Қарлығаш

Сабақтың атауы: Қарлығаш

Мақсаты: Өлеңнің мазмұнын меңгерте отырып, табиғат пен адам баласының арасындағы байланысты меңгеру.
2. Ойлау дағдыларын қалыптастыра отырып, өлеңді мәнерлеп оқуға өз сөздерімен әңгімелеуге, ауызекі сөйлеуге машықтандыру.
3. Табиғаттың адам өміріне, жан жануарларға қажеттілігі туралы ғылыми түсінік беру, қоршаған ортаны сақтауға тәрбиелеу.
Сабақтың типі: Жаңа сабақты түсіндіру.
Сабақтың түрі: Әңгімелеу, сұрақ жауап, көрнекілікпен жұмыс, шығармашылық жұмыс, мәнерлеп айту, оқу.
Пәнаралық байланыс: Дүниетану, қазақ тілі, математика, технология, ән әуез т. б.
Көрнекілігі: Оқулық, Өтебай Тұрманжанов суреті, үнтаспа, сюжетті суреттер, (құстардың суреті) жұмбақтар.

Психологиялық ахуал
Психологиялық дайындық
Біз балдырған баламыз,
Құстай қанат қағамыз.
Дүниені аралап,
Оқып білім аламыз.

Қызығушылықты ояту
І Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ Үй тапсырмасын бекіту.
• Біз қазір қай тарауды оқып жатырмыз?
• Туған жерім тұғырым, өскен елім өзегім?
• Үйге қандай тапсырма берілді?
• Сансызбай Сарғасқаевтың «Шыбық» әңгімесін түсініп, оқып келу.
А) Әңгіме неге «Шыбық» деп аталған?
ә) Сен Темірдің орнында болсаң не істер едің? Бақыттың орнында болсаң ше? Орманға жалғыз кетер ме едің, әлде бармай ақ, үйіңе қайтып келер ме едің?
Б) Бақыт пен Темірдің қылықтарын салыстыр. Саған олардың қайсысы ұнайды? Бақыт пен Темірге мінездеме бер.
• Олай болса, сендер де осы шыбықтай өсіп, келе жатқан егеменді еліміздің болашағысыздар.
Жақсы әдеттерді үйреніп, жаман қылықтардан аулақ болайық.

ІІІ. Жаңа сабақты: сөзжұмбақ шешу арқылы «қарлығаш» сөзін шығару.
• Олай болса, біз бүгін Өтебай Тұрманжановтың «Қарлығаш» өлеңін оқимыз.
Өтебай Тұрманжанов 1905 жылы Оңтүстік Қазақстан облысының Ордабасы ауданында дүниеге келген.
Қазақ мақал мәтелдерінің құрастырған, балаларға арналған «Біздің қарлығаш» әңгімелер жинағы, «Ұршық» өлеңдер жинағы бар.
а) Осы өлеңге байланысты өз ойларын шығармашылық жұмыспен байланыстырады (4 мин).
1 қатар ------------------------------------ 2 қатар --------------------------------------- 3 қатар
Құстар туралы ---------------------------- Жұмбақтар ---------------------------------- Құстарға байланысты
әңгіме жазу -------------------------------- Ойлану --------------------------------------- өлең шығар
ә) Тақтадан сюжетті сурет көріп, ойларын ауызша айту (құстар тұр)

ІY. Оқулықпен жұмыс.
А) Мұғалім оқиды.
ә) Өлеңді балалардың оқуы.
б) Балалар құраған әңгімелері мен өлеңінің мазмұнындағы өзгешелік болса тоқталу.
В) жағымды, жағымсыз (кейіпкерлер) жәндіктер туралы айту. Салыстыру.
Y. Өздік жұмыс, өлеңді мәнерлеп оқу.
Дәптермен жұмыс.
А) Осы жерде қыстап қалған құстарды жазыңдар.
ә) Өлеңде түсініксіз сөздердің мағынасын ашу. Қырмызы бел, тоқсан тоғыз, қиянат, тоқ санап.
YІ. Сабақты бекіту, қорыту. Біздің халық ежелден ақ құстарға әуес, халық ұлдарын сұнқарға теңесе, төгілтіп ән шырқыраған әншісін бұлбұлға, батырларын бүркітке, елден асқан сұлуларын аққуға теңеген. Ата - бабаларымыз құстардың атымен қыздардың есімдерін қойған. Мысалы: Сандуғаш, Ұлар, Қарлығаш. Құстардың қанатына қарап, ою өрнектер де салған. Ән де шырқаған.
А) Ахмет Жұбатқановтың әні «Қарлығашты» тыңдау (үнтаспадан).
ә) Құстар ауа райын да болжайды екен.
1. Шағала келсе, сең бұзылады.
2. Көкек қатты, әрі жие шақырса, күн жылынады.
3. Қарлығаш өрлеп ұшса, күн жылы, құрғақ болады. Ал жер барлап ұшса, жаңбыр жауады.
Б) «Ұшты - ұшты» ойыны.
Ұшты - ұшты сұңқар ұшты.
Ұшты - ұшты тұлпар ұшты.
Ұшты - ұшты сандуғаш ұшты.
Ұшты - ұшты қарлығаш ұшты.
( Ішінен зат есімді тауып, белгіле).
В) Мына өрнектердің мәнін тауып, орнына қойсақ, құстар туралы сөз шығады «Құстар біздің досымыз» деген.
Г) Ермексаздан құстың суретін салу.
Қарлығаш – айыр құйрықты, қанаттары ұзын, әрі үшкір келетін, шағын денелі қара ала құс. Қарлығаш сөзі «қара», «ала», «құс» деген сөздердің кірігуімен шыққан. Торғайлар отрядына жататын құс тұқымдасы. Басқа құстардан бір айырмашылығы – жемін ұшып жүріп ұстайды. Суды да ұшып жүріп ішеді. Бауыры ақшыл, арқасы қоңыр, жасыл жылтыр. әрктикә мен әнтәрктидән басқа жердің бәрінде мекендейді. Бүкіл әлемде қарлығаштың 80 түрі бар.
Д) Мультфильм қою.
YІІ. Бағалау. Үйге тапсырмалар беру.
«Құстар біздің досымыз» тақырыбына әңгіме құрап, альбом жасау.
өлеңді мәнерлеп оқу, түсінік айту.
Сабаққа жақсы араласып, жақсы жауап берген оқушыларға (7 - 8 оқушыларға) баға қоямын.
Қарлығаш жүктеу