Оқушы шығармашылығын дамытудың алғы шарттары және сыныптан тыс жұмыстар

Оқушы шығармашылығын дамытудың алғы шарттары және сыныптан тыс жұмыстар.
«Оқушыны оның берген жауаптарына емес, саған қойған сұрақтарына қарап бағала” Вольтер.
“Бала жайлы әділетті де дұрыс ойлау үшін біз оны өз өрісінен біздің өрісімізге алып келуге тиіс емеспіз. Қайта оның рухани әлеміне көшуге тиіспіз ”. Н.Н.Прогов.
“Қазақстан Республикасы 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасындағы” орта білім берудің мақсаты - жылдам өзгеріп отыратын дүние жағдайларында алынған терең білімнің, кәсіби дағдылардың негізінде өзін өзі дамытуға, адамгершілік тұрғысынан өз бетінше шешім қабылдауға қабілетті жеке тұлғаны қалыптастыру міндетін атқару мұгалімнің педагогикалық шеберлігімен білімділігін, әдіскер шығармашылығын талап етеді.
“Білім Заңында” мектеп оқушылары бойында адамгершілік және тұрмыс негіздерін қалыптастыру, азаматтыққа тәрбиелеу, олардың ақыл - ой, танымдық шығармашылық қабілеттерін айқындау міндеттері айтылған.

Мектептегі жеке тұлғаны дамыту үшін ұстаз тұлғасына қойылатын негізгі талаптар:
1. Шәкірт жанын түсініп, оны зерттей білу шеберлігі,
2. Шәкірттің жеке тұлға екенін мойындауы.
3. Өзіне сын көзбен қарай алуы. және өзіне айтылған сынды қабылдай алуы.
4. Шәкіртке ықпал ете білуі
5. Шәкірттен шындық айта білуді талап ете алуы.
6. Шәкірт бағалай алатындай білімдарлық, адамгершілік қабілеті
7. Ойлау, сөйлеу шеберлігі
8. Шығармашылық ізденгіштік қабілеті болуы шарт.

Ұлы Орыс педагогі К. Д. Ушинский педагог мамандығын жоғары бағалай келіп:
“Мұғалім мамандығы сырттай қарапайым болғанымен, тарихтағы ең ұлы істердің бірі” деген.

