Ауыл - атамекен пернесі

Қадыр Мырза Әли өлеңі

Бұл сөзіме сенбе менің мейлің, сен мейлің,
Сен тұрғанда сембеймін де, сөнбеймін!
Бақытыңды таба алмасаң сүюден,
Басқа тапқан Бақытыңа сенбеймін!

Бұл сөзіме сенбе менің мейлің, сен мейлің,
Отан барда сембеймін де, сөнбеймін.
Туған жерден таба алмасаң қасиет,
Басқа тапқан қасиетіңе сенбеймін!

***
Кентті жерде қонақ үй тәртіп десек,
Жібермейді ауыл да мәртікке есе...
Әрбір үйде он - он бес артық сейсеп,
Әрбір үйде он - он бес артық төсек.

Күн бата кел, кел тіпті түнде, мейлі.
Маңғаз төбет мынауың кім демейді.
Бірін жұмып көзінің, бірін ашып,
Қарайды да қояды, үндемейді.

Ажарында аунақшып күн шуағы,
Ағайындар мейман деп құлшынады,
Аңқылдаған ақ көңіл ақ самаурын
Қонағыңмен бір кіріп, бір шығады.

***
Жанарында жылтылдап назар шуақ,
Жырақ кетсең, жүргенің азар шыдап.
Бүкіл ауыл атынан
Жексенбіде
Бір - ақ адам келеді базаршылап.

Ойын - тойын,
Сауығын жыр басқарған,
Қалжың ғана естисің құрдастардан.
Бір - ақ қазан қайнайды екі үй үшін,
Екі үй үшін келеді бір дастархан.

Күндіз - түні жаппайды ел есігін.
Көршілердің қылығын елесін кім.
Бір әжейдің кебісі
Бір әжейдің
Аяғында жүреді келесі күн.

Тату ауыл бөліскен малтасын да,
Бір ұстайды арасын,
Балтасын да.
Бір атайдың шақшасы
Бір атайдың
Кетіп қала береді қалтасында.

Бар маңайды көлеңке - күңгірт қамап.
Бірте - бірте түседі ымырт - қабақ
Бір жеңшейдің тауығы
Бір жеңгейдің
Қорасына келеді жұмыртқалап.

***
Қабат - қабат бұлт төнсе де басыңа,
Қабағыңды шытпа, жігіт, жасыма!
Біз шегінсек,
Біз жеңілсек,
Біздерді
Байқап тұрып,
Не істемекші жас ұлан?!
От ішінде,
Өрт ішінде күйгенде,
Басыңды име,
Тізе бүкпе,
Именбе!
Ер еңкейсе еңкейеді
Жалғыз - ақ
Туған жердің топырағын сүйгенде!

***
Адам емес сияқты мақұлық - аң,
Ақсап басқан біреулер ақылынан.
Алысынан біреулер пайда тауып,
Азап шегіп жүр біреу жақынынан.

Оған қонбай,
Бас құсы саған қонса,
Басқа түгіл,
Көрмейді ағаң да онша...
Сайтан жайлы аңыздар туар ма еді
Адамдардың бәрі де
Адам болса!

***
Дұшпанға мені балама,
Мұқату іздеп сезімнен.
Адам боп туу – анадан,
Айуан боп кету – өзіңнен.

***
Тағдыр мұны тілемесін, тілесін,
Достық болды менің үлкен үлесім.
Бұл өмірде маған ненің керегін
Менен гөрі өзің жақсы білесің.

***
Ажыратар алыс пенен жақынын
Әжептәуір бар еді ғой ақылың.
Аяқ асты шыға келдің құбылып,
Арғымаққа тиген бойда - ақ тақымың.

Аш қасқырың жатыр екен тар інде,
Қасқыр үшін сәбиің не,
Кәрің не?!
Енді қазір
Бұрын жетіп басқадан
Елден бұрын алсам дейсің бәрін де.

Көрмеп едім бұрын мұндай күйінде,
Сөз болмайтын сән - салтанат,
Киім де.
Дүниенің ең жақсысы
Бүгінде
Болса дейсің менің ғана үйімде.

Өмірді ешкім ұғып біткен жоқ әлі,
Артық кетсем менде жырдың обалы.
Тойға барсаң,
Соңғы кезде байқаймын,
Отыруға ұмтыласың жоғары.

Осы сынды мен өзіңе арнайын.
Өлеңге өріс болар ой да тұр дайын.
Жұмыс орның
Өмірдегі орныңа
Тура келе бермес бірақ әрдайым!

Шын шешенсің,
Егер тілден бал тамса.
Дей бер онда:
Мен сайрайын,
Ал тамсан!
Жұрттан бұрын сөйлерсің - ау сөйлеуін,
Жұрт айтпаған ойды содан айта алсаң!

Бір қанағат болу керек адамда.
Мінез жатыр басқан әрбір қадамда.
Өзін - өзі тапқан адам – бақытты,
Жоғалтпаған – бақыттырақ одан да!

ШҚО, Тарбағатай ауданы, Тұғыл ауылы,
Ш. Уалиханов атындағы орта мектептің
11 сынып оқушысы Шағыманов Дарын