«Әдебиет теориясы» бейіндік курсына арналған көмекші құрал

«Әдебиет теориясы» бейіндік курсына арналған көмекші құрал

1. Антитеза – ақын - жазушылар бір нәрсе суреттегенде екі затты қатар қойып суреттеп, үшінші заттың бейнесін суреттеп көрсетеді. Мысалы, Ақжүніс Қарт Қожаға:
«Қара жерге қар жауар,
Қарды көр де етім көр!
Қар үстіне қан тамар,
Қанды көр де бетім көр!- деп салыстырады.
Сонда бетінің аппақ екенін Ақжүніс осылай көрсетеді».

2. Анафора – өлең тармақтарында сөз басында ғана бір немесе бірнеше сөздің қайталанып келуі.
Қосшыға Қоқан жазылды,
Қоғам болды соқа алды - дейтін.
Сықыр - сықыр соқасы,
Қазақ осы - дала дейтін, күн дейтін,
Қазақ осы – өнер алды тіл дейтін
(Қ. Мырза Әли)

Солқылдатты сол маңды.
Қолаң шашты тұқымды
Қоқан жерді қопарды.
Өлеңнің әр жолы кейде
Бір сөзден басталады...
(І. Жансүгіров, «Көктемде»)

3. Антоним - жеке сөзбен аталған мағынасы қарама-қарсы сөздер.
Жоғары - төмен үйрек - қаз,
Ұшып тұрса сымпиып.
(Абай, «Жаз»)
Ақ-қара, алыс-жақын. Бұл оңай мәселе, өйткені бұны қазақ тілінде де өтеді.

4. Ассонанс – өлең тармақтарының бастапқы сөзі тек қана біріңғай дауысты дыбыстардан басталады.
Ағынды менің Ақсуым,
Ақырып әлі ағасың.
Ақилаған ашумен
Ақтарды асқар сабасын.
(І. Жансүгіров «Ағынды менің Ақсуым»)
... Қатараған қара нар
Арқаның қиып алған күн,
Алма мойын аруды
Ат артына салған күн.
(«Мұнар күн», Махамбет)