Мұғалім халқымыздың болашағы болып саналатын өскелең ұрпақтың интеллектуалды негізін салушы, рухани дүниесін қалыптастырушы, және ол ұрпақтар тәрбиесіне жауапты қоғамның сенімді өкілі. Сондықтан әр мұғалімнің кәсіби жетілуінің негізі факторы - өздігінен білім алу болып табылады,
Бұл бағытта әрбір мұғалім озық педагогикалық тәжірибелерді зерттеп, мектептегі немесе тұрғылықты жердегі кітапханалардан әдебиеттермен танысып, өз жоспарлары бойынша жұмыс істеуі міндетті.
Өздігінен білім алуда атқаратын қызметтері ретінде: М. Князеваның мынадай топтамасын келтіруге болады:
1. Экстенсивтік - жаңа білімдерді іздестіру, жинақтау.
2. Компенсаторлық - мектептік білімнің олқылықтарын толтырып, өз біліміндегі кемшіліктерді жою.
3. Бағдарлық - мәдениет және қоғам ішінде өз орнын анықтау.
4. Дамытушылық - өзіндік сананы, есте сақтау қабілетін, ойлау қабілетін, шығармашылық сапаларын дамыту.
5. Әдіснамалық - кәсіби біліктілігін жетілдіру, дүниенің тұтастығын түсіне алу.
6. Коммуникативтік - түрлі кәсіптер, ғылымдар, адамдар арасындағы байланыстарды орнату.
7. Шығармашылық - шығармашылыққа үйрену.
8. Жаңашылдық - қалыптасып қалған пікірлерге жаңаша көзқарастардың туындауы, ескілікті жою және жаттандылықтан арылу.
9. Психологиялық - зиялы адамдар қатарынан екенін сезіну, өзін зиялылар қауымының бір бөлігі ретінде сезіну.
10. Геронтологиялық - жасы ұлғайған адамдардың өздігінен білімдерін жетілдірулері арқылы заманауи жаңалықтардан хабардар болып отыруы.
Бүгінгі күні ғылым мен техниканың даму деңгейі әрбір оқушыға сапалы және терең білімнің және іскерліктің керектігін талап етеді. Сол себепті де - оқушылардың шығармашылық ойлауын дамыту, оқушының табиғи дарындылығын пайдалана отырып, ғылыми көзқарасы мен белсенділігін дамыту керек.
Шығармашыл адам - ол жасампаз тұлға. Ол өзін, айналасын, қоғамды жаңартып отырады.
Математика сабағында оқушылардың шығармашылық қабілетін дамытуға әсер ететін факторлар:
- жүйелі жұмыстар
- сабақ оқыту тәсілдері
- үйірме жұмыстары
- ғылыми жұмыс
- оқу құралдары
- оқулық
- электрондық оқулықтар
- желілік байланыстар.
Шығармашылық іс - әрекет шәкірттің білімге, нәтижеге жетуге деген өте белсенді, дербес танымдық іс - әрекеті.
Шығармашылық дегеніміз - алынған ақпаратты түрлендіріп, тапқырлық танытып бірыңғай ойларды қорыта білуі, оралымды ойлау қабілеттері, зерттеушілік белсенділігі.
Оқушының шығармашылық іс әрекеті қалыптасуының негізгі кезеңдері:
1. Айқын дұрыс қойылған мақсат
2. Қосымша мәліметтер іздеу
3. Нәтижені жан жақты тексеру.
Шығармашылықтың пайда болуының негізгі шарттары:
1. Пәнге үйретудің еркіндігі.
2. Білім кеңістігінің әр бағытты болуы.
3. Мұғалім мен оқушының бірлескен шығармашылық жұмыстары.
Шығармашылықты дамытудың алғы шарттары:
1. Оқушының шығармашылық деңгейін анықтау.
2. Оқушының қызығушылығын, белсенділігін арттыру.
3. Оқушының мүмкіншілігіне қарай тапсырмаларды жүйелі түрде орындату.
4. Шығармашылық қабілетті тәрбиелеу барысында кездесетін қиындықтар мен қарама - қайшылықтарды есепке алып, зерттеу.
5. Оқушының шығармашылық қабілетін тәрбиелеуді кезең бойынша сатылап дамыту.
6. Мұғалімнің өз ісіне ізденімпаздықпен қарап, сабақты шығармашылықпен өткізуі.
Оқушы шығармашылығын дамыту мынадай үш кезеңмен анықталады:
1. Анықтау кезеңі: Оқушылардың шығармашылық қабілеттерінің бастапқы деңгейін анықтау, оқушыларды қабілет деңгейіне қарай топтау.
2. Қалыптастыру кезеңі: Шығармашылық тапсырмалар жинақталған әдістемелік нұсқау жасап, оның тиімділігін оқу үрдісінде тексеріп, оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамытып, білім деңгейлерінің артуын қамтамасыз ету керек.
3. Бағалау, қорыту кезеңі: Алдыңғы жасалған жұмыстар нәтижесінде оқушының шығармашылық әрекетке деген тұрақты қызығуы қалыптасып, белсенділігі артып, шешімдер құра білуі тиіс.
Шығармашылық тұлғадағы ең басты фактор: білуге құмарлық, терең түрлі сипатта қабылдағыштық, меңгеруге икемділік, ақыл - ой белсенділігі, зейін, ой ұшқырлығы.
Оқушының шығармашылық қызығушылығына әсер ететін факторлар:
1. Оқу мазмұны.
2. Оқушының бағыты мен жоспарына меңгерілетін білімнің сәйкестігі.
3. Оқу материалының мазмұны, қызықты болуы.
4. Мұғалімнің шеберлігі.
5. Жеке тұлғаның ерекшелігі.
6. Оқу үрдісіндегі жағымды қарым - қатынас.
Оқушының шығармашылық қызығуының дамуы, жеке
тұлғаның қалыптасуы барысында дамитындықтан оқушының жас ерекшелігіне аса мән берілуі керек.
ҚР “Білім туралы” заңының 41 бабында “Педагог қызметкерлер оқушылардың мемлекеттік білім беру стандарттарында көзделген деңгейден төмен емес білім, білік, дағдыны қамтамасыз етуге, шығармашылық қабілеттерінің дамуы үшін жағдай жасауы міндетті”- делінген. Сондықтан оқушыларды шығармашылыққа баулып, олардың белсенділігін, қызығушылығын арттыра түсу үшін сыныптан тыс жұмыстардың рөлі зор.