ХХ ғасырдың басындағы Қазақстанның музыка, бейнелеу және қолданбалы өнері

Қазақстан тарих сабағы 9 сынып
Сабақ тақырыбы: ХХ ғасырдың басындағы Қазақстанның музыка, бейнелеу және қолданбалы өнері
Мақсаттары:
1. ХХ ғасырдың басындағы Қазақстанның музыка, бейнелеу және қолданбалы өнерін сипаттау арқылы тақырып мазмұнын ашу.
2. Жалпы білім деңгейлерін, ойлау дағдысын арттыру,
3. Қазақ халқының мәдениетіне сүйіспеншілік және құрмет сезімдерін орнықтыру.

Түрі: кіріктірілген сабақ
Әдісі: флипчарт, сұрақ - жауап, әңгіме - дәріс, мектеп мұражайына сырттай саяхат
Сабақ жоспары:
1. Ұйымдастыру
2. Ұй тапсырмасын тексеру: - хронологиялық диктант
3. Жаңа тақырып: - музыка пәнінің мұғалімі Мукушева Ж. С.
- сурет пәнінің мұғалімі Қарашолақов Б. А.
- мектеп мұражайына сырттай саяхат
4. Бекіту
5. Үй тапсырмасы бойынша нұсқау беру
6. Қорытынды

Сабақ барысы:
1. Ұйымдастыру
Сабақ жоспарымен таныстыру
2. Ұй тапсырмасын тексеру:
♦ ХРОНОЛОГИЯЛЫҚ диктанат:
1............. Чехословак корпусының бүлігі
2............. ІІ Николай, оның отбасы мүшелері атылды
3............ Орынбор қаласында Азамат соғысының алғашқы ошағы пайда болды
4.......... Орынборды атаман Дутов басып алды
5........... Ә. Жангелдин бастаған экспедиция Ақтөбе майданының әскери бөлімшелеріне қару - жарақ, дәрі - дәрмек жеткізді
6.......... Қазақ жерін басқару жөнінде Революциялық Комитет (Қазревком) құрылды
7........... Орынбор қаласында “Қырғыз (Қазақ) Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасын құру туралы” Декрет жарияланды
8............... Қызылорда қаласында Қазақ АКСР - і Кеңестерінің V съезі өтті
9.............. Қазақстандағы Азамат соғысы жылдары
♦ ТЕКСЕРУ:
1. 1918ж 25маусым - Чехословак корпусының бүлігі
2. 1918ж 16 шілдеде ІІ Николай, оның отбасы мүшелері атылды
3. 1917ж, қараша - Орынбор қаласында Азамат соғысының алғашқы ошағы пайда болды
4. 1918ж шілдеде Орынборды атаман Дутов басып алды
5. 1917ж, тамыз - қараша - Ә. Жангельдин бастаған экспедиция Ақтөбе майданының әскери бөлімшелеріне қару - жарақ, дәрі - дәрмек жеткізді
6. 1919ж, шілдеде Қазақ жерін басқару жөнінде Революциялық Комитет (Қазревком) құрылды
7. 1920ж 26 тамызда Орынбор қаласында “Қырғыз (Қазақ) Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасын құру туралы” Декрет жарияланлы
8. 1925ж 15 - 19 сәуір - Қызылорда қаласында Қазақ АКСР - і Кеңестерінің Vсъезі өтті
9. 1918 - 1920жж -. Қазақстандағы Азамат соғысы жылдары
♦ БАҒАЛАУ:
«5» - қате жоқ, 1 қате
«4» - 2 қате
«3» - 3 - 5 қате

3. Жаңа тақырып:
Мұғалім: Бүгінгі сабақты тақырыпқа байланысты музыка пәнінің мұғалімі Мукушева Ж. С. және сурет пәнінің мұғалімі Қарашолаков Б. А жүргізуге көмектеседі.
Музыка өнері өзіне ғасырлар бойы ұрпақтардың рухани тәжірибесін сіңірді. Қазақтың дәстүрлі музыкалық тілі өте бай және ол халықтың ғасырлар бойғы тарихи тәжірибесін бейнелейді.
Музыка өнері және дәстүрлі музыкалық аспаптар туралы Жайнагуль Сембековна – музыка пәнінің мұғалімі айтып береді

