Абай Құнанбайұлы «Ғашықтық құмарлықпен – ол екі жол...» өлеңі

Сабақтың тақырыбы: Абай Құнанбайұлы. «Ғашықтық құмарлықпен – ол екі жол...» өлеңі
Білімділік мақсаты: Абай ұлылығын терең сезіндіру, оқушыларға Абайдың махаббат лирикасына жататын өлеңдері тақырыбы жағынан, көркемдік сипат - өзгешелігін терең меңгерту, жатқа айту, өлеңді талдау машығын жетілдіру;
Дамытушылық: Оқушылардың шығармашылықпен жұмыс істеуіне ықпал ету, ойлау қабілеттерін, сөйлеу мәдениетін жетілдіру.
Тәрбиелік: Оқушыларға эстетикалық, олардың поэзия, саз өнері, бейнелеу өнері секілді көркем өнер дүниесіне сүйіспеншіліктерін арттыру.
Сабақ түрі: Жаңа бағдарлама бойыша топтық жұмыс
Әдіс - тәсілі: «Кең ауқымды дәріс», «Миға шабуыл», «Алты телпек», «Түртіп алу». Пәнаралық байланыс: ән – күй, бейнелеу.
Құрал – жабдықтар: Маркер, стикер, А3, смайликтер, 6 телпек, интербелсенді тақта, слайдтар, буклет, кітаптар көрмесі, бағалау бетшесі;

Сабақ барысы׃1. Ұйымдастыру кезеңі.
- Қызығушылықты ояту.
- Ережемен таныстыру.
- Оқушыларды ғашықтардың атымен топқа бөлу.
1 - топ. Еңлік - Кебек
2 - топ. Ләйлі - Мәжнүн
3 - топ. Қозы Көрпеш – Баян сұлу
4 - топ. Қыз Жібек - Төлеген
Абай шығармаларында отбасын құру, жар таңдау, әйел теңдігі, адал махаббат мәселесі ерекше сөз болған.
(экранға назар аударайық - Ғашықтық, құмарлық пен — ол екі жол )
«Ғашықтық, құмарлықпен — ол екі жол» таза махаббат сезімдерін қастерлейтін өлеңдер болса, «Мен сәлем жазамын»— ғашығына деген сағыныш сезіміне толы мұңды елең. Ал «Қор болды жаным» тіпті сағынышты, зарлы өлең деуге де лайық, бірақ қайғы мен үміт аралас келеді.

Бірінші анықтап алайық: Лирика дегеніміз не?
- Лирика - адамның көңіл - күйін, қуаныш - реніш сезімін білдіретін поэзия.
- Лириканың неше түрі бар, қане, бірге кім атап көрейікші.

Лирика бес түрге бөлінеді.
1. Табиғат лирикасы
2. Махаббат лирикасы
3. Философиялық лирика
4. Саяси лирика
5. Көңіл – күй лирикасы
Енді оқушылар сонымен бүгінгі тақырып лириканың қай түріне жатады екен? - Махаббат лирикасына жатады.

Дәптермен жұмыс.
Махаббат лирикасына жататын өлеңдері тақырыбы жағынан, көркемдік сипат - өзгешелігі жағынан да сан алуан.
Абай «Ғашықтық, құмарлық пен — ол екі жол» деген өлеңінде:
Сенен артық жан жоқ деп ғашық болдым,
Мен не болсам болайын, сен аман бол,— десе,
«Сен мені не етесің» өлеңінде:
Серт бұзғаның, біл, орны — шоқ,— дейді.
Алдыңғы өлеңінде мейірімділік, кешірімділік сарыны басым келсе, екінші өлеңінде сөзінде тұрмаған жар жазалы болады, о дүниеде қасірет шегеді дейді. Мұны ақынның екі өлеңіндегі екі түрлі көркемдік шешім тапқаны деуге лайық. Біріншісінде ақын (айтушы) адал сезімін білдіргендей болса, екінші өлеңінде ғашық жігіттің (өлеңдегі жинақталған лирикалық кейіпкердің) ғашығына, сүйгеніне мені тастап басқамен мүлде кетер болсаң, кейін осындайға душар боласың деп қимастықпен айтқаны байқалады. «Сен мені не етесің?» өлеңіндегі әр шумағы ұзынды - қысқалы он төрт тармақтан құралатын бұл өлшемді Абай өзі де басқа өлеңдерінде қолданбайды. Жастардың, көпшіліктің айтуына лайықтап жазған өлеңдерін ақын кең тараған жеті - сегіз буынды, алты буынды өлшеммен шығарған.

