Төл сөздің тыныс белгілері

Қазақ тілі пәні бойынша жылдық күнтізбелік жоспар, 8 сынып
Күнделікті сабақ жоспары, қазақ тілі 8 сынып.
Тақырыптар:
51. Төл сөздің тыныс белгілері
52. Төлеу сөз
53. Дұрыс сөйлей, дұрыс жаза білудің шарттары
54. Сөз қолданудың негізгі принциптері
55. Диктант

Сабақтың тақырыбы: Төл сөздің тыныс белгілері
Сабақтың мақсаты: Білімділігі: оқушыларға төл сөздің тыныс белгілері туралы түсінік беру, теориялық білімдерін практикамен ұштастыру, оқушы білімін есепке алу.
2. Дамытушылық: әдеби жанрлардың түрлерінен мысалдар келтіру арқылы пәнге деген қызығушылығын дамыту, ізденімпаздық қасиетін қалыптастыру, шығармашылыққа баулу, тіл байлығын жетілдіру.
3. Тәрбиелік: оқушыларды адамгершілікке, ізеттілікке, әдептілікке, шапшаңдыққа тәрбиелеу, ұлттық салт - дәстүрді қадірлеуге баулу, өз елін, тілін сүюді үйрету.
Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ
Сабақтың әдісі: сұрақ - жауап, іздендіру, талдау
Сабақтың көрнекілігі: плакат, кеспе қағаздар, қосымша материалдар.
Пәнаралық байланыс: әдебиет, орыс тілі

Сабақтың барысы:
а) Ұйымдастыру кезеңі:
Оқушылармен амандасу, түгелдеу, оқу құралдарын тексеру. Сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау:
Үйге берілген тапсырманы сұраймын. Оқушыларға өткен сабақты қалай меңгергенін байқау үшін бірнеше сұрақтар қоямын

б) Жаңа сабақты түсіндіру:
Жазуда төл сөз автор сөзінен арнаулы белгілер арқылы бөлінеді. Төл сөздің тыныс белгілері автор сөзі мен төл сөздің орын тәртібіне және төл сөзді сөйлемнің хабарлы, сұраулы және лепті болуына қарай әр түрлі қойылады.
Төл сөз автор сөзінен бұрын орналасса, төл сөз тырнақшаға алынады не оның алдынан сызықша қойылады да, төл сөз бас әріптен бастап жазылады, төл сөздің соңына, егер ол хабарлы сөйлем болса, леп белгісі қойылады да, одан кейін автор сөзінің алдынан сызықша қойылады. Мысалы:
1) «Сонан қалмақ Сарыарқаға басқан жоқ», - дейді жыр.
2) – Көктемде неге желікті? – деп сұрадым мен.
3) – Алма, сен жақсы салдың еске! – деді Жанат, есіне жаңа түскендей.
Төл сөз автор сөзінен кейін тұрса, автор сөзінен соң қос нүкте қойылады, одан кейінгі төл сөз тырнақшаға алынады не алдынан сызықша қойылады. Мысалы:
Абай былай деді: «Баланың жақсысы – қызық, жаманы – күйік».
Аздан соң тағыда өзі сөйледі:
- Менің аңғаруымша, сіз тарихқа ат салыспаған сияқтысыз. Ол – ғылымдардың анасы ғой.
Төл сөз автор сөзінің арасына орналасса, бірінші және екінші тармақтарда көрсетілген тыныс белгілері түгел қатысады. Мысалы:
Абай Ақылбайдан:
- Қалада не хабар бар? – деп сұрады.
Автор сөзі төл сөздің арасына орналасса, автор сөзінің алды - артынан тыныс белгілері былай қойылады: а) автор сөзінің алдынан да, соңынан да үтір және сызықша қойылады, мұндайда төл сөздің екінші бөлігі кіші әріппен басталып жазылады.
Бір төл сөздің ішінде екінші төл сөз айтылса, алғашқысының алдынан сызықша қойылады да, соңғысы тырнақшаға алынады.

Жаттығумен жұмыс: 159 - жаттығу. Көшіріп жазып төл сөзге қатысты тыныс белгілері қойылмаған. Төл сөз бен автор сөзін ажыратып, төл сөзге қатысты тыныс белгілерін қойып жазыңдар..
Білімді бекіту: Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын. Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.
Бағалау: Үй тапсырмасын орындап келгеніне және жаңа сабаққа ынталы қатысып отырғандарын бағалаймын.
Үйге тапсырма: Көркем шығармадан мысалдар тауып, тыныс белгілерінің қойылу себебін түсіндіреді.



Толық нұсқасын қарау