Өзен және көл

Дүниетану 4 сынып
(Аралас сабақ)
Сабақтың тақырыбы: Өзен және көл
Сабақтың мақсаты. «Өзен және көл» ұғымының құндылық ретіндегі мәнін ашу.
Сабақтың міндеттері: Қазақстанның өзендері мен көлдері жайында бастапқы түсінік қалыптастыру;
Өзен мен көлдерді тиімді пайдалану және сақтау жөнінде пікір, сенім қалыптастыру.
Өзен көлдерді қадірлеуге, үнемдеуге тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: Жаңа материалды игеру сабағы:
Сабақтың әдісі: Түсіндіру, сұрақ - жауап, кесте.
Сабақтың көрнекілігі: Кітап, физикалық карта мен кескін карта
Пән аралық байланыс: Өзін - өзі тану, дүниетану.
Сабақтың барысы:

Мұғалім әрекеті
- Оқушылармен амандасу
- Оқушыларды түгендеу
(Орындарында шаттық шеңберге тұрғызу.)

- Жылт – жылт еткен,
Жырадан өткен(Су)
********
Жер астынан тесіп шығады, Бұралаңдап, серуен де құрады (Бұлақ)
********
Басталып мұздықтан жол тартар,
Жарыққа, айналып буырқанып,
Сағадан бір шығар. (Өзен)

- Балалар не себепті су, бұлақ, өзен туралы жұмбақ жасырды деп ойлайсыңдар?

Иа балалар бүгін біз Өзендер мен Көлдер туралы оқып білетін боламыз.
(Оқушылар орындарына отырады)

Таулардан өзен ағар сарқыраған,
Айнадай сәуле беріп жарқыраған.
Жел соқса, ыстық соқса бір қалыпта,
Аралап тау мен тасты арқыраған
Өксіген оттай жанып жануарлар,
Өзеннен рахат тауып басылады.- деп жырлаған өзен көлдерді сендер картадан көріп отырсыңдар ма?
Өзен көлдерді қалай білдіңдер?
Жеріміздің қаншама бөлігін су алып жатыр деп ойлайсыңдар?
- 3/1 бөлігін
- Балалар қараңдаршы Қазақстан территориясында көлемі әр түрлі 40 тан астам өзендер бар екен. Қандай өзендер деп ойлайсыңдар?
- Мыс: Ертіс, Есіл, Жайық, Тобыл, Сырдария, Іле, Нұра,
Көлдер немен толығады
Өзендер көлге құйылады
- Балалар, осы өзен көлдердің қайсысы қай жақта орналасқан?
- Шығыста: Зайсан. Марқакөл, Ертіс
Батыста: Каспий, Арал, Жайық
Оңтүстікте: Алакөл, Балқаш, Сырдария, Іле
Солтүстікте: Нұра, Есіл

- Балалар осы өзен көлдер бойынша
3 сыныпта осы өзен көлдер туралы қандай өлеңдер жаттап едік?
І - топ:
Арайлы таң нұрын шашты күлімдеп,
Шымылдығы ну қамыста дірілдеген.
Үнсіз Зайсан, Алып кептер сияқты,
Қанаттарын Бауырына алған гуілдеп.
ІІ - топ:
Толқындар түсін бояп қара көкпен,
Толқысып ақтық демін алады өктем,
Балығын ілем дей ме Бұқтырманың,
Шүйіліп қыран бүркіт қарап өткен.
ІІІ - топ:
- Ы. Алтынсариннің «Өзен»
Көңілің суын ішсең ашылады,
Денеңде бар дертіңді қашырады.
Өксіген оттай жаанып жануарлар,
Өзеннен рахат тауып басылады.

- Олай болса, адамға өзен көлдің керегі барма?
- Иә, себебі сусыз адамдар өмір сүре алмайды.
Тіпті жан - жануарлар мен өсімдіктерде?
Олар осы өзендер арқылы тіршілік етеді.

- Өзендердің қандай пайдасы бар деп ойлайсыңдар?
- Балықтар ауланады, егістіктер суғарады, тоқ көзін алуға болады.

Жаңа ақпарат
Дұрыс айтасындар балалар. Тұщы судың бірі көзі – өзен. Судың қажеттілігі сондай тіпті қалалар өзендердің жанына жақын салынады екен. Себебі тұщы су өте қажет. Өзендерде
ірі стансалар салынып, су күшінен электр қуаты өндіріледі. Қазақстанда үлкенді - кішілі өзендер өте көп. Мыс: Жайық, Ертіс, Есіл, Тобыл т. б
Көлдердің үлкені - Каспий теңізі, Арал теңізі
Балқаш көлінің суының жартысы – тұзды, жартысы тұщы
Ең тереңі – Байкал
- Осы құндылықтарымызды жоғалтуға болама?
- Жоқ
- Олай болса..

Бекіту (кітаппен жұмыс)
Ы. Алтынсариннің
«Таза бұлақ»әңгімесін оқуға ұсынылады.
- Әй, жолаушы, болсаң осы бұлақтай бол,- деген жазудың мәнін ашады.
- Балаларға оқулықта айтылған. қалалар мен біздің тұратын жерді картадан көрсету ұсынылады.
І - топ: бірінші жолаушы
ІІ - топ: екінші жолаушы
ІІІ - топ: үшінші жолаушы

Тамшы болып тамайық,
(бір орында секіру)
Арықпен бірге ағайық.
(екі - екіден бірігеді)
Көлшік болып жиналып
(көлшік болып жиналып)
Күнге қолды бұлғайық
(төрт - төрттен бірігеді)
Күн көзімен құрғайық,
Бу боп аспан төрінде
Бұлттар санын құрайық,
(төрт - төрттен бірігеді)
Бұлттан жаңбыр сөгілер
(қайта жеке - жеке тарайды)
Жер әлемге төгілер
(Орындарынан секіреді)