Сөздің дәлдігі – ойдың айқындылығы

Қызылорды облысы, Қазалы ауданы,
Қ.Күлетов атындағы №92 орта мектебінің
қазақ тілі мен әдебиет пәнінің мұғалімі
Канатбаева Жанат Оналбековна

Қазақ тілі 11 - сынып

Тақырыбы: Сөздің дәлдігі – ойдың айқындылығы (слайдымен)
Мақсаты: Сөз қолданыстағы дәлдік туралы ұғымдарын қалыптастыру арқылы сөйлей білудің шеберлік екендігін ұғындыру. Шешен сөйлеудің мәнерін игеруге ынталандыру. Ой белсенділігін дамыту, шығармашылық ізденіске бағыттау, сөйлеу мәдениетін жетілдіру, ой бөлісе отырып, ой – пікір, сөз еркіндігіне баулу;
Күтілетін нәтиже: Сөз қолданыстағы дәлдік туралы ұғымдар қалыптасады, ой белсенділігі дамиды.
Қолданылатын әдіс - тәсілдер: «Ойлан. Бірік. Бөліс» әдісі, талдау, ой қозғау, сұрақ - жауап

Қолданылатын көрнекіліктер: Слайд, маркерлер, интерактивті тақта, стикерлер, смайликтер
Мұғалімнің іс - әрекеті
Ұйымдастыру кезеңі

Оқушыларды сөйлемнің түрлері арқылы топқа бөлу
«Мадақтау» ойыны арқылы психологиялық ахуалды жақсарту

Үй тапсырмасын бекіту
Миға шабуыл
Интерактивті тақтадан «Қайталау – оқу айнасы» әр түрлі деңгейдегі сұрақтар беріледі, Интерактивті тақтадағы сұрақтар арқылы оқушылардың кезекпен жауап беруі сұралады.
Мағынаны тану
«Ұтымды пікір – ұтқыр ой» Мәтін құрастырып, тақырыпты қорғау
Жаңа тақырыпты оқушыларға жинақтау үшін жаңа материалдарға байланысты ресурстар беру, өз беттерінше дайындық жасату. Топпен жұмыс жасату. Тақырыптарын қорғату

Екі жұлдыз, бір тілек
Кейінгі тапсырмалар
«Даналық сөзден дән ізде» Сабақта қолданылатын әдіс оқушыларды сыни ойлауына ықпал етеді. Мұнда әр бала, өз ойын айтып, шығармашылығын қалыптастырады.
Қазіргі шешендік үлгілерінде қолданылған фразеологизмдердің сыңарын тауып жазу
• І топ
1. Талайға дейін естерін жиып,... жаба алмайды.
2. Алайда ондай адамдар өзі сенетін мұраттарды көздің... қалуға тырысқандарымен, қорғап қала алмады.
3. Ештеңеге де құлақ... саясаты батыстың тарапынан «социализмді етектен..., былай лақтырып тастау» саясатын туғызды.
4Алайда тарих дариясының жағасында алыстан көз..., құр бақылап отырғаннан да ештеңе бітпейді.
• ІІ топ
5. Ондай даңғойлар әбден уланып біткен Семей жерін көрмейді. Қарадай қыршынынан ….. жатқан жазықсыз жандардың тауқыметін түсінбейді.
6. Анық стратегия мен айқын мақсаттар керек. Басты мақсат тайға …. айқын көрініп тұруы қажет.
7. Ол мәселені шешуге бастапқы кезде Қазақстанның мемлекеттік басқару жүйесінің барлық органдары ат …..
8. Бір ғасыр бойы халықты ашса ….. ұстаған өктемдік үрдістің алдындағы қорқыныш алғаш рет еңсерілді.

Көркем сөзім – көрікті ойым
Әр топқа мәтін таратылады. Мәтінді негізге ала отырып, «Ал мен былай дер едім...» деп, жауаптың өзге де нұсқаларын іздестіріп көріңдер.

Сергіту сәті Не жақын?
Оқушыға кітап жақын,
Қасапшыға ----------(пышақ) жақын.
Ойыншыға доп жақын,
Мергенге -----------(оқ) жақын.
Бағбанға бақша жақын,
Саудагерге -----------(ақша) жақын.
Арбакешке қамыт жақын,
Батырға --------------(сауыт) жақын.
Асабаға той жақын,
Қойшыға -----------(қой) жақын.
Тігіншіге бөз жақын,
Шешенге ---------(сөз) жақын.
Кім жетім?
Халқы болмаса әкім жетім,
Ұстазы болмаса ---------(шәкірт) жетім.
Базары болмаса сатушы жетім,
Кітабы болмаса --------(оқушы) жетім.
Жауабы болмаса сұрақ жетім,
Бәдік сөз тыңдаса ------- (құлақ) жетім.
Иманы болмаса намаз жетім,
Қадірсіз сызылған ------(қағаз) жетім

Талдау
Берілген тапсырма бойынша сөйлем талдау (жеке жұмыс)
Бағалау
Әр топ тапсырмалар соңында формативті бағалаулар жасап отырады, ал сабақ соңында мұғалім сумативті (жиынтық) бағаларды есептейді.

Қорытындылау
«Барлық қазына бабалардың даналық сөздерінде, әр халық өздерінің асыл мұраларын бағаламай, әлемдік мәдениетке жете алмайды»- деген екен ғұлама жазушы М. Әуезов. Сөз құдіретінің мәнін түсініп, әдемі де әдепті сөйлеу - бүгінгі күннің талабы. Шешен адам тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйінін айтып дәл сөйлеу керек, тауып сөйлеу керек. Ол үшін ойың айқын болу керек. Білімің терең болса, ойың айқын болады. Білімің терең болу үшін көп оқу керек. Көп оқу үшін іздену керек. Іздену үшін рух мықты болу керек. Рух мықты болса ғана жолда кездескен кедергілерді жеңе аласың.

Рефлексия
Стикерлерді толтыру
Оқушылар бүгінгі сабаққа деген ойын стикерге жазып, тақтаға іледі (2 мин)
Үйге тапсырма
Шынайы шешен - жарқын тұлға. (шағын шығарма – ойтолғау жазу)