Атмосфералық қысымның биіктікке байланысты өзгеруіне есептер шығару

Сабақтың тақырыбы: Атмосфералық қысымның биіктікке байланысты өзгеруіне есептер шығару
Сабақтың мақсаты: 1. Оқушылардың атмосфералық қысым тақырыбы бойынша алған теориялық білімдерін есептер шығару арқылы тексеріп бағалау.
2. Оқушыларды тез есептеуге, сызбалар сызумен формулалар жазып есеп шығаруда ұқыпты жазуға және есептеудің тиімді әдістерін пайдалануға тәрбиелеу.
3. Есептер шығару арқылы оқушылардың ойлау қабілетін дамыту және атмосфералық қысымның тіршіліктегі маңыздылығын ұғындыру.
Сабақтың көрнекілігі: Мұнаралар мен биік ғимараттар моделдері мен суреттері.
Сабақтың әдісі: Баяндау, есептер шығару.

Сабақтың барысы: 1. Ұйымдастыру бөлімі
2. Үй тапсырмасын тексеру
3. Жаңа сабақ бойынша түсініктемелер мен тапсырмалар беру
4. Есептер шығару
5. Бекіту
6. Үйге тапсырма беру

Жерді қоршаған ауа қабаты – атмосфера. Ауа – газ, ол оңай сығылады. Атмосфераның жоғары бөлігі Жерге жақындаған сайын төменгі бөлігіне қысым түсіреді. Нәтижесінде Жер бетіндегі атмосфера тығыз және қысымы да көбірек болады, ол газдың концентрациясына байланысты. Бұдан шығатыны атмосфералық қысым теңіз деңгейімен салыстырғандағы биіктікке байланысты болады. Атмосфералық қысымның теңіз деңгейіндегі мәні 760 мм. сын. бағ. тең екені анықталған және ол қалыпты жағдай болып есептеледі. Шартты жағдайда: Pо=760 мм. сын. бағ.=101325 Па= 105Па.
Теңіз деңгейі бойынша өте дәл есептеудің нәтижесінде әрбір 110м биіктікке көтерілгенде барометр 1см түсетіні анықталған, яғни 11 м - ге биіктегенде қысым 1мм. сын. бағ.- на азаяды.
(Есеп шығару үшін осы тұрақтыларды шартты түрде белгілеп алайық. Po = 760 мм. сын. бағ.
P′=1мм. сын. бағ.
ho=11м )

Атмосфералық қысымның биіктікке байланысты өзгеруін өлшеу үшін альтиметр деп аталатын прибор жасалды.
Енді өткен тақырып бойынша және жоғарыда көрсетілген мәліметтерді негізге ала отырып атмосфералық қысымның биіктікке байланысты өзгеруіне есептер шығарайық:
Мәліметтер: 1. Мәскеудегі Останкино телемұнарасының биіктігі – 540м.
2. Берлиндегі телемұнара биіктігі – 361, 5м.
3. Париждегі Эйфель мұнарасының биіктігі – 305м.
4. Мәскеу университетінің ғимаратының биіктігі – 240м.
5. Мәскеудегі Шуховский радиомұнарасының биіктігі – 162м.
6. Италиядағы Пизе мұнарасының биіктігі – 54, 5м.
(Журнал ФА №2. 2010ж. 11бет. Сурет)

Есеп №1. Останкино теле мұнарасының биіктігі 540м. Етегіндегі атмосфералық қысым қалыпты болғандағы оның шыңындағы барометрдің көрсеткіші қандай болады? (Жауабы: 711 мм. сын. бағ.)
Берілгені:
Po = 760 мм. сын. бағ.
P′=1мм. сын. бағ.
ho=11м
h=540м
P=?
Шешуі: 1) 11м = 1 мм. Сын. Бағ.
540м = х
Х=540 м * 1 мм. Сын. Бағ./11 м= 49 мм. сын. бағ.
P=Po – x = 760 мм. сын. бағ – 49 мм. сын. бағ = 711 мм. сын. бағ.
Жауабы: 711мм. сын. бағ
2) P″=h•P′/ho=540м•1мм. сын. бағ./11м=49мм. сын. бағ.
P=Po - P″ =(760 - 49) мм. сын. бағ.= 711мм. сын. бағ.
Жауабы: 711мм. сын. бағ.

Есеп №2. Қалыпты жағдайдағы Берлин мұнарасының шыңындағы барометрдің көрсеткіші 727мм. сын. бағ.- на тең болса, онда оның биіктігі қандай? (Жауабы: ~363м)
Берілгені:
Ро=760мм, сын, бағ.
Р=727мм. сын. бағ.
P′=1мм. сын. бағ.
ho=11м
h=?
Шешуі:
ΔP=Po – P= (760 – 727 ) мм. сын. бағ.=33мм. сын. бағ.
H=ho • ΔP/P′ = 33мм. сын. бағ • 11м/ 1мм. сын. бағ.=363м
. Жауабы: ~363м

Үйге тапсырма:
Есеп №3.
Суретке қарап Астана қаласындағы биіктігі 97метр «Байтерек» мұнарасы мен Нью - Йорк қаласындағы биіктігі 93 метр «Бостандық» мұнарасына есеп құрастырып шығару.
Есеп: Осы мұнаралардың басындағы атмосфералық қысымдар қаншаға тең?
1) «Байтерек» мұнарасы үшін:
Берілгені:
Po=760мм. сы. бағ.
P′=1мм. сын. бағ.
ho=11м
h=97м
P=?
Шешуі: P″=h•P′/ho=97м•1мм. сын. бағ./11м=8, 8мм. сын. бағ.
P=Po - P″= (760 – 8, 8) мм. сын. бағ.=751, 2мм. сын. бағ.
2) «Бостандық» мұнарасы үшін:
Берілгені:
Po=760мм. сы. бағ.
P′=1мм. сын. бағ.
ho=11м
h=93м
P=?
Шешуі: P″=h•P′/ho=93м•1мм. сын. бағ./11м=8, 45мм. сын. бағ.
P=Po - P″= (760 – 8, 45) мм. сын. бағ.=751, 6мм. сын. бағ.