Синтаксис, морфология бөлімдерін қайталау

Сабақтың мақсаты:
А) білімділігі: Оқушыларды сабаққа қатыстыра отырып, тіл біліміне деген танымдық қабілеттерін арттыру
Ә) дамытушылығы: Өткен тақырыптарды қайталата отырып, оқушылардың ой - өрісін кеңейту, берілген тапсырмаларды шапшаң орындату.
Б) тәрбиелігі: Оқушыларға эстетикалық тәрбие беру, өз тілін сүйе білуге тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: қайталау сабағы
Әдісі: сұрақ - жауап, топ жарысы
Сабақтың көрнекілігі: сызбалар, тақта, бор.

Сабақтың барысы:
1. Ұйымдастыру бөлімі
2. Сұрақ - жауап (ауызша)
3. Сызба «Морфология»
4. Сызба «Синтаксис»
5. Тест
6. «Мақал құрастыру» (аударма жұмысы)
7. Сұрақ - жауап (капитандар сайысы)
8. «Домино» ойыны. Ақындардың өлеңдерін құрастыру
9. Талдаудың түрлері (синтаксис, морфология, фонетика)
10. Бекіту, бағалау
11. Үйге тапсырма

І. Ұйымдастыру бөлімі
- Саламатсыз ба, балалар!
- Отырыңыздар!
- Бүгін ақпан айының нешесі?
- Бүгін аптаның қай күні?
- Бүгін аптаның жұма күні
- Сыныпта кезекші кім?
- Сыныпта кім жоқ?

ІІ. Сұрақ - жауап (ауызша)
І топ.
1. Тіл білімінің дыбыстық жағын зерттейтін сала (фонетика)
2. Тіліміздегі сөздердің жиынтығы (лексика)
3. Жеті ата (әке, бала, немере, шөбере, шөпшек, немене, туажат)
4. Сөйлемнің құрамына қарай неше түрі бар? (2)
5. Етістікті тіркеске мысал келтір (үйден шықты)
6. Қазақ тілінде неше сөйлем мүшесі бар? (5)
7. Байланысу тәсілдері қанша? (4)
ІІ топ.
1. Сөз таптарын зерттейтін сала (морфология)
2. Сөз тіркестері мен сөйлемдерді зерттейтін сала (синтаксис)
3. Есімді тіркеске мысал келтір (әдемі көйлек)
4. Жай сөйлемнің неше түрі бар? (7)
5. Байланысу түрлері нешеу? (5)
6. Жеті жоқ (аспанда тіреуіш жоқ, жерде өлшеуіш жоқ, таста тамыр жоқ, тасбақада талақ жоқ, аллада бауыр жоқ, аққуда сүт жоқ, жылқыда өт жоқ)
7. Сөйлемнің айтылу мақсатына қарай неше түрі бар? (4)

ІІІ. Сызба «Морфология»
Берілген сызбаға байланысты сөздер жазу.
І топ. ІІ топ.
Мыс: бармайтыны мыс: тарақтары

IV. Сызба «Синтаксис»
Берілген сызбаға байланысты сөйлемдер жазу.
І топ.
Мыс: Әжемнің ормалы бөлмеде тұр
ІІ топ.
мыс: Бауыржан анасын көшеден көрді

V. Тест
№ жауап Дұрыс жауап балл
1. Меңгеруді табыңыз.
А) мектепте жүр
Ә) аман келді
Б) ашық аспан
2. Матасуға қатысты бар септік қайсы?
А) жатыс
Ә) ілік
Б) ілік
3. Қабысуды табыңыз.
А) жаңа кітап
Ә) анамның қолы
Б) Анар отыр
4. Жанаса байланысқан тіркесті табыңыз
А) сені көру
Ә) бүгін шығады
Б) қағазбен сүртті
5. Бастауыш пен баяндауыштың байланысы.
А) қабысу
Ә) меңгеру
Б) қиысу

VI. Мақал құрастыр (аударма жұмысы)
І топ
Тлі сат ыдраж сат асамраж саб ыдараж
Тіл тас жарды, тас жармаса, бас жарды
ІІ топ
Кебең ңесте бейерін ядыот ныңрақ лентібей
Еңбек етсең ерінбей, тояды қарның тіленбей.

І топ. ------------ІІ топ.
А) тас, бас ---- еңбек, ерінбей
Ә) (орысша)----------
Б) (ағылшын тілінде)-----------
В) Әр топ өздеріне берілген мақалдарына синтаксистік талдау жасайды.

