Қазақстанда ғылым мен өнердің дамуы

Ақтөбе қаласы,
№33 Қазақ жалпы білім беру мектебінің
Тарих пәні мұғалімі: Жұрмағамбет Қобылан Қалтайұлы

Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Оқушыларға көрнекті ғалымдар жайлы кеңінен мағлұмат бере келіп, олардың еңбектерінің тарихи маңызын ашып көрсету.
Дамытушылық: Ғылыми еңбектерді, көркем шығармаларды түсініп оқуға, ізденіске дағдыландыру, топпен жұмыс жасауға үйрету.
Тәрбиелік: Адамгершілікке, кішіпейілдікке, имандылыққа тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: Жаңа сабақты меңгеру, топпен жұмыс.
Сабақтың әдісі: Сұрақ – жауап, мақал – мәтелдердің жалғасын табу, тірек – сызба, тест, семантикалық карта.
Көрнекілік: Қазақстан Республикасының картасы, Әл - Фараби, М. Қашқари, Ж, Баласағұни, Қожа Ахмет Иассауидің портреттері, электрондық оқулық.

Сабақтың барысы:
1. Ұйымдастыру бөлімі.
- Сынып оқушыларын топқа бөлу.
2. Үй тапсырмасын тексеру.

Сұрақ - жауап әдісі.
1. Тың және тыңайған жерлерді игеру идеясы қашан қабылданды, неліктен?
2. Тың игерушілерге қандай жағдайлар жасалды?
3. Тың игеру қазақ халқының рухани өміріне қалай әсер етті?
4. Қазақстанның қай облыстарында тың игерілді.
5. Тың және тыңайған жерлерді игерудің қандай теріс жақтары болды?
6. Қазақстанда қанша гектар жерге егін егілді?
7. Алғашқы тың игеруші механизатор, еңбек ері кім?
8. Камшат Байғазықызы Дөненбаева қай жылы, қай жерде дүниеге келді?
9. «Тың және тыңайған жерлерді игеру» жоспары қай жылы қабылданды? 1954ж
10. Тың игерудің алғашқы жылы Қазақстанда қанша гектар жер жыртылды? 6, 5 млн
11. Мемлекет тұрғын үй салуға қанша сом несие берді? 10 сом
12. Молдавиядан қанша жұмысшы көшіп келді? 650 мың
13. Қазақстанға тың игеру жылдары қанша ұлт өкілдері келіп қоныстанды? 2млн
14. Топырақтың құнарлы бөлігі қалай аталады? гумус

3. Жаңа сабақ
Жоспар.
1. Қаныш Сәтбаев – ғұлама ғалым, академик.
2. Қазақстан ғылымы.
3. Қазақстан мәдениеті мен әдебиеті.

І. Қызығушылықты ояту.
Мақал – мәтелдердің жалғасын тап:
Ғылым - теңіз, білім - қайық.
Ақыл азбайды, білім тозбайды.
Оқу – білім азығы, білім – ырыс қазығы.
Көп оқыған білмейді, көп тоқыған біледі.
Ілім – бұлақ, білім шырақ.
Ердің атын аты шығарар, ғалымның атын хаты шығарар.
Тіліңмен жүгірме, біліммен жүгір.
білім арзан, білу қымбат.
байлықтың кілті - ғылым.
наданмен қос болғанша, кітаппен дос бол.

ІІ. Мағынаны тану.
І топ Семейдегі ғылымның дамуына үлес қосқан ғалымдарға баға беру.
ІІ топ Мәдениет пен өнерге үлесін қосқан ғұламалары туралы мағлұмат беру.
ІІІ топ Қазақ киносы мен әдебиет саласының кемеңгерлері туралы баяндау.

ІІІ. Толғаныс.
І топ.
Тест.
1. Шығыстың аса көрнекі ғалымы Әбу Насыр әл – Фараби шығармаларын қандай тілде жазды?
А) Түрік В) Парсы + С) Араб Д) Грек
2. Өз еңбектерінде адам дүниесі және оның мәнін өзінің сезім мүшелері мен ақыл – ойы арқылы таниды деп түсіндірген ғалым:
а) М. Қашқари
в) Әл - Фараби
с) Ж. Баласағұри
3. Махмуд Қашқаридың шын аты:
а) Махмуд Хусейн ибн Махаммед+ в) Мұхаммед Қазы Бахадүр
с ) Әдіб Ахмет Махмұдұлы.
4. Қазақтың әйгілі ғалымы Қыдырғали Жалаиридың Шығармасы:
а) «Жүсіп – Зылиқа»
в) «Шежірелер жинағы»+
с) «Хусрау – Шырын»
5. «Тарих - и Рашиди», «Жаһаннаме» шығармасын жазған кім?
а) Мұхаммед Хайдар Дулати
в) Махмуд Қашқари
с) Жүсіп Баласағұри
6. Махмұд Қашқари жасаған саяси - этностық тарихи карта қай ғасырда жарық көрді?
а) ІХ ғасырда
в) ХІІ ғасырда
с) ХІ ғасырда+
7. Қожа Ахмет Иассауидің әкесі, атақты ғұлама адам:
а) Ибраһим
в) Мұхаммед Қанапия
с) Мәті би
8. Қожа Ахмет Иассауи кесенесі қай қалада салынған?
а) Баласағұн
в) Сауран
с) Йасы
9. Шоқан неше жасында дүниеден өтті?
а) 30 жасында
в) 35 жасында
с) 25 жасында
10. «Қазақ шежіресін «кім хатқа түсірді?
а) Ян Вансина
в) М. Ж. Көпеев
с) В. Радлов

ІІ топ
Семантикалық карта
№ Ғұламалар
Туған жылдары 870 - 950 ж 1873 ж 1806 - 1879 ж 1103 - 1167 жж. 1103 - 1167 ж 1866 1835 ж
1 Құрманғазы Сағырбайұлы
2 Махмуд Қашқари
3 Әбу Насыр Әл - Фараби
4 Ахмет Байтұрсынов
5 Ахмет Иассауи
6 Шоқан Уәлиханов
7 Әлихан Бөкейханов

ІІІ топ:
А) 1. Мұхаммед Хайдар Дулати -----«Манас» жыры
2. Қыдырғали Жалаири ------------«Жаһаннаме»
3. Қожа Ахмет Йассауи -------------«Түрік тілдерінің сөздігі»
4. Әл - фараби --------------------------«Шежірелер жинағы»
5. Махмуд Қашқари ------------------«Даналық кітабы»
6. Шоқан Уәлиханов -----------------«Данышпандық інжу - маржаны»

Б) 1. Махмуд Қашқари ------------------ Семей облысы
2. Қожа Ахмет Иассауи -------------- Отырар
3. Әл - Фараби ---------------------------- Қашқари
4. Әлихан Бөкейханов ---------------- Сайрам
5. Ахмет Байтұрсынов ---------------- Құсмұрын бекінісінде
6. Шоқан Уәлиханов ------------------ Қостанай облысы

1. Тірек – сызба. Ғылымның даму
2. Тірек – сызба.
Тіл білімінің дамуына үлес қосқан ғалымдар.
3. Тірек – сызба. Әдебиеттің көрнекті өкілдері.

Бекіту:
1. Ғылыми жетістік деп нені айтады?
2. Қазақстанда ғылымның дамуы қандай дәрежеде болды?
3. Мәдениет пен өнердің дамуына баға бер.
Үйге тапсырма. 54 - параграфты оқу, мәнжазба жазу.
Бағалау.