Функционалдық сауаттылық дегеніміз не?

Функционалдық сауаттылық дегеніміз не?

Жалпы функционалдық сауаттылық деген ұғымды таратып айтар болсақ, адамдардың (жеке тұлғаның) әлеуметтік, мәдени, саяси және экономикалық қызметтерге белсене араласуы және өмір бойы білім алуына ықпал ететін базалық факторы. Яғни бүгінгі жаһандану дәуіріндегі заман ағымына қарай ілесіп отыруы. Сонымен, функционалдық сауаттылық адамның мамандығына, жасына қарамастан үнемі білімін жетілдіріп отыруы. Мұндағы басшылыққа алынатын функционалдық сапалар: белсенділік, шығармашылық тұрғыда ойлау, шешім қабылдай алу, өз кәсібін дұрыс таңдай алуға қабілеттілік, т. б. Яғни, жалпы білім беретін мектептерде Қазақстан республикасының зияткерлік, дене және рухани тұрғысынан дамыған азаматын қалыптастыру, оның физикалық құбылмалы әлемде әлеуметтік бейімделуін қамтамасыз ететін білім алудағы қажеттіліктерін қанағаттандыру болып табылады. Білім алушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту – бүгінгі заманның басты талабы. Болашақ азамат өз ұлтының асыл мұрасынан сусындау арқылы туған халқының тарихымен, мәдениетімен жете танысып, білімін кеңейтеді.

Біздің еліміз осы кезге дейін PISA халықаралық зерттеуінің 4 цикіліне (2009, 2012, 2015, 2018 жылдар) қатысып келеді. Халықаралық зерттеудің негізгі үш бағыты олар: математикалық сауаттылық, жаратылыстану - ғылыми сауаттылық және оқу сауаттылығы.

«Оқу сауаттылығы» термині кең мағынада қарапайым оқу біліктілігін емес, мәліметтерді айқындай білу қабілеттімен анықталады.
Мектеп жасындағы балалардың тек оқу техникасын меңгеруі қазіргі таңда қабілеттілік болып есептелмейді. Оқу сауаттылығы туралы түсінік білім алушылардың әртүрлі форматтарда берілген мәтіндерді түсіне білуі, олардың мәні мен мазмұнын түсініп тұжырымдауы және білім алушылардың мектептен тыс уақыттарда, әртүрлі өмірлік жағдаяттарды шешуде оқығанын қолдана білу іс - әрекеттеріндегі қызметтерін бағалауға негізделген. Сөзімізді нақтылай түссек, оқу сауаттылығы – жазба мәтіндерді түсіну, өз мақсатына жету үшін оның мазмұнын қолдану, қоғам өміріне белсенді қатысу үшін білімі мен мүмкіншіліктерін дамыту қабілеті.

Функционалдық сауаттылықты дамыту тетіктері:

• Оқыту әдіснамасы мен мазмұнын түбегейлі жаңарту;
• Оқыту нысандары мен әдістері;
• Оқыту нәтижелерінің бағалау жүйесін өзгерту;
• Қосымша біліммен және мектептен тыс сабақтармен қамту;
• Мектепті басқару моделі;
• Барлық мүдделі тараптармен әріптестікке негізделген достық қалыптағы білім беру ортасының болуы;
• Ата - аналардың балаларды оқыту мен тәрбиелеуге белсенді қатысуын қамтамасыз ету;

Функционалдық сауаттылықты қалыптастырудың деңгейіне талдау
S (күшті)
O(қолайлы мүмкіндіктер)
W(әлсіз)
- Алған білімін өмірде қолдана біледі;
- Қызығушылықтарының артуы;
- бәсекеге қабілетті тұлға қалыптасады;
T(қауіп)
- материалдық техникалық базаның жетіспеушілігі;
- бәсекелестікке сай болмауы;
- білімін жетілдіреді;
- халықаралық стандартқа сай;
- фунционалдық сауаттылықты қалыптастыру туралы әдістемеліктердің аздығы;
- ақпаратты көп алады;
- мұғалімдердің меңгере алмауына байланысты практикада қолдана алмауы;
- болашақта экономикаға әсері (егер сапалы білім берілмесе);
- озық технологияларды қолданады;
- өмір бойы оқу;
Функционалдық сауаттылықтың сипаттамалық белгілері
Оқушылардың өзгермелі өмірге бейімделудің шарты
Оқушылардың сыртқы ортамен қарым - қатынас жасау қабілеті
Оқушылардың жеке бас қабілеттерін дамытудың тетігі
Оқушылардың әлеуметтік – мәдени дамуының өлшемі
Оқушылардың әлеуметтік дағдыларын дамытудың негізі
Оқушылардың білім, білік, дағдыларының құзыреттілікке ұласу жолы

Қалай үйрену/үйрету

• Өздігінен Белсенді әрекеттер арқылы Бірлесе Рефлексия
• Өздігінен
• Белсенді әрекеттер арқылы
• Бірлесе
• Рефлексия
• Қағидалық мәселелер Нақты білік пен дағды
• Қағидалық мәселелер
• Нақты білік пен дағды
• Адам болу үшін, тұлға болу үшін Азамат болу үшін Маман болу үшін
• Адам болу үшін, тұлға болу үшін
• Азамат болу үшін
• Маман болу үшін

Не нәрсеге үйрену/үйрету
Не үшін үйрену/үйрету
Оқушы
Қалай оқу керектігін үйрену

• Өзін - өзі еркін ұстайды, ашықтыққа үйренеді.
• Өзін - өзі еркін ұстайды, ашықтыққа үйренеді.
• Өзара әрекеттестік арқылы «ықпалдасу атмосферасын» түзеді.
• Өзара әрекеттестік арқылы «ықпалдасу атмосферасын» түзеді.

Мұғалім

• Оқу, білім алу, үйрену қағидасын ұстанады.
• Оқу, білім алу, үйрену қағидасын ұстанады.
• Өмір сүруге, еңбек етуге, қарым - қатынас пен жаңа нәрсеге үйренуге бейімделеді.
• Өмір сүруге, еңбек етуге, қарым - қатынас пен жаңа нәрсеге үйренуге бейімделеді.

Ақмола облысы, Зеренді ауданы,
Чаглинка станциясының негізгі
орта мектебінің бастауыш сынып
мұғалімі Сексембаева Зиягуль Байзаковна