1 - тапсырма. Сен білесің бе?
(топқа бөлу бүгінгі тақырыбымыз ғашықтық құмарлыққа байланысты болғандықтан топтың атын өзіміз білетін ғашықтар атымен бөлемін)
(Көзімнің қарасы видеоролик)
1 - топ. «Еңлік - Кебек» тобына «Қақтаған ақ күмістей, кең маңдайлы» өлеңі
2 - топ. «Ләйлі - Мәжнүн» тобына «Сен мені не етесің?» өлеңі
3 - топ. «Қозы - Баян» тобына «Жігіттер, ойын арзан, күлкі қымбат»
4 - топ. «Қыз Жібек - Төлеген» тобына «Бір сұлу қыз тұрыпты хан қолында» өлеңі
Оқушылар ойын жинақтап, постер қорғайды. Әр топ бір - біріне сұрақ қойып, білімдерін толықтырады.

2 - тапсырма. Оқулықпен жұмыс. «Түртіп алу» әдісі
Қақтаған – жалпы қақта сөзінің бірнеше мағынасы бар:
1) отқа қақтау;
2) күнге қақтау;
3) қақтап сауу және т. б. Бұл жерде: күн күмістен қақтап, тегістеп жасалған әшекей мағынасында.
Абай өлеңдерінен қанатты сөздерді табу (ауызша)
Жігіттің құны - жүз жылқы, ары – мың жылқы.
Жаным арымның садағасы.
Махаббатсыз дүние бос, хайуанға оны қосыңдар.
Арыңды жасыңнан сақта, ар ақылдың сауыты.
Ғашықтың тілі тілсіз тіл.
Қорлық өмірден, ерлік өмір артық.

«Миға шабуыл» әдісі
Абай шығарған әсем әндері мен аудармалары өзі шығарған әуендерімен халыққа кеңінен тарағандығын білеміз. Абайдың ғашықтық, махаббат туралы қандай әндерін білесіңдер?
- «Көзімнің қарасы», « Қор болды жаным», «Айтым сәлем, Қаламқас», «Татьянаның хаты» т. б.
Сабақты бекіту: «Алты телпек» сыр шертеді
Ақ телпек – махаббат несімен жақсы? - махаббатың жағымды жерлерін айтады -
Сары телпек – ұнаған жерлерін айту – Абайша айтқанда „Махаббатсыз дүние бос“
Жасыл телпек – шығармашылық ойлау – автордың орнында болсам, ғашықтарды бір - біріне қосар едім
Қызыл телпек – ішкі сезімін білдіру - сезімге беріліп махаббат туралы айту
Қара телпек – жаман жерлерін айту – орынсыз жыртақтау, алдау - арбау
Көк телпек – сын айту – өзіне түсініксіз телпектің жауабын талқылау

Бағалау: Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды бағалау.
Бүгінгі сабақ ұнады ма? Смайликтер арқылы өз ойын білдіреді.

Үйге тапсырма: - «Сезімнің сыртқа шықпас күші бар ма?...» ойтолғау жазу.

«Рухани құндылық» сабақты қорыту
Жақсылық пен жамандықты, әділдік пен қиянат туралы білгіңіз келсе, Абайды оқыңыз;
Өмір мен өлім, адам жанының қалтарыстарымен сырлары туралы білгіңіз келсе, Абайды оқыңыз;
Тіршіліктің мәңгі сауалдарына жауап іздеп, он сегіз мың ғаламның құпиясы туралы білгіңіз келсе, Абайды оқыңыз;
Адамгершілік пен арлылық, махаббат пен зұлымдық туралы білгіңіз келсе, Абайды оқыңыз.