1. ХХ ғасырда қазақтың музыка өнері жаңа музыкалану мен жанр формаларымен ерекшеленді. Қазақтың музыкалық және ән өнері Кеңес өкіметінің аса мән берген, қызушылығын тудырған нысанына айналады. Жаңа кезеңде музыка өнерінің дамуына ХХ ғасыр басындағы белгілі халық композиторлары мен әншілерінің, композитор - аспапшылардың әсері ерекше болды. Олардың арасында қазақтың жазба әдебиетінің негізін қалаған Абай Құнанбаев, Біржан Қожағұлов, Жаяу - Мұса Байжанов, Дәулеткерей Шығаев, Құрманғазы Сағырбаев, Ықлас Дүкенов, Мұхит Мералиев, Балуан - Шолақ, Ақан - Сері, Тәттімбет, Мәди, Қазанғап, Дина Нүрпейісова, Кенен Әзірбаев және басқаларды атауға болады.

Иса Байзақов.
Әкесі Байзақ ескіше хат таныған, жасында ән салып, өлең шығарған, шағын шаруалы, сауыққой кісі болған. Иса 9 - ға шыққанда шешесі қайтыс болып, өлеңші, әңгімеші әжесі Жанбаланың бауырында өседі. Нағашы ағасы Рахмет оған домбыра тартып, ән салуды үйретеді. Кішкентайынан “Әнші Иса” атанады. 1932 – 40 жылдары Алматы, Қарағанды, Семей қалаларында радиода, филармонияда, Жазушылар одағында қызмет істеді. Өлеңдері 1924жылдан жариялана бастады. Сан қырлы талант иесі Байзақовтың, әсіресе, суырып салма ақындық өнері қазақ әдебиетіндегі осы бір ерекше құбылыстың жалғасындай еді. Байзақов жазба әдебиет өкілі ретінде де шоқтығы биік көркем туындылар қалдырды.

Жамбыл Жабаев (1846 - 1945) – қазақ халық поэзиясының әйгілі тұлғасы, өлең сөздің дүлдүлі, жырау, жыршы. Туған жері – Жамбыл облысындағы Жамбыл тауының етегі. Жамбыл - әрі эпик, әрі айтыс ақыны; абыз жырау әрі жауынгер жыршы. Ол шын мағынасындағы биік парасатты өнерпаз, азаматтық саяси поэзияны қалыптастырушы.

Кенен Әзірбаев (1884 - 1976)- ақын, композитор және жырау. Жыр алыбы Жамбылдың шәкірті және өнерін жалғастырушы. Ол - әуен тіліне көшірілген 150 өлең жазған тұлға.
Кененнің әншілік өнермен даңқы шыққан. Ол өз шығармаларында Біржан сал, Ақан - сері сияқты белгілі қазақ ақындарының ең үздік дәстүрлерін жалғастырушы. К. Әзірбаев шығармаларының басты тақырыбы - біртұтас халық өмірі, сондай - ақ, әрбір адамның жеке үміттері мен армандары.

Әміре Қашаубаев (1888 - 1934) – атақты әнші, актер әрі музыкант.
1925 жылы Парижде өткен Бүкіл дүние жүзі сән өнері көрмесінде «Ағаш аяқ», «Қанапия», «Үш дос», «Жалғыз арша», «Қосбалапан», т. б. әндерді орындап, 2 - бәйгемен қоса күміс медаль алды. «Париж апталығы» газеті мен «Ле мюзикаль» журналы оның сирек кездесетін талант екенін жазса, Сорбонна университетінің профессоры Перно фонографқа Әміренің орындауында бірнеше ән жазып алған. 1927 жылы сәуір айында арнайы шақыртумен Мәскеу консерваториясының залында қазақ әндерін тамылжыта шырқады. Сол жылы Германияның Майндағы Франкфурт қаласында өткен Халықаралық музыкалық көрмеде концертке қатысып, қазақтың халық әндерін әлемге паш етті.