Судың құрамы, қасиеттері, қолданылуы. Табиғаттағы су

Тақырыбы: Судың құрамы, қасиеттері, қолданылуы. Табиғаттағы су. (презентация)
Сабақтың мақсаты: 1. Судың сапалық, сандық құрамын анықтау әдістерімен, қасиеттері, қолданылуы және табиғаттағы су туралы түсінік беру;
2. Судың құрамы мен қасиеттерін білу дағдысы мен біліктілігін жетілдіру, талдау, жүйелеу дағдыларын қалыптастыру; 3. Оқушыларды сабақтың мазмұны бойынша алғырттыққа, топпен жұмыс істеуге, ізденімпаздыққа және өзгенің пікірімен санасуға тәрбиелеу.
Сабақ түрі: жаңа материалды зерттеу және білімді бекіту
Сабақтың әдісі: проблемалық - зерттеушілік, көрнекі - сарамандық, иллюстрация, сұрақ – жауап, топтық, ақпаратты - комплексті
Көрнекілік: интерактивті тақта, электрондық оқулық, тақырыптық слайд
Құрал - жабдықтар: химиялық ыдыстар, су, натрий, кальций оксиді
Күтілетін нәтиже: - Су туралы теориялық білімінің кеңейеді;
- Судың сапалық, сандық құрамын анықтай біледі;
- Ғылыми тілдің қалыптасады; - Танымпаздық іс - әрекеті, ойлау белсенділігі, тапқырлығы артады.
Сабақтың барысы:
I кезең “Қызығушылықты ояту ”
II кезең “Мағынаны тану”
III кезең “Рефлексия”
IV кезең “ Ой түйін”

I кезең “Қызығушылықты ояту ” Тренинг: Дос - досына
Көк, жасыл, сары, қызыл түстерді таңдау арқылы төрт топқа бөлінеді.
1. Жұмбақ Бірі жанып, бірі қолдап жануды,
Екі элемент бізге бұрын табылды.
Өрт болып еді, сөндіруге көп адам,
Қосылысын алып, соған ағылды.
2. Біліміңді тексер: Сен білесің бе?
1. Суды алғаш....... ж. ағылшын ғалымы........ синтездеді.
2. 1783ж........... сутегі жанғанда оттегімен қосылып суға айналатындығын дәлелдейді.
3. Судың кейбір сипаттамалары физикалық шамалардың өлшеміне негіз етіп қабылданған, масса,............ өлшемдері.

II кезең “Мағынаны тану” Топтық тапсырма
I топ: Судың құрамы
II топ: Судың физикалық қасиеттері
III топ: Судың химиялық қасиеттері
IV топ: Табиғаттағы су (Әр топтың жоба бағыты бойынша жұмыстарын тыңдау.)
I топ: Судың құрамы Судың құрамында массасы бойынша 11, 19 % сутек, 88, 81 % оттек болады; молекуласы 2 атом сутек пен 1 атом оттектен тұрады, молек. м. 18, 0160, иіссіз, дәмсіз, түссіз (терең жері көгілдір) сұйықтық. Құрамында 2Н (дейтрий) бар Су — ауыр су (D2O) деп аталады. Ауыр судың физикалық қасиеттері өзгешелеу болады. Су 0°С - та қатып, 100°С - та қайнайды. 20°С - тағы тығыздығы 0, 99823 г/см3, 0 °С - тағы тығыздығы 0, 9168 г/см3 (мұзда), 0 °С - тағы тығыздығы 0, 9168 г/см3 (мұзда).
II топ. Судың физикалық қасиеттері: Таза су — түссіз, иіссіз, дәмсіз сұйықтық. Судың қабаты 5 м асқанда көгілдір түсті болып көрінеді. Қалыпты қысымда 100°С - та қайнайды да, 0°Сда мұзға (р=0, 92г/см3) айналады, сондықтан мұз су бетінде қалқып жүреді. Сонда оның көлемі 9 %- ға артады.
Тәжірибе: 1. Судың түстілігін анықтау.
Стаканның бүйірінен қарағанда судың түссіздігі болар - болмас сарғыш түсті, өте сары түсін байқаймыз.

2. Судың иісін анықтау
Арнаулы ыдыстың көлеміне зерттелетін су құйып, таза ағаш тығынмен жауып, қатты шайқаймыз. Содан соң тығынды ашып иісін байқаймыз. Бірінші иіскеудің өзінде – ақ күшті, шірік иісті, белгісіз иісті, шалшық иісті т. с. с.

2 - оқушы: Су кәдімгі зат, бірақ сонымен қатар ол өзінің әдеттегі қалпынан өзгеше күйде де болады, оны судың аномалиясы деп атайды.
Судың бірінші аномалиясы - оның тығыздығының кемуі, көлемінің ұлғаюы. Су температураның +40 С - тан жоғары не одан төмен болуынан тығыздығын өзгертеді,+40 С - тағы судың тығыздығы 1 - ге тең, 00 С - та судың тығыздығы 0. 92 - ге тең, 00С - та судан пайда болатын мұздың да тығыздығы шамамен осыған тең. Судың "Жасырын балқу жылылығы" деп сәтсіз аталатын тағы да бір аномалиясы бар. Кристалды қатты заттар сұйыққа айналу үшін белгілі бір мөлшердегі жылылықты керек етеді. Әрбір зат үшін белгілі шамадағы жылылықтың бұл мөлшері "Жасырын балқу жылылығы" деп аталады. 00С - тағы судың дәл сол температурадағы мұздан айырмашылығы сол - 1 грамм су ол 1 грамм мұзға қарағанда 80 калория артық жылылық сақтайды.

3 - оқушы: Судың екінші аномалиясы - булануы, транспирациясы, сублимациясы.
Булану деген - заттың сұйық не қатты күйден газ тәрізді күйге ауысуы. Қатты заттарды қыздырудан сұйық күйге айналмай булануы сублимация (возгонка) деп аталады. Буланған заттардың қайтадан сұйыққа айналуы конденцация деп аталады. Өсімдіктердің сыртқы беттері арқылы судың булануы транспирация деп аталады. Судың булануының табиғатта ерекше зор маңызы бар. Жер шарының бүкіл бетін жыл сайын мың текше км шамасында су буға айналып, жоғары көтеріледі.

4 - оқушы: Судың тағы да бір ерекше қасиеттері - оның динамикалық тұтқырлығы (ішкі үйкелісі). Судың бұл қасиеті майда тесігі бар, құм тәрізді сүзгілерден оңай өтіп тазаруда үлкен рөл атқарады. Судың тұтқырлығы әр түрлі температурадағы тығыздығына байланысты. Минералданған аса тұзды сулардың тұтқырлығы қалыпты жағдайда біршама жоғары, температура өскен сайын нашарлайды. 00С - тағы динамикалық таза судың тұтқырлығы 1000С - тағы таза судың тұтқырлығынан алты еседей аз. Судың тұтқырлығына судың температурасы мен