Мерейдің сақтар ханына айтқаны

Мұхтар Шаханов

Мерейдің сақтар ханына айтқаны

Біз әрқашан жан байлығын адамның,
Болашағы деп қарадық ғаламның.
Кәне, ақыл - таразыға төрелік
Берелік те сіз басқарған хандықты
Мысалға алып көрелік.
Сіз бірінші орынға
Адамзаттың қара күшін қойдыңыз,
Сөйтіп, елдің игі істерге құштарлығын жойдыңыз,
Қара күшпен қызықтырған дүрмекті
Қайдағы бір ойсыз, есер палуандар
Ақындардан әлдеқайда құрметті.
Басқа есікке жасадыңыз ілгекті.
Жұрт ішінен достыққа іңкәр, парықты
Біреу туса күндей жарқын санасы,
Бүкіл халық даңқты...
Өткен жылы біздің елдің баласы
Жау қолында, сонау көрші хандықта
Қалып қойған досын іздеп барыпты.
Тек ізгі ойдан алар болсын ән басын,
Самғаса тек сенім жыры самғасын.
Іздеп барса...
Бүкіл хандық жиылып
Дарға асқалы жатыр екен жан досын.
Қайсар жігіт амалсыздан сол елдің
Сіз секілді ханының аяғына құлапты.
"Досым еді тұрақты,
Қиын шақта табысып,
Бірге іздескен мұратты", -
Деп тұтқынның өміріне сауға сұрап жылапты.
"Күнәсі ауыр", - деп шайқапты хан басын.
Сәл ойланып: "Иә, ауырлық нарға сын.
Көкірегіңде жалындаса нар сенім,
Ұлан болсаң сол сенімге шөлдеген,
Бұл жігітті тек бір ғана жолменен,
Құтқаруға мүмкіндігің бар сенің.
Көзіңді бер құрбандыққа,
Оған бола бәсеңсімес алаулы ой.
Достық деген бір бағытқа
Бір көзбенен қарау ғой.
Онда бір көз екеуіңе жетпей ме?
Досың бар ғой жетелер.
Бұл талапқа көнер болсаң, қарағым,
Шартым осы,
Көзіңді ойып аламын.
Сонан кейін досыңды ерт те кете бер?!"
"Құлдық, тақсыр, - депті жігіт шаттанып,
Қайсарлықтан жанарында от жанып:
"Дос тілектің садағасы жанымыз,
Міне көзім, алыңыз!"
Кіреуке сап думанды елге,
Хан үкімі орындалды, не керек,
Тұтқын жігіт туған жерге
Көзсіз досын ертіп келді жетелеп.
Ерлік хабар жылдам екен желден де,
Ерлік хабар дүр сілкінтіп даланы,
Бүкіл ауыл жолға шығып қарады.
Сол көрініс қалып қойды кеудемде.
Ете алмады ел көз жасына иелік,
Бір - біріне сүйеніп,
Келе жатқан екі досты көргенде.
Заман қанша салғанымен бұғалық,
Біздің марғау, соры қалың елден де,
Батыр перзент туылды - ау деп жыладық.
Ең әрісі қиқар атай Ерден де,
Қайта - қайта жас үйіріп көзіне,
Бұл ерлікке өзін мәңгі борыштыдай сезіне,
Той жасады жұртты жиып кешкісін.
Жалғыз ұлға сауын етіп отырған
Атып ұрып жалғыз шұнақ ешкісін.
Ел осылай ер ұланын елеусіз
Қалдырған жоқ, қошеметсіз, демеусіз,
Ал мына сіз сол адамның есімін де білмейсіз,
Сөйте тұра қалың жұртты адалдыққа үндейсіз.
Нағыз ерлік көзіңізге көрінбей
Құзға біткен өрімдей,
Назардан тыс қалып қойды бағасыз.
Сіз өзіңіз айдар таққан ер жігіт деп киелі
Шомақ палуан, дара біткен сүйегі,
Арқаға сап көтере атан түйені,
Марапаттап қуана қол соғасыз,
Иығына алтын шапан жабасыз.
Босқа және
Басқа жақа лағасыз!
Ер қадірін назардан тасалаудан,
Қай ел опа тауыпты?
Иә ерлікті жасамаудан
Бағаламау әлдеқайда қауіпті.