло
Ә. Леонардо да Винчи
Б. Рафаэль Санти
В. Дюрер Альбрехт
Г. Веласкес Диего
Микеланджело салған Римдегі алып құрылысты атап бер?
А. Әулие Петр храмы
Ә. “Вакх” мүсіні
Б. “Инфанта Маргарита”
В. Әулие София соборы
Г. “Аяусыз жаза”
5. Рафаэльдің ең даңқты картинасы қалай аталады?
А. “Христосты жоқта”
Ә. “Құдіретті комедия”
Б. “Сикст Мадоннасы”
В. “Моисей”
Г. “Мона Лиза”
6. “Инфанта Маргарита” кімнің туындысы?
А. Веласке Диего
Ә. Дюрер Альбрехт
Б. Рембрандт
В. Сервантес
Г. Микеланджело

. Рембрандт қай елдің суретшісі?
А. Германия
Ә. Голландия
Б. Италия
В. Испания
Г. Франция
8. Еуропа елдерінде ағарту ісі қай ғасырларда дамыды?
А. ХІV - XIX ғасырларда
Ә. ХІV - ХVІ ғасырларда
Б. ХІІІ ғ. аяғы мен ХVғ. І жартысында
В. ХІІІғ. аяғы мен ХІVғ. басында
Г. ХVғ. аяғы мен ХVІІғ. І жартысында
9. “Утопия” дегеніміз не?
А. Жеке меншікті қорғау
Ә. Сауда - саттықпен айналысу
Б. Жүзеге асырылмайтын, өмірден алшақ қиял
В. Қымбат тастар жиынтығы
Г. Бірігіп еңбек ету

. Рембрандт қай елдің суретшісі?
А. Германия
Ә. Голландия
Б. Италия
В. Испания
Г. Франция
8. Еуропа елдерінде ағарту ісі қай ғасырларда дамыды?
А. ХІV - XIX ғасырларда
Ә. ХІV - ХVІ ғасырларда
Б. ХІІІ ғ. аяғы мен ХVғ. І жартысында
В. ХІІІғ. аяғы мен ХІVғ. басында
Г. ХVғ. аяғы мен ХVІІғ. І жартысында
9. “Утопия” дегеніміз не?
А. Жеке меншікті қорғау
Ә. Сауда - саттықпен айналысу
Б. Жүзеге асырылмайтын, өмірден алшақ қиял
В. Қымбат тастар жиынтығы
Г. Бірігіп еңбек ету
13. “Жер және басқа планеталар күнді айналып жүреді” деген ғылыми тұжырымды кім дәлелдеді?
А. Бруно Джордано
Ә. Коперник Николай
Б. Галилей Галилео
В. Христофор Колумб
Г. Васко да Гама
14. Қай жылы Джордано Бруно мен кітаптары отқа өртелді?
А. 1650ж.
Ә. 1590ж.
Б. 1600ж.
В. 1680ж.
Г. 1695ж.
15. Үлкейткіш оптикалық түтік - телескоппен ең алғаш аспанға көз салған оқымыстыны атап бер.
А. Бруно Джордано
Ә. Коперник Николай
Б. Васко да Гама
В. Галилей Галилео
Г. Аристотель
Қорытынды: Ашық теңізде кеменің қай жерде жүргенін дұрыс анықтау үшін планеталар мен жұлдыздардың қозғалысын жақсы білу керек болды. Дінбасылар Птолемейдің аспан шырағы эпицикл шеңберлерімен айналады, әрбір шеңбердің ортасы Жерді айналады, Жер қозғалмайды деген ілімін қуаттады. Бұл ілім Жер мен адамды Құдай жаратты, ол Күн мен планеталарды Жерді айналып жылжуға мәжбүр етті деген діни қиялға қайшы келмеді.

Үйге тапсырма:
1. ХV - ХVІІ ғасырларда әлем құрлымы жөнінде жаңа көзқарастардың пайда болуы кездейсоқ еместігін дәлелде.
2. Дүние құрылымы жөніндегі Птолемей мен Коперниктің пікірлерін салыстыр.