VII. Сұрақ - жауап (капитандар сайысы)
Мұғалім оқиды, оқушы бірден жауап жазады.
1. Мифтік ескі наным бойынша атын тура айтуға тыйым салынған сөздер (табу)
2. Қазақ тілі қай жылы мемлекеттік мәртебеге ие болды? (1989)
3. – а, - е, - й, - ып, - іп, - п, - ғалы, - гелі, - қалы, - келі, ненің жұрнағы? (көсемше)
4. Етістің неше түрі бар? (4)
5. Тұйық буынға мысал келтір (ән)
6. Атау мен іліктен басқа септіктердің сұрақтарына жауап беретін байланысудың түрі? (матасу)
7. Тыныс белгілерін зерттейтін сала (пунктуация)
8. – ау, - еу қай сан есімнің жұрнақтары? (жинақтық)
9. Еліктеу сөздің неше мағыналық түрі бар? (2)
10. Мын, мін, бын, бін, пын, пін, қай жалғау, қай жақ? (ж. ж. ІІІ ж.)
11. Кетеді сөзіндегі ді жалғау ма, жұрнақ па? (жалғау)
12. Кімге? Неге? Кімді? Нені? Кімде? Неде? Кіммен? Немен? Қай сөйлем мүшесінің сұрақтары? (толықтауыш)
13. Көмекші етістіктерді теріп жаз. (е, де, ет, жазда)
14. Күрделі сөздің неше түрі бар? (4)
15. Қазақ тіліндегі қатаң дауыссыз дыбыстардың саны? (11)
16. Тұйық етістіктің жұрнағы (у)
17. Тура толықтауыш өзін қай септікте тұруын талап етеді? (табыс)
18. Үндестік заңына бағынбайтын септік? (көмектес)
19. Пысықтауыштың шартты белгісі (-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.)
20. Тұрлаусыз сөйлем мүшелерінің саны? (3)

VIII. «Домино» ойыны. Ақындардың өлеңдерін құрастыру
І топ.
Абай Құнанбаев «Қараңғы түнде тау қалғып»
Қараңғы түнде тау қалғып
Ұйқыға кетер балбырап.
Даланы жым - жырт дел - сал ғып,
Түн басады салбырап.
Шаң шығармас жол - дағы,
Сілкіне алмас жапырақ.
Тыншығарсың сен - дағы,
Сабыр қылсаң азырақ.
ІІ топ.
Сұлтанмахмұт Торайғыров «Шәкірт ойы»
Қараңғы қазақ көгіне
Өрмелеп шығып, күн болам!
Қараңғылықтың кегіне
Күн болмағанда, кім болам?
Мұздаған елдің жүрегін
Жылытуға мен кірермін!

IX. Талдаудың түрлері (синтаксис, морфология, фонетика)
Фонетикалық талдау.
Жусан (жұусан), орақ (уорақ), түбіт (түбүт), қоян (қойан), үлгеру (үлгөрүу), тасшы (ташшы), тою (тойұу), сусын (сұусұн), жануар (жанұуар), жарқанат (жарғанат), домбыра (домбұра), үдеу (үдөу), ізсіз (іссіз).

Морфологиялық талдау
1. Суреткер, келемін, екі
2. Өзі, ертең, әке - шешеден
3. Құрған, дүңк, және
4. Сұлу, сөзін, көшеді
5. Шөре - шөре, тәтті, жұмды
6. Әдейі, жүрсе, жүздеген
7. Жалт, бойшаң, көрсетпесе
8. Келді, бесінші, Абай
9. Өкпеле, адалдық, сені
10. Ілгері, үшеу, тарихи
11. Рақаттан, өкініш, қазысты
12. Дейін, күректері, әдепті
13. Кеше, төрттерде, қараша

Синтаксистік талдау
1. Ағашты былай жарар болар.
2. Оның бала - шағасы қалаға келіп кетті
3. Олар шалғай ауылдарды аралады.
4. Екі қарт кісімен амандастым
5. Шешесі баласының жүзіне мейірлене қарады.
6. Бұл сөзіме Шаймерден кеңк - кеңк күлді
7. Қорқақ көлеңкесінен қорқады.
8. Бұл сөз оған қатты әсер етті.
9. Оны ешкімге көрсетпе
10. Кейбір аңдар ертемен азықтануға шығады!
11. Жылқыны тез қайырыңдар!
12. Кеше күн суық болды
13. Дауылдан кейін тыныштық орнаған.

X. Бекіту, бағалау
Сонымен балалар, бүгін біз қандай тапсырмалар орындадық?
Ал енді тақтаға қарайық, қай топ қанша балл жинады.
Ең көп ұпай жинаған топ 1 - ші орынға ие болады.

XI. Үйге тапсырма. Екі жай сөйлемге талдаудың үш түрін жасап келу.
Сабақ аяқталды, сау болыңыз!