Ілияс Есенберлиннің «Көшпенділер» романындағы фразеологизмдер

Маңғыстау облысы, Мұнайлы ауданы,
«№5 жалпы орта білім беру мектебі»
Жоба авторы: Жұбатханова Камшат
10 - сынып оқушысы

Жоба тақырыбы: Ілияс Есенберлиннің «Көшпенділер» романындағы фразеологизмдер
Бағыты: Қазақстанның тарихи ескерткіштері және болашақ дамуы бар саяхат маршруттары
Секциясы: әдебиет
Ғылыми жетекшісі: Дүйсенбаева Жанбибі
филология ғылымдарының докторы, профессор
Жетекшісі: Садирова Сауле
қазақ тілі және әдебиеті пәнінің мұғалімі

Абстракт
Зерттеудің мақсаты: Ілияс Есенберлин шығармаларын оқи отырып, жалпы сипаттама беру және тарихпен байланысын, қайталанбас қаламгердің жаңашылдығы мен шындық болмысын тереңірек ашу, сонымен қатар шығармалардағы фразеологизмдерді тауып, мағынасын айқындау.

Зерттеудің болжамы: Ілияс Есенберлин шығармаларының тақырып ауқымы өте кең, ондағы ең биік тақырып –шыншылдық, кейіпкер болмысы мен көріністің әр сәтін айрықша көркемдікпен суреттеуі.

Зерттеу кезеңдері: Тақырып бойынша І.Есенберлиннің барлық шығармаларымен және өмірімен танысу, І.Есенберлин туралы зерттеу жұмыстарына шолу жасау, қажетті мәліметтерді жинақтау, іріктеу, жұмыстың жоспарын құрып, ғылыми жобаны дайындау.

Эксперимент әдістемесі: І.Есенберлин шығармаларынан тақырыпқа сәйкес идеялық арналар мен патриоттық өрнектерді тауып, оған талдау жасау, жүйелі баяндау, нақты мысалдармен тұжырымдау.

Зерттеудің жаңашылдығы, дербестік дәреже:
- І.Есенберлиннің тарихи шығармаларын саралау арқылы оның ұстанымындағы шыншылдық пен көркемдік көрінісі қоғамды оң бағытқа бұру жолындағы аса маңызды құрал ретінде пайдалануға болатындығы тұжырымдалды;
- фразеологизмдердің мағыналары айқындалып,топтастырылып,оларға талдау жасалып, мазмұндық мәнін ашу арқылы қазақ халқына тән дүниенің тілдік бейнесі көрсетілді;
- оқушылар арасында тәжірибелер жүргізіліп, трилогияның маңызы түсіндірілді, ұсыныс-пікірлер тиісті мекемелерге жолдалды;
- І.Есенберлиннің “Көшпенділер” тарихи трилогиясындағы фразеологизмдердің шебер қолданысы шығарманың этномәдени, тарихи мазмұнымен сабақтас өрілгені нақты анықталды;
- Оның шығармаларын зерттеу арқылы қаламгер шығармашылығын таныту жолындағы жаңа бастамалар алға қойылды;

Зерттеудің нәтижесі мен қорытынды: Қазақтың біртуар перзентінің шығармашылығын тақырып жағынан зерттеп, оқушылардың төл туындыға деген көзқарасын жақсарту арқылы зерттеу жұмыстарына бейімдеу.

Нәтижелерді практикалық қолдану салалары: Зерттелген обьект ғылыми-теориялық негіздерді нақтылай түсуге белгілі бір дәрежеде өз үлесін қосады. Зерттеу барысында талдау жасалынған тілдік деректерді қазақ тілінің түсіндірме, фразеологиялық сөздіктерді құрастыруға пайдалануға болады. Әдебиет сүйер қауымға, ұрпақ тәрбиесіне, мұғалімдерге зерттеу қорытындылары көрнекілік құрал ретінде ұсынылады.